कमळाभशेन दिसता. अग्निलिंगाक दोन शिखरां आसतात. इंद्रलिंग छत्राभशेन दिसता. यमलिंग त्रिपाद आसता. निर्ऋ्तिलिंग खड्गा (तरसादी)भशेन दिसता.वरुणलिंग कळशाभाशेन आसता. वायुलिंग ध्वजाभाशेन आनी ईशानलिंग त्रिशुळाभाशेन दिसता. कुबेराचें लिंग गदप्रमाण दिसता. पयलींच्या काळांत नाणीं आनी मुद्रांचेर शिवलिंग आसतालें. ताचेवयल्यान पुर्विल्ल्या काळाजावन भारतांत शिवलिंगपुजा आशिल्ल्या म्हणूं येता.
कों. वि. सं.मं.
लिंगपुराण -(पळेयात पुराणां). लिंगपुजा - दादल्याच्या वा बायलेच्या जननेंद्रियां म्हळ्यार लिंग वा योनीची उपासना, पुजा वा भक्ती. दादलो - बायलेचे प्रजोत्पादनक्षमतेचें तशेंच सैमाचे सुफलतायेचें वा सर्जनताायेचें प्रतीक म्हणून लिंग आनी योनीपुजा प्रचलित जाली.ही पुजा चड करुन प्राथमिक धर्मानीय मेळटा.विंगड विंगड धर्माच्या विकासाच्या इतिहासावयल्यान कांय देशांनी आनी संस्कृतायांनी अशी बायल -दादल्यांच्या जननेंंद्रियांची देवता रुपांत उपासना चालू आशिल्ल्याचें दिश्टी पडटा. फातर, खाबों, लांकूड, चित्रां हातूंतल्यान ह्यो लिंग आनी योनीप्रतिमा पुराणश्म युगापसून सगळ्याक दिसतात. पूण हे उपासनेंत खंयच अश्र्लीलतायेची आनी असभ्यतायेची कल्पना झळकना. प्रजोत्पादन आनी सैमाची सर्जनक्रिया ही सामकी सैमीक अशीच क्रिया मानल्या आनी म्हणून लिंग वा योनी हांचे पुजेविशींचें कर्मकांड तशेंच यातुक्रिया,विधी आनी उत्सव हे सदांच विश्वांतल्या मानववंश, प्राणिसृश्ट आनी वनस्पसृश्ट हांच्या सातत्याखातीर आनी समृध्दीखातीर सामके गरजेचे म्हणून उदात्त आनी पवित्र अशे धर्मीक भवनेंतल्यानूच करप जालें. आयज लेगीत कांय समाजांनीते करतात.
लिंगपुजेंतल्या लिंगाचें प्रतीक हें सदांच उत्थित अशा लिंगाचें आसता.उत्थित अशी लिंगरुप देवता ही खंयचे तरी प्रकारान सर्जनशीलताय, नवजीवंनदान आनी योनी हातूंतल्यान गुढ अशा दैवी सत्याचो निर्देश जाता. पुर्विल्ल्या ग्रीसांतल्या ब-याचशा गूढमार्गी पंथांनी लिंगपुजेक खुब म्हत्वाची सुवात आशिल्ली. प्राचीन इजिप्ती धर्मांतूय लिंगपुजा चलताली. ही रॅाडोटसान वर्णन केल्ले प्रमाण इजिप्तांत अोसायरिस आनी मिन ह्या देवांच्या भव्य लिंगरुप प्रतिमांची राजवांनी अोडून मिरवणूक जाताली.डायोनायसस हो वनस्पतींच्या चड करुन द्राक्षांच्या वेलींचे सुफळतेचो ग्रीक देव आशिल्लो आनी ताची व्हड लिंग आशिल्ल्या प्रतिमारुपांत पुजा जाताली. हर्मीझ,डीमीटर आनी प्रायपस हांचे उपासनेंतूय अशेंच तरेचीं लिंगसद्श रुपां आशिल्ली आनी समृध्दी देव म्हणून नामना आशिल्ली आनी ताची प्रातिमा उत्थित अशा व्हड लिंगासयत आसताली.लग्ना वेळार ताका बळी ओंपताले. प्राचीन मेक्झिका आनी पेरु देशांनीय लिंगपुजा प्रचलित आशिल्लि, तशेंच ती उतर अमेरिकेंतल्या आदिवासी जमातींनीय आशिल्ली.आफ्रिकेंमतल्या ब-याचशा जमातींनी आयज लेगीत लिंग आनी योनीपुजेचे विधी आनी यातुक्रिया प्रचलित आसात. बायबलांतूय लिंगपुजेविशीं उल्लेख मेळटा.बेथलांत आशिल्ल्या ज्या फातराचेर याकोब न्हिदलो, तो फातर लिंगतिमाच आसुंये अशें अभ्यासकांचें मत आसा. चडशा मध्ययुगीन इगर्जानी लिंगचिन्नां मेळटात, तशेंच युरोपांतल्या खेड्यांनी आयज लेगीत जर धर्मीक विधी करतात , ताचें स्वरुप लिंगपुजेभाशेनूच आसता. फ्रांसांत जे संतांचे पुतळे मुळांत खंयच्या तरी पेगन देवांचेच आसुंये आनी तांचे खाशेलेपणम्हळ्यार तांकां आशिल्ले उठावदार लिंग. ब-याचशा शेंकड्यांच्या काळांत ह्या पुतळ्यांचो लिंगभाग निपुतत्रिक बायलांनी पुत्रप्राप्ती जातली अशें समजून फोडून व्हरुन ताची पीड करुन विधिवत वखदांत वापरली आसुंये अशें अभ्यासकाांचें मत आसा. आशिया मायनरांतली एटिसाचे पुराणकथे(मिथ) उपरांत रोमी धर्मातूय म्हत्व मेळ्ळे.एटिस हो मर्त्य गोरंवा राखपी तरणाटो सिबली हे देवमातेच्या(आदिमाता) मोगांन पडलो पूण वचनभंग केल्लयान ख्यास्त म्हणून एटिसाक आपलें लिंग कापून प्राणत्याग कसचो पडलो, अशी ही मुळ पुराणकथांनी एटतसच्या कापिल्ल्या लिंगाचें पायन वृक्षा।त रुंपातर जालें. थंयचे पुरयत एटिसाचें अनुकरण म्हणून स्वताचें खच्चीकरण करून घेताले. देवाचें खच्चीकरण म्हळ्यार नव्या जीवानाचो आरंभ . ग्रीक पुरानकथेंत क्रोनसान ताचो बापूय युरेनस हाचें लिंग कापून उडयलें. त्या रगतांतल्यान एरिनीझ आनी हेर 'जायमट्स' (राकेस) निर्माण जाले. कापिल्लें लिंग दर्यान उडयलें. ताचोफेंस जावन ताचेपासून अॅरफ्रोडायटी ही सौंदर्याची आनी भोगाची देवता उत्पन्न जाली. भारतांतली लिंगपुजा :इतिहासाच्या आदिकाळासावन आयजमेरेन, भारतांत लिंगपुजेची परंपरा चालू आसा. योनी आनी लिंग हांचो संयोग हेम जीवसृश्टीचें कारण. हाचहेवयल्यान अखिल सृश्टीचें आदिकरण तेंच आसूंक जाय , हे कल्पनेन सयोनी लिंंगाची पुजा सुरू जाली. भारतांतल्या द्रविडपुर्व जमातींनी लिंगपुजा जाताली. द्रविड लोकांमदीं शिव ह्या नांवान ताची पुजा जाताली.वैदिक आर्याची रुद्र ही संहारक देवाक आनी द्रविडांची शिवदेवता हांचें एकीकरण जावन रुद्रशिवाची उपासना भारतांत सुरू जाली. ही उपासना मुर्तीचीय आसताली आनी लिंगाचीय आसताली. पूण ऋग्वेदांत लिंगपुजक
