नोबॅल इनामावांगडा ताका आनीकूय कांय उल्लेख करपासारकीं इनामां मेळ्ळ्य़ांत, तीं अशीं – अमेरिकन अँसोसिएशन फॉर द अँडव्हान्समेट ऑफ सायन्सेर हांचे इनाम (1942), मेरिट पदक (1948), किंग्ज पदक (1948), अँटमस फॉर पीस पुरस्कार (1967) तशेंच प्रिन्स्टन, हावर्हर्ड, बर्मिंगहॅम ह्या वि.पिठांच्यो सन्माननीय पदव्यो हे भोवमान मेळ्ळे. अमेरिकेन फिजिकल सोसायटी, नॅशनल अँकॅडमी ऑफ सायन्सेस, अमेरिकेन फिलॉसॉफिकल सोसायटी ह्या संस्थांचो तो वांगडी आशिल्लो. कों. वि. सं. मं.
राभा : एक जमात. हांची वसती चडकरुन आसामांत आनी अस्तंत बंगालाच्या जलपैगडी आनी कुचबिहार ह्या जिल्ह्यांत आसा. राभा लोक मंगोलायड वंशाचे आसून बोडो गटांतले गारो, काचारी, मेज आदी लोकांकडेन तांचें सारकेंपण आसा. अस्तंत बंगालांतल्या राभा लोकांचे कुडीची ठेवण सादारपणान मंगोलायड लोकांचे कुडीवरी आसता. ते मोटवे वा मध्यम उंचायेचे आसून तांचो वर्ण हळदुवो, चपटें नाक, केंस सरळ वा मातशे मुदयाळे आसतात.
तांचीं घरां कोंड्याचीं आसतात आनी घराचें पाखें तणाचें आसता. जाल्यार वण्टी मातयेच्यो आसतात. घराक तेंकून गोरवांचो गोठो आसता. तशेंच दुकरां, बोकड्यो, कुकडां, खातीर स्वतंत्र जागे दवरतात. कांय लोकांक ट्रायबल वेल्फेअर खात्यावतीन घरां बांदून दिल्लीं आसात. शीत हें ताचें मुखेल अन्न, भाज्यो, दाळ, मांस, नुस्तें हे पदार्थ तांच्या जेवणांत आसतात. ल्हायो आनी धंयांतले फोव हे ताचें आवडिचे पदार्थ.
सादारपणान राभा लोक गरीब आसतात. तांकां तांदळांपसून तयार केल्लो सोरो खूब आवडटा. हे लोक जाळें आनी पांजऱ्याच्या आदारान नुस्तें धरतात.
राभा लोक सादारणपणान थळावी बंगाली बोली उलयतात. जाणट्या लोकां मदीं मात मुळची राभा बोली उलोवप जाता.
राभा दादले पुडवें आनी सदरो घालतात. बायलो साडी आनी पोलको घालतात. सद्याच्या काळांत लागशिल्ल्या सुदारिल्ल्या लोकांचो भेसांचोय ताचेंर प्रभाव पडला. बायलो केंसाचो आंबाडो घालतात. परबेदिसा हे लोक रुपें, पितुळ, शंख वा कंवचेच्या वस्ती घालतात. पुर्विल्ल्या काळांत हे लोक भूतपुजक आशिल्ले. पूण विसाव्या शतमानाचे सुरवेक ह्या लोकांनी भौशिकतरेन हिंदू धर्म आपणायलो. ऋषी वा महाकाल हें तांचें सगळ्यांत व्हड दैवत. हाचेभायर काली, कामाक्षा, शीतला, गंगादेवी, नारायण, बडा ठाकूर, सत्यपीर आदी देवता आनी कांय भूताखेतां हांकां ते भजतात. दर एका घरांत देवपुजेखातीर कोंड्याचो एक चौथरो आसता आनी ताचेर मातयेचो ल्हानसो ओटो आसता. ह्या ओट्याचेर तांदळान भरिल्लो एक घट महाकालींचें प्रतीक म्हणून दवरिल्लो आसता. ताका कोंबो, दुकर हांचो बळी दितात. कांय देवांचे पुजेचे कांय खास दीस थरिल्ले आसतात. बलरामपुजा – हो उत्सव वैशाखांत येता. निशाकाली ही देवता आसता अशे लोक भौशिक वा धर्मीक उत्सवावेळार सांजचे वा रातचे तिची पुजा करतात. हाचेभायर गोकुळाश्टम, राधापटम, बिसहरीपुजा, कामाख्यापुजा, कालीपुजा, सत्यनारायणपुजा, शिवपुजा आदी उत्सव राभा लोक करतात.
राभा लोकांमदी तीस दीस सुयेर पाळटात. सुयेर सोंपतकच त्या दिसा म्हालो भुरग्याचें जावळ काडट आनी भुरग्याच्या आवयचीं नाखटां कापतात.उपरांत सगळे घरचे लोक भुरग्याक आनी बाळंटीक घेवन लागसल्ल्या व्हाळार न्हावक वतात. थंयच्यान न्हावन परत येतकच पुरोयत बलरामाची पुजा करता. चडकरुन त्याच दिसा भुरग्योचो मामा वा आजो त्या दिसा भुरग्याक मांडयेर घेवन उदकान भरिल्ल्या एका दोण्यांत, जे नांव दवरपाचें तें उच्चारुय तांदळाचो एक दाणो उडयता. तो तांदुळ उदकाचेर उफेलो जाल्यार तेंच नांव दवरतात. जर तो बुडलो तर दुसरें नांव उच्चारुन दुसरो तांदुळ उडयतात. अशें तांदूळ वयर उफे मेरेन करतात. उपरांत नांव दवरतात. चलो णव म्हयन्यांचो जातकच आनी चली सात म्हयन्यांचो जातकच अन्न उश्टावपाचो विधी करतात.
राभा लोकांत लग्नाक भोव म्हत्व आसता. चलो लग्नाचो जातकच आनी ताका फावो अशी चली मेळटकच चल्याचो बापूय, गांवाचो मुखेली, गांवचो ब्राह्राण पुरोयेत हांका घेवन चलयेगेर वता. चलेयेकडले लोक चल्यागेर वचून चल्याक पळयतात. दोगांकय संबंद पसंत आसल्यार लग्नाचो म्हूर्त, देजाची रक्कम, हेर देणींघेणीं आदी गजाली थारयतात.
लग्नाच्या आदल्या दिसा न्हवऱ्यागेर आनी व्हंकलेगेर अधिवास नांवाचो एक विधी करतात. लग्नादिसा सकाळीं न्हवरो आनी व्हंकल हांकां आपआपल्या घरा हळद लावपाचो कार्यक्रम जाता. दनपारचे न्हनऱ्याचो मामा हेर सोयऱ्यांक घेवन वाजत- गाजत व्हंकलेक हाडपाक वता. थंय जेवणबी जेवन चल्याचो मामा व्हंकलेच्या बापायक देज दिता आनी सगऴे जाण मिरयत न्हवऱ्यागेर येतात. लग्नाच्या माटवांत चार वटेनच्या चार खांब्यांकडे चार आनी मदीं एक अशें घट स्थापन केल्ले आसतात. न्हवऱ्याचे व्हडले भयणीचो घोव न्हवऱ्याक उबारुन माटवांत हाडटा. न्हवरो उदेंतेकडे
