मेवाडाची ही दुर्दशा राणा प्रतापाच्यान पळोवंक जाल्ली ना. सुरवेक ताणें आपल्या देशाकडेन आनी धमा.कडेन दुस्मानकाय करून अकबराची साथ सांगात करपी राजपूत सरदार-संस्थानिकांकडेन कडक असहकार पुकारलो. कोणेंच प्रजाजनाक तांकां कसलोच पालव दिवंचो न्हय असो ताणें हुकूम काडलो. मागीर ताणें आपल्या प्रजाजनांक सगळी शेतवड आनी उददेग धंदे थांबोवन अखलीच्या दोंगरी वाठारांत स्थायीक जावपाक आज्ञा दिली. तांचेवांगडा तो आपुणय वनवासी जालो. शस्त्रां आनी स्वाभिमान सोड्न बाकी सगळ्या फलगी गजालींचो ताणें त्याग केलो. स्वातंत्र्य मेळोवपाखातीर अशेतरेन ताणें अखलीच्या दोंगरी वाठारांत व्हड तप सुरू केलें. अकबराच्या सैन्याक जेवण-खाण व गरजेच्यो खंयच्योच गजाली मेळच्यो न्हय हो दोंगरांनी वचून रावपाफटलो हेतू आशिल्लो.
राजस्थानाचे सगळे राजा आपल्याक शरण येना हे गजालीची अकबराक खूप खंत जाताली. ताणें आपल्या शरण आयिल्या राजपूत सरदारांवतीन उलोवणी करून आपल्याक शरण येवपांतूच ताचें हीत आसा म्हणपाचें सांगून पळयलें. पॆम राणा प्रतापान ताचेकडेन कसलीच अपमानकारक तडजोड करपाक न्हयकार दिलो. ताका लागून लडायेक पयाय. उरलो ना.प्रतापाचीय त्या खातीर तयारी आशिल्लीच अखलीच्या दोंगरी जातींचीआनी सगळ्या राजस्थानांतल्या स्वाभिमानी ल्हान-व्हड राजपूतांचीं सुसज्ज सेनापथकां उबारून तो अकबराच्या घुरयांक तोंड दिवपाक तयार रावलो.
ह्याच काळात मानसिंह कछवाह हो राणा प्रतापक भेटपाक आयलो अशें सांगतात. पूण प्रतापान ताच्या बहिश्काराच्या तत्वाप्रमाण ताच्यावांगडा जेवपाक न्हयकार दिला.इतलेंच न्हय, तर तो जाग्यार जेव. जाल्लयार अपमानाक लागून मानसिंह पेटून उठलो आनी अकबराचें सेनाधिपत्य आपणावन प्रतापाक नेमोवपाखाकीर ताणें ताचेंर घुरी घाली. प्रतापान ताका हळदिघाटाचे खिंडींत गांठलो ही खींड नाथदारापसून 11 मैल नैऋत्येक आसा. गोगुंदा आनी खमणोर हांचेमदीं दोंगरांच्यो ज्यो कठीण रांको पातळिल्ल्यो आसात तातूंतले एके अशीर हळदीघांट अशें नांव आसा. तीच्या दोनूय वाटांनी राजपूत आनी भिल्ल सैनिकांचीं पथकां दवरून प्रतापान मानसिंहाच्या सैन्याची बरीच धांदल केली. मागीर ताणें आपूण तीन राजपूत सैनीकांवांगडा खिंडीभायल्या मोगल सैन्याचेर हल्लो केलो. राणा प्रतापान अचकीत केल्ल्या ह्या हल्लयाक लागून मोगल सेनेची चडूच धांदल जाली. मागीर मोगल सैन्याची कापाकापी करीत करीत तो मनसिंह म्हत्यांत पावलो. तेन्नाच ताणें आपलो भालो मानसिंहाचें वाटेन मारलो. पूण ताचो नेम चुकलो आनी मानसिंह वाटवलो. इतल्यान ताच्या भोंवतणी मोगल सैन्य जमपाक लागले. तसो तो फाटी सरलो आनी हुशारेन भायर पडलो. हांतूत ताचो घोडो चेतक मात सोंपलो. ताच्या उपरांत चार म्हयने मानसिंहाची फैज गोगुदा गांवांत तळ दिवन रावली. पूण थंय तिंची उपासमार जाली. मागीर मानसिंह अजमेराक परत गेलो.
ते उपरांत प्रतापसिंहान गुजरातांतल्या मोगली मुलखाचेर छापे घालपाक सूरवात केली. प्रतापाचें हें नवेंधाडस पळोवन अकबर आपूण गोगुं.क गेलो आनी थंय तऴ ठोकून प्रतापाकडे मुकाबलो करपाक लागलो. सतत स म्हयने तो प्रतापाकडे झुजतालो. पूण ताका तोंड दिवपाक जमलें ना आनी अखेरेक तो परतलो. अकबरान फाट परतीतकूच प्रतापान परत दोंगरातल्यान भायर येवन ताच्या सैन्याचेर छापे घाले आनी अपली ठाणीं परत जिखून घेतली.
ते उपरांत अकबरान जायते खेपे प्रतापाचेर सैन्य धाडले. पूम प्रताप हारलो ना. ह्या काऴांत ताणें दाखयल्ले ध्येय निश्ठेचेर आनी स्वातंत्र्य मोगाचेर भुलून जायते राजपूत राजा-महाराजा ताका येवन मेऴ्ळे, ह्या सगळ्यांच्या पालवान मेवाडाचो किर्तीध्वज झेतान मळबांत उबयत दवरलो. इ. स. 1584 मेरेन ताणें चिंत्तोड आनी मांलगड सोडून उदयपूरासयत सगळो मेवाडो मुक्त केलो. हीं बरा वर्सां राणा प्रतापान सामरो वनवास भोगलो. अकबराच्या सैन्यावांगडा झुजता आसतना तो थकलो पूण बागवलो ना. ताचे हे स्वाभिमानी वृत्तीचो हेर राजपूत सरदारांक व्हड अभिमान दिसतालो.
इ. स. 1584 उपरांत प्रतापाक मातशें सूख लाबलें. सुमार तेरा वर्सां तो समाधानान रावलो. पूण इ.स.1597 वर्सां तो आंतकड्यांच्या दुयेंसान दुयेंत पडलो आनी अखेरेक तातुंतूच सोपलो. -को. वि. सं. मं.
राणे, तानाजी त्र्यंबकरावः (जल्म – 7 ऑक्टोबर 1924, कोल्हापूर, महाराष्ट्र.)
सुटकेझुजारी. ताणें मॅट्रीक मरेनचें शिक्षण घेतलें. 1941 सावन तो काँग्रेस सेवा दलाचो स्वयंसेवक आशिल्लो. तो अच्युतराव पटवर्धन, नाना पाटील, किसन वीर हांच्या फुडारपणाखाल भूंयगत चळवळींनी वांटो घेतलो. जेन्ना ताची वळख सुटकेझुजारी वामन देसाय हाचेकडेन जाली तेन्ना तो गोंयचे सुटके चळवळींत आयलो. ताचें वांगडा तो विडी (सांखळी) हे सुवातेर काम करुंक लागलो. तशेंच शिमेवयल्यान हत्यारां हाडपाक ताका मदत करतालो. 1954 वर्सां तो युनायटेड फ्रण्ट ऑफ गोवन्स हे संघटनेचो वांगडी जालो. 20 जुलय 1954 दिसा दादराक घातकी हल्लो करपांत ताणें वांटो घेतिल्लो. ह्या हल्लयांत आनिसेतु रूझरियु हाच्या तुबकाची गुळी ताच्या उजव्या
