‘ऐंद्र महाभिशेक’ अशें म्हण्टात. उपरांतच्या काळांत ह्या महाभिशेकाकच लेखून क्षत्रियांचे राज्याभिशेकाचो विधी थरयले.
सुरवेच्या काळांत अराजकाची स्थिती आसतना लोकांचो राखणे खातीर देवान राजाची निर्मणी केली हो समज प्रचलीत आशिल्लो. राजाच्या आंगांत हें ईश्वरी बळगें राज्याभिशेका उपरांतूच निर्माण जातां. राज्याभिशेका पयलीं राजा हेरांसारकोच सर्वसादारण मनीस आसता. प्रजा अशा सर्वसामान्य हुकमाचें पालन करपाची शक्यताय नासता, म्हणून राजा सगळ्या सामान्यांपरस वेगळो आनी व्हड हें सिध्द करपा खआतीर आनी ताच्या अधिकाराक पावित्र्य आनी मान्यताय मेळोवन दिवपा खातीर राज्याभिशेकाचो विधी गरजेचो मानताले.
अभिशेकाच्या विधी खातीर वेगवेगळ्या रुखांची फळां, धान्यां, धंय, दूद, सारकिलीं द्रव्यां आनी उदक हांची गरज आसता. अभिशेका वेळार राजाक प्रजेविशींच्या कर्तव्याची जाणविकाय करून दिताले, तशेंच ताका इंद्रा असलें वैभव मेळचें अशी शुभेत्साय दिताले. अभिशेका उपरांत रेशमी वस्त्रां कुडीचेर घालून ताच्या माथ्याचेर मुकूट घालताले. ते उपरांत आसनावयल्यान सकयल देंवून तो गादयेर चडटालो. त्या वेळार ताचो पुरयत एका दंडान ताचे बरगडेक हात लायतालो. जे दंडशक्तीचेर राजाचे सगळे अधिकार आदारून आसतात, ती दंडशक्ती ताका मेळ्ळी, अशें हे करतींतल्यान सुचयताले. अभिशेक जातकच राजा रश्मी वस्त्रां घालता आनी मस्तकाचेर मुकूट घालता. उपरांत तो आपल्या कर्तव्याची घोशणा करता, ‘जर हावें तुमचो द्रोह केलो जाल्यार म्हजें सगळें राज्य नाश जांव’ हे प्रतिज्ञे उपरांत राजपुरयत ताका सांगता-
इयं ते राड् यन्तासि यमनो ध्रुवोडसि धरुणः।
कृष्यै त्वा क्षेमाय त्वा रय्यै त्वा पोषाय त्वा । (वाज. सं. 9.22)
अर्थः हें राज्य तुजें आसा. ताचो तूं संचालक आनी नियंतो आसा. तूं अचल आसा आनी त्या राज्याचो पोशक आसा. शेती प्रजा कल्याण, राश्ट्र समृध्दी आनी लोक पोशण हाचे खातीर तुका हें राज्य दिल्लें आसा.
मागीर राजा भूंयवंदन करतालो आनी पुरयत ताच्या हातांत तरसाद दितालो. मागीर लोक राजाक भेटो दिताले आनी राजाय तांचे योग्यताये प्रमाण वस्त्रभरणां दिवन तांचोय परत सत्कार करतालो. राजाच्या अभिशेका प्रमाण युवराज आनी सेनापती हांचोय एक प्रकारचो अभिशेक करतात. महाभारतांत युधिष्ठिराच्या युवराज्य्रुशेकाचें, अर्धराज्याभिशेकाचें, राजसूयभिशेकाचें, पट्टाभिशेकाचें आनी अश्वमेघाभिशेकाचें वर्णन केल्लें आसा. रामायणांत रामचंद्राच्या अभिशेकाचें वर्णन केल्लें आसा. अग्निपुराण, वीरमित्रोदय, नीतीमयूख, राजधर्म कौस्तुभ, विष्णुधर्मोत्तर पुराण आदी ग्रंथांत राज्याभिशेकाचें पुराय वर्णन केल्लें आसा. वर्धमानसूरी नांवाच्या पंडितान इ.स. च्या 15 व्या शतमानांत रचिल्ल्या आचार दिनकर नांवाच्या ग्रंथांत, नृपत्व, सामंतत्व, मंडलेश्वरत्व, देशमंडलाधिपत्य, ग्रामाधिपत्य, मंत्रितत्व, सेनापतित्त्व आनी कर्याधिकारित्त्व अशे आठ तरेचे अभिशेक सांगल्यात. नीलकंठ भट्टान (इ.स.चें 17 वें शतमान) नीतिमयुख नामवाचो एक ग्रंथ रचिल्लो आसा. तातूंत राज्याभिशेकाचो पुराय विधी वर्णन केल्लो आसा.
युरोपांतल्या ख्रिस्ता पयलींच्या समाजंत राजाक जमातीचे लोक खांदावयल्यान मिरयत हाडटाले आनी जमिल्ल्या लोकांक तीन खेपे प्रदक्षिणां घालताले. ते उपरांत राजाक अधिकाराचो भालो आदसी प्रतिकां दिताले. युरोपाचें क्रिस्तांववीकरण जाले उपरांत ह्या धर्मीक विधीचें रूप बदललें आनी तातूंत बायबलांतल्या पोरन्या करारचेर आदारिल्ल्या विधीचो आस्पाव जालो. ह्या काळांत राज्याभिशेकाच्या वेळार राजाचे कुडीक तेल लावपाच्या (अभ्यंजन) विधीक चड म्हत्व आयिल्लें.
इंग्लंडांत 1307 त दुसऱ्या एडवर्डाचो राज्याभिशेक जालो. तेन्नाचो धर्मीक विधी फुडाराक सोळाव्या शेंकड्यामेरेन चालू उरलो. 1603 त पयल्या जेम्साचो राज्याभिशेक जालो. त्या वेळार धर्मीक विधींमदीं पयलेच खेपे इंग्लीश भाशेचो उपेग केलो. 1307 त ज्या विदींचो उपेग केल्लो तेच विधी कांय किरकोळ बदलांसकट 20 व्या शेंकड्यामेरेन चालू आशिल्ल्याचें दिसता. युरोपांत इंग्लंडा प्रमाणेच स्विडन, नॉर्वे आनी हॉलंडांतूय अजुनूय राज्याभिशेकाचे सुवाळे मनयतात.
कों. वि.सं. मं.
राझूः दक्षिण भारतांतली एक तेलुगू जात. ह्या लोकांक राजू अशेंय म्हण्टात.कडप्पा आनी उत्तर अर्काट ह्या म्हालांनी हांची चड वसती आसा. विजयनगरच्या सैन्यांवांगडा ते ह्या वाठारांत आयले आनी हांगाच स्थायीक जाले. आदल्या काळांत हे लोक लश्करांत काम करताले. ते स्वताक क्षत्रिय म्हण्टात.
उत्तर अर्काटांतले राझू लोक शेती करतात. तांचेमदीं बरेचशे राझू वैश्णव आसात आनी कांय शैव आसात.
विशाखापट्टणम् जिल्ह्यांतल्या राझूंत कोंड राझू (दोंगरार रावपी) आनी भूराझू (जमनीर रावपी) अशे दोन भेद आसात.
गोदाव्ररी जिल्ह्यांतले राझू हे आपल्याक सूर्यवंशी, चंद्रवंसी आनी मच्छीवंसि मानतात आनी आपलो संबंद अनुक्रमान रामचंद्र पांडव आनी हनुमान हांचे कडेन जोडटात. हांगाचे चडशे लोक शेती करतात. जमीनदार राझूली काली ही कुलदेवता. कांय राझू लक्ष्मीक भजतात.
तिनेवेल्ली जिल्ह्यांतल्या राजापालैयम ह्या गांवांत आनी ताचे लागसार जायते राझू लोक रावतात. विजयनगर राजाच्या धाकल्या भावा वांगडा, चार-पांच शतमानां आदीं आपुण हांगा आयले, अशें ते सांगतात. तांचे मदिं धनंजय, काश्यप, कौंडिण्य आनी वसिश्ठ हीं चार
