पाणघोडो, जिराफ, झॅब्रा ही हांगा सांपडपी मुखेल रानटी मोनजात. इलँड, कुदू, इंपाल, हार्टबीस्ट, वॉटरबॅक ह्यो हांगा मेळपी कांय हरणांचयो खाशेल्यो जाती. अँट थ्रश, बार्बेट, राघू, बिशपबर्ड, बुलबुल, फेझंट, ग्राउझ ही हांगा मेळपी मुखेल सवणीं.
इतिहास आनी मोनजात : ऱ्होडशियेच्या उत्खननांत सांपडिल्ल्या अश्मयुगीन पुराव्यांवयल्यान इतिहासाचो गाभो थरयला. कालाहारी रेंवटी प्रदेशान रावपी बुशमॅन हे देशांतले मुळावे लोक, अशें इतिहासकारांचें मत आसा. ते लोक ल्हान ल्हान पंगडांनी रावताले. शेतवड, पशुपालन आनी शिकार हे ताचें मुखेल वेवसाय आशिल्लें. हांगाच्या लोहधातूचें काम करपी कांय गटांनी बुशमन लोकांच्यो जमनी घेतल्यो. पांचव्या ते धाव्या शेंकडयाभितर बातू भाशीक शोन लोकांनी बुशमॅनांची कत्तल करून तांकां धांवडावन घाले. पूण धवडांचे पंगड मात शोन लोकांभितर भरसून गेले. उपरांत शोन लोकांनी दर्यादेगांनी रावून भांगर आनी हस्तीदंताचो वेपार वाडयलो. ल्हव ल्हव तांणी आपलो शेक वाडोवन त्या प्रदेशांत आपलें साम्राज्य उबारलें. ताचें सामाज्य एमबेनेभुतापा ह्या नांवान प्रसिदद आशिल्लें. पंदराव्या शेंकडयाचे निमाणेकडेन ह्या साम्राज्य म्हणून प्रसिदद जालो. मुखावयल्या दोन शेंकडयांभितर ह्या भागाची खूब उदरगत जाली. 1830 च्या सुमाराक दक्षिण आफ्रिकेंतल्या एंडबिली लोकांनी उडोइवी साम्राज्य मोडून उडयलें. युरोपी लोक हांगा पावले. उपरांत गुलामांच्या वेपारांत वाड जाल्ली. पूण स्कॉटलंडी मिशनरीन ताका विरोध केल्लो. ‘रॉबर्ट मॉफल’ हाणें 1859त ‘इन्याती मिशन’ च्या रुपान हांगा युरोपियांची पयली वसणूक उबारली. उपरांत साबार युरोपियांनी आपआपल्यो वसणुको हांगा उभारल्यो.
विसाव्या शेंकडयाचे अखेरेक ‘ब्रिटीश साऊथ आफ्रिका कंपनान’ ह्या प्रदेशांतल्या वेपारांत खूब वाड केली. उपरांत युरोपी लेकांचो चड आनी चड हस्तक्षेप जावपाक लागलो म्हणून एंडबिली आनी शोन लोकांनी तांचेआड सशस्त्र उठाव केले. 1891त न्यासालँड ब्रिटीश साउथ आफ्रिका कंपनीन मॅशोनालँड आनी मॅटवीलीलँड मेळून ऱ्होडेशिया अशें नांव दिवपाचें थरयलें. पूण झँबीझी न्हंयेच्या उत्तरेकडच्या प्रदेशासावन हो भाग वेगळो जाल्ल्यान ताका दक्षिण ऱ्होडेशिया अशें नांव दवरलें. उपरांत 1923 मेरेन ब्रिटीश साऊथ आफ्रिका कंपनीन ह्या प्रदेशाचो कारभार सांभाळ्ळो. 1923त युरोपी लोकांनी जनमत घेवन हो भाग स्वयंशासीत ब्रिटीश वसणूक म्हणून घोशीत करपाविशीं मागणी केली. देखून 12 सुप्टेंबर 1923त दिसा दक्षिण ऱ्होडेशियेचो कारभार कंपनीकडच्यान ब्रिटिश सरकाराकडेन गेलो. 1 ऑक्टोबर 1923 दिसा हांगा सरकाराची स्थापणूक जावन ताचो कारभार गव्हर्नराच्या हातांत दिलो आनी हो प्रदेश ब्रिटीश वसणूक म्हणून जाहीर केलो. 1953 त दक्षिण ऱ्होडेशिया, उत्तर ऱ्होडेशिया आनी न्यासालँड हांचें मेळून सँट्रल ऑफ्रिका फॅडरेशन ह्या नांवांन एक संघराज्य स्थापन केलें. 1960 त हांगा नॅशनल डॅमोक्रॅटीक पक्षाची स्थापणूक जावन एनकोमो हो ताचो अध्यक्ष जालो. 1961त ह्या पक्षाचेर सरकारान बंदी घाल्ल्यान, एनकोमो हाणें दुसरो पक्ष उबारलो. पूण तोय पक्ष बेकायदेशीर थारयल्ल्यान तांचेमदले कांय लोक वेगळे जावन तांणी ‘झिंबाब्वे आफ्रिकन नॅशनल युनियन, हो नवो पक्ष निर्माण केलो. राज्याची नवी घटना 1962 सावन अंमलांत येवन तातूंत ग्रेट ब्रिटनाचे कायदेशीर अधिकार उणे करून आफ्रिकन लोकांखातीर कांय मताधिकार दिले. डिसेंबर 1963 त संघराज्य बरखास्त जावन उत्तर ऱ्होडशिया, झिंबाब्वे आनी न्यासालँड मालावी प्रजास्ताक ह्या नांवांनी स्वतंत्र जावन दक्षिण ऱ्होडेशियेचो चड करून ऱ्होडेशिया ह्या नांवान उल्लेख जावपाक लागलो.
1965त जाल्ले वेंचणुकेंत ऱ्होडेशियन फ्रंट पक्षाक भोवमत मेळ्ळें. तांणी ब्रिटिशांकडेन पुराय स्वातंत्र्याची मागणी केली. पूण ग्रेट ब्रिटनान ताका न्हयकार दिल्ल्यान प्रधानमंत्री ईयान स्मिथ हाणें राज्यांत आणिबाणी जाहिर करून उपरांत ऱ्होडेशियेचें स्वातंत्र्य जाहीर केलें. ब्रिटीश सरकारान तें स्वातंत्र्य बेकायदेशीर थारावन ऱ्होडेशियेकडेन आशिल्ले वेपारी आनी अर्थीक संबंद तोडले. उपरांत नोव्हेंबर 1969त जनमत घेवन ऱ्होडेशिया प्रजासत्ताक राज्य म्हूण जाहिर केलें. प्रजासत्ताकाची स्थापणूक जाले उपरांत युरोपी लोक आनी थळावे लोक तशेंच पक्षान थंयचे ॲसेंब्लींत शेक गाजयलो. पूण झापू आनी जानू ह्या पक्षांनी स्मिथ सरकाराआड सशस्त्र उठाव केले. आफ्रिकन गनिमी काबा संघटनेनूय ह्या उठावांत वांटो घेतिल्लो. इबाडिल्ले स्थितीचो फायदो घेवन एनकोमो आनी मुगाबे हांणीं संयुक्तपणान पॅट्रिओटीक फ्रंटाची स्थापणूक केली. उपरांत राज्यांतली तंग स्थिती आळाबंदात हाडपाखातीर स्मिथ सरकाराक दक्षिण आफ्रिकी पुलिसांचो आदार घेवचो पडलो. 1978त प्रधानमंत्री स्मिथ आनी नॅशनॅलिस्ट पक्षाचे फुडारी हांणी काळ्या लोकांक मताधिकार, भौशिक वेंचणूक पद्दत आनी भोवमतवादी पक्षाचें सरकार अशो अटी आशिल्ली घटना मान्य केली. एप्रिल 1979त जाल्ले वेचणुकेंत युनायटेड आफ्रिकन नॅशनल काऊंसिल ह्या पक्षाक भोवमान मेळून बिशप आबेल हो पयलो काळो मनीस प्रधानमंत्री जालो. ताणें देशांत शांती प्रस्थापित करपाचे खूब यत्न केले. पूण पॅट्रिऑटिक फ्रंटाच्या लोकांनी सरकाराआडचो विरोध चालूच दवरलो. हाका लागून निमाणेकडेन 1979त ब्रिटिशांनी सगळे पक्ष एकठांय हाडून देशाचे नवे घटनेची वळेरी तयार केली. डिसेंबर 1979त कांय दीस हो देश ब्रिटीश वसणूक म्हणून जाहिर केलो. फेब्रुवारी 1980त ब्रिटिश वेंचणूक आयोगाच्या फुडारपणाखाला वेंचणूक जावन रॉर्बट
