तांच्या पोशाखांतूय हवामानाक लागून चडशें वेगळेपण दिसना. बल्टिस्तानांतले मुसलमान सुन्नी पंथाचे आसुनूय थळव्या श्रध्दांप्रमाण ते वेगवेगळे विधी करतात. लडाखांत चीन आनी तिबेट ह्या देशांतल्यानूच बौध्द धर्म आयलो. बौध्द धर्मियांचें प्रेरणास्थान दलाय लामा. ताका भगवान बुध्दाचें प्रतिरूप मानतात. लडाखांतलो बौध्द धर्म तंत्रीक पंथाक लागींचें. लडाखांत हेमिस, शंकर, थिकसे, स्पिटूक, चेदे, ट्रापक सारकिल्यो नामनेच्यो गुम्पा (गोम्पा – बौध्दांचीं धर्मीक क्षेत्रां – मठ) आसात. हांचेभायर हेर धर्मियांच्यो मशिदी, गुरूव्दारां आसात. बुध्दजयंती, पदमसंभव जयंती, गुस्तर सारकिले बौध्दांचे धर्मीक दीस श्रध्देन मनयतात. हातूंत पिशाच्च नाच ही म्हत्वाची कार्यावळ मानतात. कारण त्या वेळार लामा नाच करतात.
लडाख लोकांनी शिक्षणीक मळारूय बरीच उदरगत केल्या. मुळाव्यो आनी माध्यमिक शाळा, पाठशाळा, शिकोवप्यांखातीर प्रशिक्षण केंद्र, प्रौढांखातीर साक्षरतायकेंद्रां आनी समाजीक केंद्रां अशीं जायतीं केंद्रां लडाखांत निर्माण जाल्लीं आसून जायते चले चलयो आनी प्रौढ लोक त्या केंद्रांतल्यान शिक्षण घेतात.
लडाखांत बौधी, बल्टी, लडाखी ह्यो मुखेल भाशा आसून उर्दू, हिंदी आनी तिबेटी भाशाय प्रचलीत आसात. तांची लिपी म्हणजे देवनागरीचोच एक प्रकार कविता आनी गाथा ह्या स्वरुपांत हांगा बरेंच लोकसाहित्य मेळटा.
लडाखाची अशी खास संस्कृताय आसून तातूंत सगळ्या धर्मांमदीं एकवट दिसता. लडाखी लोक कलात्मक प्रवृत्तीचे. गोम्पांच्यो भितरल्यो वण्टी ते चित्रांनी सजयतात. चित्रकलेप्रमाण शिल्पकलेंतूय ते प्रवीण. ऊच जाग्यार बांदिल्ले भोवमजली विहार आनी बुध्दाच्यो मुर्ती ह्यो तांचे शिल्पकलेंतली कुशळटाय दाखयतात. मुलबेख गांवालागीं न्हिदिल्ले अवस्थेंतली मैत्रेय बुध्दाची एक मूर्त आसा. ती एकेच शिळेंतल्यान घडयल्या. तशेंच लेहांतल्या गोम्पांत दोन मजल्यांचेर मेळून एक प्रतिमा तयार केल्ली आसा. लेहापसून 8 मैल अंतराचेर धातूची एक विशालकाय बुध्द प्रतिमा आसा. कांय गोम्पांनी भांगर रुप्याच्योय रत्नजडीत बुध्दमुर्ती मेळटात. लडायेचीं विमानां : (पळेयात विमान).
लतिफ, इद्रिस हसन : (जल्म : 9 जून, 1923, हैदराबाद, आंध्र प्रदेश).
भारताचो आदलो हवाई दळाचो मुखेली. ताचें शिक्षण हैदराबादच्या निजाम कॉलेजांत जालें. फुडें संरक्षण सेवा महाविद्यालय, वेलिंग्टन (तमीळनाडू) हांगासावन पदवी घेतले उपरांत ताका हवाई दळांत 1942 वर्सा कमिशन मेळ्ळें. तें उपरांत कांय काळ अंबलाक (हरयाणा) ताचें वैमानिकी प्रशिक्षण जालें. 1943 ताणें इंग्लांडांत शाही विमानदळाच्या (रॉयल ॲर फोर्साच्या) हरिकेन आनी स्पिटफायर ह्या लडायेच्या विमानासंदींचो अभ्यास केलो.
दुसऱ्या म्हाझुजांत ताणें वांटो घेतिल्लो. पयलीं ताणें इंडोनेशियी वायुदळाचो मुखेली आनी फुडें ब्रह्मदेशांतले (मियानमारांतले) आराकान आघाडीचेर भारतीय वायुसेनेंल्या चवथ्या स्क्वॉड्रनाचें फुडारपण केलें. 1961 -1965 ह्या काळांत वॉशिग्टनांत भारतीय राजदुतावासांत ताणें हवाई विभागांत सहाय्यक म्हणून कान केलें. 1971 त भारत – पाक झुजाच्या वेळार ताची सहाय्यक हवाई दलाच्या मुखेल पदाखातीर नेमणूक केली. त्या वेळार भारतीय हवाई दलाचें आधुनिकीकरण करपांत ताचो म्हत्वाचो वांटो आशिल्लो. 1974 त ताका ॲर मार्शल हो हुद्दो मेळ्ळो. 1976 – 1977 ह्या काळांत तो ताणें सँट्रल ॲर कमांडाचो प्रशासकी मुखेली आनी ते उपरांत ॲर ऑफिसर कमांडिंग इन चीफ म्हणून मोलाचें काम केलें. 1977 त ताची हवाई दलाच्या उपप्रमुखपदार आनी ते उपरांत प्रमुखपदार 1978 – 1981 मेरेन नेमणूक केली.
1982 – 1985 ह्या काळांत लतिफ महाराष्ट्र राज्याचो राज्यपाल आसलो. तेन्ना ताणें राजभवन वाठारांत अपंगूळ भुरग्यांखातीर सुविधा उपलब्ध करून दिल्यो. तशेंच ताणें पुणे विद्यापिठाचो वाठार झाडांनी भरून काडपाखातीर प्रोत्साहन दिल्लें. 1971 त ताका परम विशिश्ट सेवा पदक फावो जालें. 1985 वर्सा सावन तो फ्रांसांत भारताचो राजदूत म्हणून काम पळयता. 1990 त हैदराबादाच्या व्हीएसूटी इंडस्ट्रीज लि. ह्या कंपनीच्या संचालक मंडळाचेर ताची नेमणूक जाल्या.
-कों. वि. सं. मं.
लयराय : गोंयची एक शक्तिदेवता. दिवचल तालुक्यांतल्या 30 किमी. च्या अंतराचेर शिरगांव ह्या गांवांत श्रीलयराय हे देवतेचें स्थान आसा. सात भयणींमदली ही एक भयण अशें मानतात. ती कलशरुपांत आसा. हे देवीची मूळ मूर्त तांदळास्वरुपाची आसून उत्सवमूर्त चतुर्भूज (चार भुजांची) आसा. हिका वैष्णवी मायेचो अवतार समजतात. हिचे संबंदान रचिल्ल्या पदावयल्यान अशें दिसता, हिची मूळ सुवात दोंगरा आसुये आनी उपरांत कोणे तरी भक्तान तिची मुळसाकडेन स्थापना केल्या जावंक जाय. स्पतमातृकांत वैष्णवी नांवाची एक
लडाखान आतां जायती प्रगती केल्ली आसा. आतां थंय 40 एकरांमदीं शेती जाता. तांणी जायतीं खारजां आनी धरणांय बांदल्यांत. तशेंच थंय चार शेतीसंशोधन केंद्रांय स्थापन जाल्यांत. पशूचे जतनायेखातीर पशुप्रजनन केंद्रांय उगडल्यांत. तांचेखातीर एक चिकित्सालयूय स्थापलां. मनशांखातीर जायते दवाखाने आनी हॉस्पिटलां आनी भोंवतणीं फार्मसी हांचीय तजवीज केल्या.
-कों. वि. सं. मं.
