आसूनय मनीस सद्गुणी आनी सदाचारी नासलो जाल्यार ताच्या जल्माक अर्थ ना अशें हे गीतेंत रामचंद्र म्हणटा. देखुनूच तो फुडें हनुमानाक म्हणटा, गिन्यान मेळटकच ताची सिध्दी मेळूं वा ना मेळूं, खंयच्याय कारणाखातीर केन्नाच सदाचार सोडूं नाका.
हनुमानाचे विनवणेवयल्यान रामान 12 व्या अध्यायांत आपल्या विश्र्वरुपाचें वर्णन करपाक सुरवात केल्ली पूण त्या वर्णनाचे कल्पनेनच हनुमान बेशुध्द पडलो.
ह्या ग्रंथांत निमाणें रामान हनुमानाक गीतामृत पियेल्यार तूं चिरंजीव जातलो असो वर दिलो. -कों. वि. सं. मं.
राम गोपाल : ( जल्म: 20 नोव्हेंबर 1917, बेंगलोर ). नामनेचो भारतीय नर्तक. ताचो बापूय अजमीर हांगा वकील आशिल्लो आनी आवय ब्रह्रादोशांतली आशिल्ली. भुरगेपणासावन राम गोपालाचें लक्ष नाचाकडेन आशिल्लें. पूण त्या काळांच्या प्रतिश्ठेच्या रुढ कल्पनेप्रमाण बापायन आपल्या पुताच्या नृत्यप्रेमाक विरोध केलो. अशा विरोधी वातावरणांतूय राम गोपालान भुरगेपणांत एकलव्याचे निश्ठेन ध्वनिमुद्रिकांवयल्यान नाच शिकोवपाचो यत्न केलो. कश्टांतल्यान मुखार ताणें स्वतंत्र नृत्यप्रयोग सादर करपाक सुरवात केली. ताचे हें कलेचें बीज पळोवन म्हैसूरच्या युवराजांनी ताका आपल्या दरबारांत आलशिरो दिलो. ते उपरांत ताणें नामनेचो नृत्यगुरु कुंचू कुरुप हाचेकडे कथकळी, मीनाक्षीसुंदरम्, पिळ्ळै हाचेकडेन भरतनाट्यम, मिश्राकडे कथ्थक आनी नबकुमार हाचेकडे मणिपूरी ह्या वेगवेगळ्या नृत्यशैलींचें शिक्षण घेतलें. बंगळूर शारांत 1935 त ताणें स्वताच्या नृत्यशैलींचें स्थापना केली. 1937-39 त कला मेरी ह्या अमेरिकन नर्तकीन नाचांतलो जोडीदार म्हणू ताची निवड केली आनी तिचेवांगडा ताणें जगांतल्यो भोंवड्योय केल्यो. रामगोपालन नृत्यनाट्यांच्या परिणामकारक प्रयोगाखातीर बारीकसाणेन चिकित्सक नदरेन रंगभूमिचीं आविल्लीं तंत्रां आत्मसात केलीं.
रंगमाचेवयली सुविहीत वेवस्था आनी रंगमंचाची अद्ययावत सजावट ह्या गजालींकडे बारीकसाणेन लक्ष दिलें. उजवाडा येवजण, बंदिस्त हालचाली, सुयोग्य विवरण सारकिल्लीं रंगभूयेचीं वेगवेगळीं आंगां ताणें भारतीय नृत्यप्रयोगांत समाविश्ट केलीं. परंपरागत न्हेसण वर्ज्य मानून ताणें नवी, सूचक आनी ओडलायणी अशी न्हेसण नांचांत हाडली. नृत्य आनी नृत्यनाट्यां सादर करपाचें पाश्र्चात्य तंत्र ताणें आपणायलें. ह्या सगळ्या नव्या तंत्रप्रयोगाची वापर करुन ताणें नामना आनी किर्त मेळयली. इंग्लंड, अमेरिका हांगा भोंवड्यो करुन,एडिंबरो हांगाच्या महोत्सवांत 1956 त ताणें नृत्यनाट सादर केलें. 1965 वर्सा राश्ट्रकुल कला महोत्सवांत वांटो घोतलो आनी 1962 वर्सा लंडनाक भारतीय नृत्य आनी संगिताची अँकॅडमी स्थापन करुन थंयच तो स्थायिक जालो. डान्सेस ऑफ द सेटिंगसन हीं ताणें सादर केल्लीं नामनेचीं नृत्यनाट्यां. या ऩृत्यनाट्यांच्या आकृतिबंधांत ताणें तांच्या कथकळी आनी भरतनाट्यम् नृत्यांच्या ज्ञानाचे कुशळतेचो उपेग करुन घेतला.
भरतनाट्यम हो बायलांचो नाच मानलो, तरी राम गोपालान तातूंत असामान्य फिशालकाय मेळयली. लवचिकत, सुडौल कूड आनी प्रसन्न व्यक्तिमत्व ह्या सैमिक गुणांक ताणें कल्पकता आनी अखंड परिश्रम हांची जोड दिवन भरतनाट्यमांतलो एकमेवाव्दितीय दादलो कलाकार अशी नामना मेळयली.
विसाव्या शेंकड्याच्या पुर्वार्धांत कमी मानिल्ल्या भारतीय नाचाक अस्तंती नृत्यव्यासंगाची जोड दिवन, ज्या नर्तकांनी पारंपारीक भारतीय नाच वेगळ्या सुपांत मांडपाचो यत्न करुन ताका आंतरराश्ट्रीय प्रतिश्ठा मेळोवन दिली तातूंत रामगोपाल हाची सुवात उंचेली आसा. उदय शंकर, मेनका आनी भारतीय नृत्य जागतीक रंगमाचयेर व्हरुन ताका रशियन बॅल फाटोफाट संवसारीक नामना मेळोवन दिली. ऱ्हीदम इन द हेवन्स हें आपजिणेचें पुस्तक ताणें बरयलां. तशेंच नामनेचो फ्रेंच दिगदर्शक मादाम क्लॉद ला मॉरिस हाणें राम गोपालाचेर दोन अनुबोधपट तयार केल्यात. -कों. वि. सं. मं.
रामचरितमानस : रामायाणाचेर आदिरिल्लें एक म्हाकाव्य. गोस्वामी तुलसी हाणें तें अवधी भाशेंत बरयलां. रामायण, तुलसीरामायण वा चौपार्इ रामायण ह्या नांवान ताची नामना आसा. पूण रामचरितमानस ह्या नांवानूच ताची चड वळख आसा. कवीन हें काव्य चडशें चौपायांत रचलां. पूण तातूंत अदींमदीं दोहा, सोरठा, हरिगीतिका, त्रिभंगी, तोटक, तोमर, भूजंगप्रयात, नागस्वरुपिणी आनी छंद मेळटात. हातूंत सात कांडां आसात आनी दर एका कांडाचे सुरवेक संस्कृत श्र्लोक आसा. उत्तर कांडाच्या निमाणें दोन संस्कृत श्र्लोक आसात. कांय कांडां मदीं संस्कृत स्तोत्रां आसात. कांडाचो अनुक्रम वाल्मीकीक अनुसरुनच आसा. फकत ताणें झूजकांडाक लंकाकांड म्हळां.
रामतरीतमानस बरोवंक कवीन जरी वाल्मीकी रामायणाचो मूळ आदार घेतलो तरी ताणें रामकथा, जायतीं पुराणां आनी निगमागम हातूंतल्यान जशी बरी दिसता तशी घेतल्या. ताकालागून हातुंतली रामकथा वाल्मीकीचे रामकथेपरस वेगळी आसा. तुलसीदासान अध्यात्म रामायणाचीच संवाद ददत घेतल्या. हो सवांद तीन उलोवपी आनी
