Jump to content

Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/300

From Wikisource
This page has not been proofread.

गणकयंत्र, रंगाधत्वासंबंदीचें अनुसंधान, वॅस्ट इंडीजांतली ज्वालामुखी उद्रेकांची पळोवणी, आयन्स्टायन हाचो व्यापक सापेक्षताय सिध्दांताचो पडटाळो पळोवपाखातीर 1919 तलें खग्रास सूर्यगिरणाचें निरिक्षण करपाखातीर दोन मोहिमो, वेगवेगळ्या उश्ण कटिबंधीय रोगांविशीचें (हिंवताप, न्हिदेरोग) संशोधन आदी संस्थेच्या वर्धापन दिसा, संस्थेवरवीं विज्ञानांत वा तंत्रविद्येंत म्हत्वाची कामगिरी करपी मनशांक दर वर्सा पदकां दितात. संस्थेचो सर्वोच्च भोवमान कॉप्ली पदका हो आसून तो सर गॉडफ्री हाच्या मरणपत्रांतले देणगेंतल्यान 1731 त स्थापन केला. हें पदक सवंसारांतल्या खंयच्याय शास्त्रज्ञाक ताणें खंयच्याय विशयांत केल्ले कामगिरीखातीर दितात. तीन रॉयल पदकां दर वर्सा संस्थेच्या मंडळान केल्ले शिफारशीप्रमाण ब्रिटनाच्या सार्वभौम राजसत्तेवतीन दितात. हातुंतलीं दोन सैमीक गिन्यानांत म्हत्वाची भर घालपाखातीर आनी तिसरें अनुप्रयुक्त विज्ञानांत म्हत्वाची भर घालपाखातीर आनी तिसरें अनुप्रयुक्त विज्ञानांत खाशेली कामगिरी केल्लेखातीर दिवप जातात. हेर णव पदकांमदी ब्रिटनाचे राश्ट्रीय उदरगतीक भर घालपी विज्ञान वा अभियांत्रिकी, वा तंत्रविद्या हांचे प्रगतीखातीर दितल्या मुलार्ड पदक आनी पुरस्कार (स्थापना 1966), तेचपरी खंयच्याय स्वरुपांतल्या उर्जेच्या कार्यक्षम उपेगाक रुपींतराक आदार दिवपी खाशेल्या विज्ञानीक वा तंत्रीक वावराखातीर दितल्या एस्सो पुरस्कार हांचो आस्पाव जाता. हाचेभायर डेव्ही आनी ह्यू हीं पदकां दर वर्सा रम्फर्ड आनी डार्विन हीं पदकां दोन वर्सांनी, सिल्व्हॅस्टर पदक तीन वर्सांनी आनी ब्यूकनन पदक पांच वर्सांनी दितात . हे संस्थेच्यो स्वताच्यो संशोधन संस्था आनी प्रयोगशाळा नात. संशोधक प्राध्यापक आनी अधिछात्र हांची हेर संस्थांनी (विद्यापिठांत) वेवस्था करप जाता. हे संस्थेवतीन दाननिधीवरवीं आठ खास व्याख्यानां वर्सुकी आसून तातुंतलीं कूनियन व्याख्यानां (स्थापना 1684) जीवविज्ञानीय विशयाचेर, बेकरीयन व्याख्यानां (1775) भौतिक विज्ञानाचेर, लेव्हेनहूक व्याख्यानां सूक्ष्मजीवविज्ञानाचेर आनी क्लिफर्ड पॅटर्सन व्याख्यानां तिवर्सुकीं आसून तातुंतली वर्नाल व्याख्यानां विज्ञानाच्या समाजीक कार्याचेर, फेरिअर व्याख्यानां तंत्रिका तंत्राची संरचना आनी वावर हांचेर तशेंच विल्किन्झ व्याख्यानां राश्ट्रकूल देशांतल्या वेंचीक विद्यापिठांनी आनी ब्लॅकेट स्मुती व्याख्यानां अदींमदीं भारतांत आनी ब्रिटनांत आयोजीत करतात.

ही संस्था विज्ञानीक संशोधनाचे निबंदय उजवाडाक हाडटा. 1665 त स्थापन जाल्ल्या आनी सतत उजवाडाक येवपी फिलॉसॉफिकल ट्रॅन्झॅक्शन्स ह्या सगळ्यांत पोरन्या विज्ञानीक नेमाळ्यांत व्याप्तीलेख आनी बसकांतल्या भासाभासांचे अहवाल उजवाडाक येतात. 1832 त सुरु जाल्ल्या प्रोसिडिंगज हातूंत लघू संशोधन निबंद व्याख्यानां आनी एका दिसाचे बसकेंतलीं भासाभाशेचीं कार्यवृत्तां उजवाडाक येतात. दर वर्सा ही संस्था बायॉग्राफिकल मेम्बार्स ऑफ फॅलोस ऑफ द रॉयल सोसायटी (एक खंड), इयर बूक आनी नॉटस् अँड रॅकॉर्डस ऑफ द रॉयल सोसायटी हीं नेमाळीं उजवाडाक येतात. हातुंतल्या पयल्या पुस्तकांत हालीं मरण आयिल्ल्या दर एका वांगड्याचें चरित्र आनी ताच्या वावराचो विज्ञानीक नदरेन गूणगौरव हांचो आस्पाव जाता.

इ. स. 1666 हॅन्ऱी हौअर्ड आनी ताचो आजो टॉमस हांणी आपले ग्रंथ संग्रह संस्थेक भेट दिवन हे संस्थेक ग्रंथालयाची बुन्याद घाली. हे संस्थेंत 1,49,000 वयर ग्रंथ आसून 1660 ते 1800 ह्या काळांतल्या विज्ञानाच्या इतिहासाचेर अभ्यास करपाखातीर हें एक बरें ग्रंथालय आसा. ह्या ग्रंथालयांत हेर देशांच्या राश्ट्रीय विज्ञानीक संस्थांनी उजवाडाक हाडिल्लीं नेमाळीं, विज्ञानाचे आनी शिक्षणीक संस्थांचे इतिहास, वांगड्यांनी बरयल्ले ग्रंथ, तशेंच वांगड्यांची चरित्रां आनी आत्मचरित्रां हांचे संग्रह आसात.

हे संस्थेंत आयझॅक न्यूटन, हंफ्री डेव्ही, मायकंल फॅराडे अर्नेस्ट रदरफर्ड, विल्यम टॉमसन, केल्व्हिन, जे. जे. टॉमसन, आर्थर एडिंग्टन, लॉरेन्स आनी विल्यन ब्रॅग, अँल्बर्ट आयन्स्टायन, नील्स बोर, पॉल डिरेक, तशेंच विज्ञान आनी तंत्रविद्येच्या वेगवेगळ्या फांटल्यांतलें गिन्यान विस्तारपाक म्हत्वाची कामगिरी केल्ल्या जायत्या विज्ञानिकांचो हे संस्थेच्या वांगड्यांचे वळेरेंत आस्पाव आसा. राश्ट्रकुलांतल्या, देशांतल्या आनी आयरिश प्रजासत्ताकांतल्या नामनेच्या विज्ञानिकांवांगडाच संवसारांतल्या हेर देशांतल्या व्हड दर्जाच्या विज्ञानिकांकूय परदेशी वांगडी म्हणू वेंचप जाता. सिरवेक हे संस्थेचो वांगडी जावपाक मर्यादा नाशिल्ली. पूण 1848 वर्सा सावन दरवर्सा वांगडी वेंचपाचे संख्येंत मर्यादा घाली आनी फकत बऱ्या पांवड्याचें विज्ञानीक काम करपी विज्ञानिकांचीय वेंचणूक करपाचें थारयलें. 1988 मेरेन संस्थेच्या वांगड्यांची संख्या हजारांपरस चड आनी परदेशी वांगड्यांची संख्या सुमार शंबर आशिल्ली.

रॉयल सोसायटीचो पयलो भारतीय वांगडी अर्देशिर कर्सेटजी हो आशिल्लो. 1988 मेरेन 29 भारतीय विज्ञानीक रॉयल सोसायटीचे वांगडी आशिल्ले. हे वांगडी अशे, अर्द्शिर कर्सेटजी (1841), श्रिनिवास अय्यंगार रामानुजन (1918), जगदीशचंद्र होस (1920), चंद्रशेखर व्यंकट रामन (1924),मेघनाद साहा (1927) बिरबल रुचिराम साहनी (1936), कार्यमाणिक्कम श्रीनिवास कृष्णन (1940), होमी जहांगरी भाभा(1941), शांतिस्वरुप भटनागर (1943), प्रशांतचंद्र महालनोबीस (1945), दारशा नौशेखान वाडिया (1957), सत्येंद्रनाथ बोस (1958), शिशिरकुमार मित्र (1958), तिरुव्यंकट राजेंद्र शेषाद्री (1960), पंचानन माहेश्र्वरी (1965), कल्यमपुडी राधाकृष्ण राव (1967), मामबिलिकाल्थिल गोविंद कुमार मेनन (1970), बेंजामिन पिअर पाल (1972), मोनकोंबू सांबशिवन् स्वामिनाधन (1973),