आनीक इबाडली. 1894 त निकोलास दुसरो हो जार जाले उपरांत क्रांतीकारी हालचालींक आनीक नेट आयलो. शिक्षीत मध्यवर्गीय लोकांनी साबार राजकीय संघटणा उबारिल्ल्यो. तांचे मदल्यो लिबरल काँस्टिट्युशनलिस्ट, सोशल रिवोल्यूशनरी आनी मार्क्सिस्ट ह्यो तीन संघटणा म्हत्वाच्यो आशिल्ल्यो. 1898 त मार्क्सिस्ट संघटणेचें ‘रशियन सोशल डॅमोक्रेटीक लॅबर पार्टी अशें नामकरण जालें. 1903 त लॅबर पार्टीचे बोल्शेवीक आनी मॅन्शेवीक अशे दोन वांटे जाले. 1899 ते 1904 ह्या तेंपार भौशीक स्थिती आनीक इबाडली. हाका लागून रशियेंत संप आनी बंड हीं त्या तेंपार एक सदांचीच बाब जावन आसली. हाचो परिणाम म्हळ्यार 1905 रशियेंत व्हड क्रांती जाली. त्या वेळार राज्य सैन्यान क्रांतीकारांचेर केल्ल्या फारपेटांत खूब लोकांक मरण आयलें, जाल्यार साबार लोक जखमी जाले. उपरांत फेब्रुवारी म्हन्यांत निकोलासान आपल्याक सल्लो दिवंचे खातीर वेंचून काडिल्ल्या वांगड्यांची संसद उबारपाची घोशणा केली. तिका ड्युमा भरल्यो. पूण हट्टी निकोलास आनी वरिश्ठ सैनिक अधिकाऱ्यां मुखार ड्युमा वांगड्यांचें कांयच शाणेपण चलना जालें. त्या काळांत रशियेंत ल्हान- व्हड उठाव जायत रावले. 1914 त पयलें म्हाझुज सुरू जालें तेन्ना रशिया, फ्रांस आनी ग्रेट ब्रिटना वटेन झगडटाली. पूण रशियन सैनिकांक फावो तें प्रशिक्षण मेळूंक नाशिल्ल्या ऑस्ट्रिया आनी जर्मन सैन्याक तांचेर वचत थंय हार घाली. झुजाचेर व्हड खर्च जायत राविल्ल्यान रशियेची अर्थीक स्थिती आनीक इबाडली. दीसपट्ट्या गरजेच्या वस्तूंचे उणेपण दिसानदीस वाडत रावलें. हाका लागून रशियेंतले शिक्षीत तशेंच अशिक्षीत लोक झार सत्तेक विरोध करपाक लागले. मार्च 1917 त रशियन लोकांनी झाराआड व्हड हिंसक उठाव केलो. चडशे कामगार लोक संपार गेले. निकोलासान ड्युमा बरखास्त करपाचो हुकूम सोडलो. पूण ताचे कडेन दुर्लक्ष करून ड्युमान आपलो वावर चालूच दवरलो. अशे रितीन सगळो राजकीय तेंको पयस जाल्ल्यान निकोलासान 15 मार्चा दिसा राजिनामो दिलो. उपरांत निकोलास आनी ताच्या घरच्यांक बंदखणींत दवरलीं. मार्च क्रांती उपरांत रशियेंत साबार समिती (soviets) उबारल्यो आनी प्रांतीक सरकारांचीय स्थापणूक जाली. उपरांत सत्ता मेळोवचे खातीर कामगार आनी फौजी हांचेमदीं सर्त सुरू जाली. त्या वेळार पुराय रसियेंतली परिस्थितीं उग्र आशिल्ली. अशे स्थितींत 7 नोव्हेंबर 1917 दिसा बोल्शेवीक पक्षाच्या फुडारपणाखाला कामगार, सैनीक आनी तारवट्यांनी ‘विंटर पॅलस’ ह्या प्रांतीक सरकाराच्या केंद्राचेर ताबो मेळयलो. उपरांत तांणी प्रांतीक सरकार मोडून उडोवन लॅनीनाच्या फुडारपणाखाला नव्या सरकाराची स्थापणूक केली. नव्या सरकारान बेगोबेग रशियेक पयल्या म्हाझुजांतल्यान भायर काडली. तेचपरी सगळे उद्देगधंदे आनी शेतकी जमनीचें राश्ट्रियीकरण केलें. 1918 त बॉल्शॅवीक पक्षान मॉस्को शारांत राजदानी हालयली. तांनी आपल्या पषाचें ‘रशियन सोशल डॅमोक्रेटीक लेबर पार्टी’ हें नामव काडून ‘रशियन कम्युनिस्ट पार्टी’ हें नवें नांव दवरलें. 1918 ते 1920 त कम्यिस्ट आनी अँटी- कम्युनिस्ट हांचेमदीं यादवी झुज सुरू जालें. अँटी- कम्युनिस्टांक फ्रांस, ब्रिटन, जपान आनी अमेरिकेचो तेंको आसतना लेगीत कम्युनिस्टामनी तांचेर हार घाली. इतलेंच न्हय जाल्यार जॉर्जिया, युक्रेन, उदेंत आर्मेनिया, बॅलारूस आनी मध्य आशियेंतूय तांणी कम्युनिस्ट राजवट स्थापीत केली. शेतकी जमनीचें आनी उद्गधंद्याचें राश्ट्रयीकरण केल्ल्यान 1921 त साबार शेतकामत्यांनी आनी कामगारांनी उठाव वा संप केले. हाका लागून रसियेची अर्थीक आनी भौशीक स्थिती घट्ट करपा खातीर लॅनीनान रशियेंत नवी अर्थीक पद्दत सुरु केली. हे येवजणेखाला ताणें बँकींग, परकी वेपार, व्हड उद्देग धंदे आनी येरादारी हांचेर सरकाराची मालकी दवरली.
डिसेंबर 1922 त कम्युनिस्ट सरकारान ‘युनियन ऑफ सोव्हिएत सोशलिस्ट रिपब्लीक’ ह्या नांवाखाला नव्या राश्ट्राची स्थापणूक केली. तातूंत रशियन सोव्हिएत फॅडरॅटीव सोशलिस्ट रिपब्लीक, बॅलोरशिया (बॅलारूस), टांस्कॉकेसीया आनी युक्रेन हांचो आस्पाव आशिल्लो. 1940 त ट्रांस्कॉकेसीयेचे आझरबायझान, आर्मेनिया, आनी जॉर्जिया अशे वांटे केले. उपरांत आनीक धा गणराज्यांची स्थापणूक केली. तीं धा गणराज्यां सध्या इस्टोनिया, कझाखस्तान, खिर्गीस्थान, लात्विया, लिथुआनिया, मोलडोवा, ताजिकीस्तान, तुर्कमेनिस्तान आनी उझेबेकिस्तान ह्या नांवांनी प्रसिद्द आसात.
1914 त लॅनीनाक मरण आयलें. उपरांत, 1922 वर्सा सावन कम्युनिस्ट पक्षाचो जनरल सॅक्रेटरी म्हणून वावुरपी जोसॅफ स्टालीन सत्ताधीश जालो. ताणें आपल्या विरोधकांचेर एका फाटल्यान एक अशी हार घालून 1929 मेरेन तो सोव्हिएत युनियनाचो हुकूमशाह जालो. ताणें शेतकी जमनीचें आनी उद्देग धंद्याचें व्हडा प्रमाणांत राश्ट्रयीकरण करपाक सुरवात केली. आपल्याक जावपी वोरोध मोडून उडोवंचे खातीर ताणें खाशेलें पुलीस दळ उबारिल्लें. आपले येवजणेक विरोध करतल्यांक तो भयांकृत ख्यास्त दितालो. हजारांनी लोकांक ताणें बंदखणींत दवरिल्ले वा तडीपार केल्ले. हाका लागून ताच्या काळाक ‘तिख्या सत्तेचो काळ’ (Rule of Iron) अशें म्हण्टात. दुसऱ्या म्हाझुजांत रशिया पयल्या झुजाप्रमाण ग्रेट ब्रिटन, फ्रांस आनी अमेरिकेच्या पंगडाक मेळून जर्मनी आनी जपान ह्या राश्ट्रांआड झुजतालो. सुरवेच्या तेंपार जर्मन सैन्यांक रशिया सैन्याचेर साबार कडेन हार घाली. पूण 1943 त स्टालिनग्राडच्या झुजांत जर्मन सैन्यांक परतावपाक रशियेक येस मेळ्ळें. मुकार एप्रिल 1945 त रशियेन बर्लिन शाराचेर घुरी घालून तें आपल्या शेकातळा दवरलें. जर्मनीन शरणांगतीश्र आपणायले उपरांत रशियेन जपानाआड
