जालें. थंय तिका सवती मांयच्या जांचांक तोंड दिवंचें पडलें. आवयचे सांगणेंत आशिल्ल्यान घोवाचें आनी तिचे केन्नाच जमलेंना. ह्या दुख्खान तिका वैराग्य उत्पन्न जालें. तिणें घर सोडलें आनी ती सिध्द श्रीकंठाकडेन गेली. ताणें लल्लाच्या वैराग्याची खरसाण पळयली आनी तिका आत्मगिन्यानाच्या साधनाचो मार्ग दाखयलो. शैवयोगाची साधना करता आसतना एकदीस ती पुराय तरेन योगिनी जाली. योगसाधनेंतल्यान तिणें आत्मसाक्षात्कार करून घेतलो.
ह्याच काळांत तिच्या अंतरांत कवित्वाक पालवी आयली. ती स्वता पदां रचूंक लागली आनी तीं गायत भोंवूंक लागली. भोंवतां भोंवतां तिका आपल्या कपडयांचें लेगीत भान उरनासलें.
त्या काळांत काश्मीरांत हिंदू आनी मुसलमान हांचेमदीं धर्मीक तणाव खूब आशिल्लो. काश्मीरी जनता ह्या संघर्शान पुराय तरेन पिळून गेल्ली. अशा वेळार लाल्लेश्र्वरीन हिंदू – मुसलमान एकचाराचेर खूब भर दिलो. ती आपल्या उपदेशांवरवीं आपल्याच आध्यात्मिक अनुभुतींचें वर्णन करतना दिसता.
आयज तिच्या जायत्या पदांच्यो ओळी नितीवाक्यां जावन रावल्यांत. हिंदू आनी मुसलमान ह्या दोनूय समाजांमदीं तिका मान आसा. ती जरी शैव दर्शनांत सिध्दज्ञानी आशिल्ली तरीय तिणें कोणाय आचार्यावरी शैवसिध्दान्ताचें विवेचन वा विवरण केलेंना. तिणें आपल्या रहस्यमय अनुभुतींतल्यान मेळिल्ल्या विचारांचोच सगळ्यांक उपदेश केलो.
सर रिर्चड टँपल हाणें लल्लेश्र्वरीच्या काव्याचेर एक पुस्तक बरयलां. तेभायर रॉयल एशियाटिक सोसायटीन ‘लल्लवाक्यानि’ वा ‘लालदेद की वाणी’ ह्या नांवाचो एक प्रबंध उजवाडाक हाडिल्लो आसा. श्रीनगरा लागसारच्या व्रजविहार नांवाच्यां गांवांत जुम्मा माशिदीमुखार तिका मरण आयलें.
-कों. वि. सं. मं.
लवंग : (हिंदी : लौंग; संस्कृत: लवंग, देवकुसुम; इंग्लीश: क्लो; लॅटीन: सायझिजियम ॲरोमातिकम, युजेनिया कॅरिओफायलाटा; कूळ: मिर्टेसी).
हें सुमार 9 – 12 मी. उंचायेचें आनी सदांच पाचवें उरपी झाड. ताचें मूळस्थान इंडोनेशियांतले मेलकाझ (मोलुकू) जुंवे आसून मलेशियांतल्या कांय जुंव्यांचेरूय तें मेळटा. तशेंच श्रीलंका, इंडोनेशिया, मालागासी, झांझिबार, पेंबा (टांझानिया), सेशेल्झ जुंवे, पिनँग, रेयुन्यों जुवे, मॉरिशस आनी वॅस्ट इंडीजाकूय ताची लागवड केल्ली. भारतांत तमीळनाडूंत आनी केरळांत ह्या झाडाची लागवड करतात.
रामायण, चरकसंहिता, सुश्रुतसंहिता आनी म्हाकवी कालिदासाच्या संस्कृत काव्यांत आनी नाटकांत लवंगाचो उल्लेख मेळटा. चीनांत इ.स आदीं तिसऱ्या शतमानांत तीं उपेंगात आशिल्लीं. चीनांत बादशहाकडेन उलयतना आपलो स्वास स्वास सुगंधीत करपाखातीर तोंडांत लवंग धरपाची रीत आशिल्ली. पुर्विल्ल्या काळांत चीनी लोकांचो भारत आनी अँबोझनांत लवंगाचो वेपार आशिल्लो.
इतिहास : दक्षिण अरबी लोक खूब आदीं भारतीय दर्यादेगेर सोद घेवन इस्ट इंडिजांतल्यान मसाल्याचे पदार्थ पयलीं इराणाच्या आखातांत आनी थंयच्यान काफल्यांवरवीं ॲलक्झांड्रिया वा हेर उदेंत भूमध्य दर्याच्या बंदरांनी हाडटाले. सोळाव्या शतमनांत पुर्तुगेजांनी मोलकाझ जुंव्याचो सोद लायलो आनी लवंगाचें मूळस्थान सोदून काडलें. मध्ययुगाच्या मध्याउपरांत मसाल्याच्या पदार्थांखातीर पुराय युरोप उदेंती देशांतल्यान जावपी आयातीचेर आदारून आशिल्लो. तातुंतल्या लवंगांचो वेपार अन्नसंबंदांत जातालो. सतराव्या शतमानाचे सरवेक हॉलंडी लोकांनी ॲबोइना, तेर्नात हांचेभायर सगळ्या जुंव्यांवयल्या लवंगांचे लागवडीचेर बंदी घाली. फुडें अठराव्या शतमानांत निमाणें फ्रांसेझांनी इश्ट इंडिजांतल्यान हिंदी म्हासागरी जुंव्यार आनी अमेरिकेंत चोरये मार्गांत लवंगांची आयात केली. 1768त तांणी लवंगांचे लागवडीचेर बंदी घाली. 1770 च्या सुमाराक फ्रांसेझ लोकांनी पॅरिसांत लवंगांची लागवड केली. उपरांत ताचो उश्ण वाठारांत प्रसार जालो.
फ्रांसेझ उतर ‘क्लू’ (Clou – खिळो) हाचेवयलयान लवंगांक इंग्लिशींत क्लोव हें नांव पडलें. ह्या झाडाचें मुखेल खोड सरळ आनी ऊंच आसता. ताचो घेर सुमार 100 सेंमी. आसता. सुमार 2.0 मी. उंचायेउपरांत तें विभागून वाडटा. ताची साल करडी आनी गुळगुळीत आसता. पानां सादीं, लांब भायल्यावरी, मध्यम आकाराचीं, वासाळ तेल आसता. पानांतूय तेलाचीं प्रपिंडां (गांठी) आसतात. जुलय – ऑक्टोबर आनी नोव्हेंबर – जानेवारींत ताळयेचेर ल्हान, वासाळ, सुरवेक पाचवीं आनी उपरांत किरमिजी रंगाचीं फुलां येतात. फळां वाटकुळीं तांबडींगूंज, मासाळ आनी 2.5 X 1.5 सेंमी. आनी बियो दोन आसतात. बी 1.5 सेंमी. लाबशी, वाटुकळी आनी मोव आसून तिचेर एके वटेन चीर आसता. दर एका लवंगावयले चार तोंकांचे भाग म्हळ्यार फुलांतलीं संदलां आसतात.
भारतांत दर्यापातळेसावन सुमार 1000 मी. उंचायेमेरेन लवंगाची लागवड जाता. ताका वर्सुकी पावस सुमार 150 – 300 सेंमी. आनी ऊबदिण्या तशेंच दमट हवामानांत हें पीक बरें जाता.
