लागींच्यो आसात. ग्रामर ऑफ पॉलिटीक्स (1925) ह्या आपल्या ग्रंथांत राश्ट्रीयत्व आनी राश्ट्र ही कल्पना मुळांत समाजाची मानसीक प्रवृती आसून ती समाजाच्या इतिहासीक घडणुकांच्या आदारान निर्माण जाल्ली आसात, अशें मत ताणें मांडलें. मॅकाव्हर हाणें आपल्या द मॉडर्न स्टेट (1928) ह्या ग्रंथांत राश्ट्राचो संबंद समाजीक परिस्थिकडेन लावन तिचेवरवीं घडपी एकचाराची भावना आनी शक्त हांचेर भर दिली.
राश्ट्र ही संकल्पना सुरवेक संस्कृतीची परिणीतती आसा आनी उपरांत तातुंतल्यान राज्य प्रशासनाची वेवस्था निर्माण जाली असो विचार जर्मन राश्ट्रवादी जोहान गॉड फ्रीड व्हेन हर्डर मांडटा.
राश्ट्र ही संकल्पना लोकांमदीं एकचाराची भावना, त्यागाची सिध्दता आनी भावनीक श्रध्दा एकेवटेन निर्माण करता आसली तरी तेवरवीं अमूक अशें लोक समुहाक ताचो फायदो जाता आसलो तरी केन्ना केन्ना कुडुया राश्ट्रवादांतल्यान धर्मवाद, वंशवाद, वयर सरता आनी तातूंतल्यान दोन राश्ट्रामदीं तंटे निर्माण जातात. अशा वंश भेदांतल्यानच दोन जागतिक झुजां जालीं आनी संवसाराची एक राश्ट्र घडोवपाचो विचार मुखार आयलो तरी राश्ट्रां राश्ट्रंमदीं झुजां चालूच आसात. ह्या झुजांफाटलीं कारणां राजकीय दिसता आसलीं तरी तांकां वंशभेद, धर्मभेद, संस्कृतीभेद हांचें अधिश्ठान मेळिल्लें दिसता. -कों. वि. सं. मं.
राश्ट्रगीत : देशभक्तीचेर आदारिल्लें आनी मायभुयेविशींचो आदर, अभिमान व्यक्त करपी एक राश्ट्रीय गीत. राश्ट्रांत एकचाराची भावना वाडीक लागची आनी राश्ट्राविशींचो अभिमान संदाच जागृत उरचो ह्या उद्देशान दर एक राश्ट्र आपलो बावटो (ध्वज), आपलें राश्ट्रीय प्रतीक वा राज्यमुद्रा, राश्ट्रीय सुकणें, राश्ट्रीय जनावर आनी राश्ट्रगीत ह्यो गजाली थारयता. हीं राश्ट्रीय प्रतीकां त्या त्या राश्ट्राचो मामदंड आसून दर एक नागरीक तांचेविशीं आदर आनी अभिमान बाळगीता.
राश्ट्र – राज्याची कल्पना थीर जातकच राश्ट्रगीताची कल्पना अस्तित्वांत आयली. इ. स. 1825 त ग्रेट ब्रिटनान सुरु केल्लें राश्ट्रगीत हें आद्य समजतात. अठराव्या शतमानाच्या मदेगाकसावन ब्रिटनान राजदरबारांत दर एका समारंभाचे सुरवेक राश्ट्रगीत म्हणपाची चाल सुरु केली आनी उपरांत एकोणिसाव्या शतमानाचे सुरवेक जायत्या युरोपीय राश्ट्रांनी ही प्रथा आपणायली.
राश्ट्रगीतांत राश्ट्रभक्ती, राश्ट्राभिमान आनी राश्ट्राची विजयागाथा गुंथिल्ली आसा.
‘जनगणमन’ आनी ‘वंदे मातरम्’ हीं भारताचीं दोन राश्ट्रगीतां आसात. हातुंतलें जनगणमन हें राश्ट्रगीत एक व्हड बंगाली साहित्यीक रवींद्रनाथ टागोर हाणें रचलां. 27 डिसेंबर 1911 ह्या दिसा इंडियन नॅशनल काँग्रेसचे राश्ट्रीय सभेचे माचयेर तें पयले खेप गायिल्लें. 24 जानेवारी 1950 ह्या दिसा भारतीय घटना परिशदेन ‘जनगणमन’ ह्या गीतांतल्यान फकत पयल्या कडव्याक राश्ट्रगीताची मान्यताय दिली.
वंदे मातरम्‘ हें संस्कृतप्रचूर अशें बंगाली भाशेंतलें गीत बंगाली साहित्यिक बंकिमचंद्र चटर्जी हाणें बरयल्लें (सुमार 1870). 1882 त तें आनंद मठ हे कादंबरीत उजवाडाक आयलें. इंडियन नॅशनल काँग्रेसच्या इ. स. 1895 चे सभेवेळार तें पयले खेप गायिल्लें. बंगालचे फाळणीक विरोध केलो.
जनगणमन आनी वंदे मातरम् ह्या गीताखातीर वाद चालू आसतनाच पंडित नेहरुचे सांगणेन आकाशवाणी केंद्रार जनगणमन हें गीत सादर करुंक लायलें. नेहरुचे सांगणेन आकाशवाणी केंद्रान ह्या गीताची चाल बसोवन तें 1 मीनटा भितर म्हणून बि.बि.सी कडेन दिलें. फुडें हर्बट म्युर्रील हाणें ताका सद्याची चाल दिली. हीं राश्ट्रगीतां अशीं आसात –
वन्दे मातरम् सुजलां सुफलां मलयजशीतलां सस्यशामलां मातरम् शुभ्रज्योत्सम पुलकितयामिनीम् फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम् सुहासिनी सुमधुरभाषिणीं सुखदां वरदां मातरम् ।। कोटि कोटि भुजै धृतै – खर – करवाले के बले मा लुमी अबल बहुबल – धारिणीं नमामि तारिणीं रिपुदलवारिणीं मातरम् ।। तुमि विद्या तुमि धर्म तुमि ह्र्दि तुमि मर्म त्वं हि प्राणा : शरीरे बाहु ते तुमि मा शक्ति ह्दये तुमि मा भक्ति तो मारड् प्रतिमा गडि मन्दिरे मन्दिरे । त्वं हि दुर्गा दशप्रहरणधारिणी कमला कमलदलविहारिणी वाणी विद्यादायिनी नमामि त्वां नमामि कमलां अमलां अतुलां सुजलां सुफलां, मातरम् । वन्द -बंकिमचंद्र चटर्जी
