तशेंच चित्रकुटाचेर येवप आनी तेफुडली रामलीला गांवाभायर आशिल्ल्या व्हड मैदानाचेर दाखयतात आनी भरत भेटीचो प्रसंग दाखोवपाखातीर परत गांवांत येतात.
हेच रंगमाचयेचो आनीक एक प्रकार म्हळ्यार एका व्ह्ड मैदानाचेर एके वटेन अयोध्या आनी ताचे मुखावयले वटेन लंका अशें समजतात. मदीं एक व्हड रंगमाची घालून तिचे चारय वाटेन प्रक्षेस बसतात. रंगमाचयेचे एकेवटेन पाठक आनी धारक बसतात. त्या त्या प्रसंगाप्रमाण राम आयोध्येंतल्यान आनी रावण लंकेंतल्यान रंगमाचेर येता. मैदानाच्या एका भागांत वनवासाचें दुश्य दाखोवपाखातीर तणाच्यो खोंपी बांदतात. कांय गांवांत अशो रंगमाचयो कायमच्यो घालून दवरतात. माळवा आनी बुंदेलखंड हांचो शिमेर अशो उब्या रंगमाचयो दिश्टी पडटात.
शारांनी एका व्हड मैदानाचेर रंगमाचयेचेर रांमयणांतलो कांय प्रसंग नाट्यरुपान दाखयतात. कांय भुरगी राम, लक्ष्मण, सीता आनी वानरांची संवगां घेतात. एक लांबरुंद मनीस फाटल्यान शेपडी लावन मारुती जाता. मैदानाच्या मदीं फोग ( दारुकाम ) भरिल्ली रावणाची एक व्हड प्रतिमा उबारतात. तांच्यो प्रतिमा ज्या जाग्यार आसात थंय लंका समजून, दुसऱ्या दिसा रामाचें सवंग घेतिल्लो मनीस रथांत बसून येता आनी लंकेचेर चाल करता आनी त्या रावणाचे प्रतिमेर बाण सोडटा. ते बरोबर ती प्रतिमा पेट घेता आनी थोड्या वेळान ते प्रतिमेचो लासून गोबोर जाता. ते बरोबर वानरांचें सवंग घेतिल्ले लोक उडयो मारुन आनंद उक्तायतात, उपरांत राम, सितेक रथांत बसोवन परत हाडटा आनी खेळ सोंपता.
उत्तर प्रदेशांतल्या कांय शारांत व्हड प्रमाणांत रामलीला मनोवप जाता. थंय रामलीला आश्र्विन वद्य नमीक सुरु जावन फुडें सतरा दिस चलता. हांगाच्या लंका दहनाच्या कार्यक्रमाक आगळींच खाशेंलपणां आसांत. तेखातीर रावणाचो महाल साठ- सत्तर फूट उंचायेचो बांदतात. हनुमान दोरयेच्या आदारान त्या महालाचेर चडटा आनी त्या महालाक उजो लायता.
दिल्ली शारांतय रामलीला मोटे खोशयेन आनी व्हड प्रमाणांत मनोवप जाता. तेखातीर थंय एक रामलीला मैदान तयार केल्लें आसा. हांगाच्या ल्हान ल्हान वसतींनीं लेगीत हजारांनी रामलीलाचे कार्यक्रम जातात. बहादुरशहा जफरचे कारकिर्दींत महंत राघोदासान दिल्लींत हे रामलीलाची सुरवात केल्ली. इ. स. 1938 त ह्या कार्यक्रमाखातीर एक समिती मेनपांत आय़िल्ली आनी तेन्नाच्यान हे समितीवतीन हो उत्सव मनोवपाक जाता.
काशीच्या ( वाराणसी ) रामनगर गांवाच्या रामलीलेची खूब नामना आसा. सादारण सात- आठ मैलांच्या वाठारांत ही रामलीला सादर करतात. तेखातीर रामायणांतली अयोध्या, जनकपुरी, शरयु न्हय, पंचवटी लंका आदी सुवती आदींच बांदून दवरतात. हातूंत कथानक जशें जशें मुखार वता तशें तशें अभिनयाचे जागे बदलतात आनी प्रेक्षक एका जाग्यावयल्यान दुसऱ्या जाग्यार वतात. हे रामलीलेक चाळीस दिस लागतात. प्रेक्षकाचे फाटले वटेन ऊंच माचयेर कथाकार आनी वादकवृंद बसता. जेन्ना कथाकार व्हड आवाजांत तुलसीदासाच्या रामचरितमानसांतल्यो चौपायो गाता तेन्ना कलाकार तातुंतलो आशय थळावे बोलयेन संवाद रुपांत उलयतात आनी तेप्रमाण अभिनय करतात. त्या त्या दुश्याप्रमाण रंगमाचीय बदलता आनी प्रेक्षेकय तें नवें दृश्य पळोवंक दुसऱ्या जाग्यार वतात. लंकादहन पळोवंक तर हजारांनी प्रेक्षक जमिल्ले आसतात. शेंकड्यांनी कलाकार झगझगीत कपडे घालून चकचकीत मुकूट घालून तेचपरी मुखवटे घालून सुमार चाळीस दीस ही रामलीला मनयतात.
राजस्थानांत रामलीला दाखोवपी खास मंडळा आसतात. तीं वर्सभर अदींमदीं तांचे प्रयोग करतात. एका गांवांत पंदरा दीस ते एक म्हयनोमेरेन रामलीला चलता.
आग्रा शारांत आश्र्विन वद्य प्रतिपदेसावन रामलीलेक सुरवात जाता. हाचेभायर पंजाब, मध्ये प्रदेश, गुजरात, बिहार, उडीसा, बंगाल, हिमाचल प्रदेश ह्या वाठारांतय दसऱ्याक रामलीला जाता.
गोंयांत रामलीलेक लागींचो असो रणमालें हो लोकनाट्य प्रकार सादर करतात. -कों. वि. सं. मं.
रामशास्त्री प्रभुणे : (जल्म: 1720 सातार; मरण: ऑक्टोबर 1789 पुणें ).
पेशवार्इच्या सोंपत्या काळांतलो नामनेचो न्यायाधीय़. रामशास्त्री भुरगो आसतनाच बापूय विश्र्वनाथ आनी आवय पार्वतीबाय हांकां मरण आयलें. हाकालागून बापोलयान कांय तेंप ताचो सांबाळ केलो. व्हड जालो तरी हो कांयच जोडीना तें पळोवन बापोलयान ताका घराभायर काडलो. तेन्ना तो सातारचो सावकार अनगळ हाच्या घरा शागिर्द म्हणून चाकरेक रावलो. उपरांत ताचोच आदार आनी उर्बेन काशीक वचून ताणें धर्मशास्त्र आनी विद्यांचो अभ्यास केलो आनी 1751 त पेशव्यांच्या दरबारांत एक शास्त्री म्हणून तो पयलीं नोकरेक लागलो. पेशवे दरबारांतलो न्याधीशाचे सुवातेर इ. स. 1759 त नेमणूक जाली. माधवरान पेशव (पयलो) दर एका म्हत्वाच्या प्रस्नांत, झुजासंग्राम, हारजैत, फायदोनुकसानी, खाजगी वा भौशिक खंयच्याय गजाली बाबतींत रामशास्त्रीची बुध्द घेतालो.
पेशव नारायणराव हाचे हत्येक (1773) ताचो बापोलयो रघुनाथराव होच जापसालदार आसा अशें गृहीत धरुन तेखातीर
