कायमरासो’, ‘शत्रुसाल रासो’ (डुंगरसी 1710), ‘मांकण रासो’ (कीर्ति सुदंर इ. स. 1757), ‘सगतासिंह रासो’ (गिरिधर चारण इ. स. 1755), ‘हम्मीर रासो’ (हेश कवी), ‘हम्मीर रासो’ (जोधराज 1785),’ रासा भगवंत सिंह का’ (सदानंद), ‘करहिया कौ रायसो’ (गुलाबकवी) ‘रायस आनी’ रासा भइया बहादुर ‘सिंह का’ (शिवनाश) ‘कलियुग रासो’ (अलिरसिक गोविंद 1865), ‘पारीछंत रायसा’ (श्रीधर 1873) अशें आनीक जायत्या ल्हान व्हड कवींचीं रासो काव्यां आसात अशे उल्लेख मेळटात. पूण ह्या कोणाचेंच काव्य उपलब्द नाशिल्ल्यान तांच्या सत्यतायेची आनी काव्यगुणांची चर्चा स्पश्टतायेन करपाक येना.
ह्या काव्यात रास, रासा, रायसा, रासू वा रासो अशें म्हणटालें. रासोकाव्य हें त्यावेळाच्या सुंदर, सुवेवस्थित साहित्यिक भाशेची बरी देख आसा. तातूंत त्या काळांत चालंत आशिल्ली कवित्त, छप्पर, दूहा, तोमर, शार्दूल विक्रिडित, स्त्रग्धरा, त्रोटक, आर्या अशें तरेच्या जायत्या छंदांचो प्रयोग जातालो. अपभ्रंश भाशेंतल्या जैन रासो काव्याची रचना पश्र्चिम राजस्थानांत आनी गुजरातेंत जाताली जाल्यार छंदबध्द रासो काव्याची भास आर्विल्ली (आधुनिक) हिंदी आसून तांची रचना हिंदी प्रदेशांतले कवी मुखेल करुन करताले. पयल्यांत धर्मीक नदर म्हत्वाची दवरुन रचना जाताली जाल्यार दुसऱ्यांत निखटी साहित्यिक नदर मुखेल मानून रचना जाल्ली.
वीरकाव्याची ही हिंदी साहित्याच्या आदिकाळांती परंपरा आदिकाळाच्या उपरांतय चालंत उरल्या. भक्तीकाळांत पृथ्वीराज दुरसा, बाँलीदास, सूर्यमल्ल हांणी जाल्यार रीतिकाळांत भूषण, लाल, सूदन हांणी वीर काव्यां बरोवन ती परंपरा जीवी दवरली. हे वटेन आधुनिक काळांत मैथिलीशऱणगुप्त आनी रामधारीसिंह ‘दिनकर’ सारकिल्या कवींनय जायतीं वीरकाव्यां रचल्यात. -प्रियदर्शिनी सु. तडकोडकार
राहू : नवग्रहांतलो आठवो ग्रह. विप्रचित्ती आनी सिंहिका हाचो चलो. भागवताच्या मतान हो कश्यप आनी दून हांचो पूत. ताचो आकार वांटकुळो. राहू आनी केतू मेळून मुळांत एकच मनीस आशिल्लो. देव दामवांनी केल्ल्या समुद्रमंथनांतल्यान अमृत भायर आयलें. मोहीनी रुपांत विष्णून तें अमुत देवाक वाट्टा आसतना राहू देवाचे पंगतीक चोरुन बसलो. सूर्य – चंद्रान ताचें हें कपट उगडकेक हाडलें. विष्णून ताची तकली कापली. तेन्ना धडाचो जालो राहू आनी तकलेचो जालो केतू. त्या दोगांयनी सूर्य- चंद्राविशीं राग धरलो, त्या रागान अजूनय पर्वकाळांत राहू-केतू, सूर्य-चंद्राक गिळूंक पळेतात, अशी तांचे संबंदीं कथा घोळणुकेंत आसा.
वेदांत राहूक स्वार्भानू म्हळां. राहू तमोगुणी आसून नैऋर्त्य दिशेचो स्वामी आसा. ग्रहशांतींत कया निश्र्चित्र ह्या ऋग्वेदांतल्या मंत्रान राहूच्या निमतान दर्भांचे हवन करतात. ग्रहशांतीत होरा ह्या ग्रंथांत ताका चांडाल जातीचो म्हळां. बर्बर देशार ताची सत्ता चलता. हाचें वाहन काळो शींव आसून शिशें हो ताचो धातू, गोमेद हें रत्न आनी तीळ हें धान्य आसा. नीळें वस्त्र आनी कृष्ण फूल ह्यो ताच्यो दानवस्तू आसात.
हो ग्रह आदल्या जल्माच्या कर्माचो बोध करता. ताकालागून ह्या जल्मांत खंयच्या दोशांक लागून मनशांचें खाशेल तरेंचें सुख ना जातलें हे संबंदींचें विवेचन बृहत्पाराशरी होरा ह्या ग्रंथांत केल्लें आसा. गो ग्रह अनिश्ट सुवातेर पडल्यार पिशाचबाधा जाता अशें सर्वार्थचिंतामणींत म्हळां. आंग्ल जोतिशी विल्यम लिला हाच्या मतान राहू हो पुरुशप्रकृत्तीचो आसून तो गुरु – शुक्राच्या स्वभावधर्माचो आनी भाग्यवृध्दी करपी आसा. तो गुरु- शुक्रावरी शुभ्र फलदायी आसा. हो जेन्ना हेर अशुभ ग्रहांवांगडा आसता तेन्नातो ताचें अशुभ धर्म उणें करता. जेन्ना तो शुभ ग्रहान युक्त आसता तेन्ना ताच्या शुभ धर्माची वाड करता.
अस्तंत ज्योतिशग्रंथांत राहू- केतूक सर्पाकार मानिल्ले आसात. बृत्पाराशरीत वृषभ राशी ही ताची उच्च रास आनी कन्या ही स्वगृह रास सांगील्लीं आसा. भोंवडेचो वेळ, सोरोप, रात, द्दूत, यश. प्रतिश्ठा, छत्रचामरादी राजयोग हांचो राहू कारक आसा.
खरें म्हळ्यार राहू आनी केतू हे दोगय हेर ग्रहांवरी दिसपी ग्रह नात. ते दोगय म्हळ्यार दोन संपात बिंदू. ज्या वाटकुळां मार्गान धर्तरे भोंवतणी चंद्र फिरता तो मार्ग आनी ज्या मार्गान धर्तरी सुर्याभोंवतणी फिरता तो मार्ग हे दोन मार्ग अवकाशांत एकामेकांक ज्या दोन वेगवेगळ्या जाग्यांर छेदतात तातूंतल्या एका छेदन बिंदूंक राहू आनी दुसऱ्या छेदन बिंदूक केतू म्हणटात. ह्या दोनय छेदन बिंदूंक गती आसा. देखून फलजोतिशांनी ताका स्वतंत्र ग्रह मानून तांची सुवात एकामेकांमुखार म्हळ्यार 180 अंशार कल्पिल्ली आसा. मेषादी राशींत ते फुडें फुडें वचनासतना फाटीं फाटीं येत आसता. सुर्याभोंवतणी एक प्रदक्षिणा करपाक 18 वर्सां लागता.
दोसाद आनी धनगर हे राहूक देव मानून ताका भजतात.
राहूविशीं लंकेत लोककथा आसा ती अशी विष्णुक जेन्ना धर्तरी मिर्माण करपाची आशिल्ली तेन्ना तो राहूकडे विचाराखातीर गेलो. राहून ताका कमळाचें बीं दिलें. विष्णुन तें दर्यांत रोयलें. ताचेपसून कमळ तयार जालें. ताच्या देंठाक धरुन राहू दर्याच्या
