अशी ताची शिकवण आशिल्ली. तेखातीर त्या लोकांभितर जातीभेद नाशिल्लो. बसवेश्र्वराच्या हेर उद्देशांभितलो एक मुखेल उद्देश म्हळ्यार ब्राम्हणांचें वर्णश्रवराच्या न्हायकारप वा उणें करप. पून ताचो हो उद्देश पुराय सफळ जालोना.उपरांत त्या संप्रदायांत खूब पोटजाती निर्माण जाल्यो आनी लिंगायत लोकांमदल्या उच्च वर्गात जायत्या ब्राम्हणी पद्दतीचो रिती -रिवाज आयले.लिंगायत लोकांंमदीं मुखेल अशे तीन वर्ग आसात. 1)पंचमसाळी- हे लोक सगळया लिंगायतांभितर स्वताक श्रेश्ठ समजतात. संप्रदायाची ज्या लोकांनी पयली दिक्षा घेतली, तांचेकडेन समबमदीत असो हो वर्ग आसूंये. ह्या वर्गाक शुध्द लिंगायत अशें नांव आसा.नंदी,भृंगी,वृष,वीर आनी स्कंद अशीं ह्या वर्गाचीं पांच गोत्रा आसात. ह्या सगळ्या पोटभेदांनी रोटी वेव्हार चलता. पूण लग्नसंबंदाचेर कांय बंधना आसात. हो वर्ग अर्थीक आनी समाजीक नदरेन उंचेलो आसा. हया वर्गान अष्टावरणंचो अधिकार आसा.अय्या वा जंगम ह्या नांवान वळखुपी उपाध्याय लेगीत ह्याच वर्गात आस्पावतात. बंजिग ह्या नांवाचो मुखेल वेपारी वर्ग हातुंतूच येता. 2)संलग्न लिंगायत- पंचमसाळ्यांभायर कोष्टी, तेली,गवंडी , धनगर , शेतकारह्या वेवसायीक लोकांचो ह्या वर्गान आस्पाव जाता. पंचमसाळी लोकामउपरांत ज्या लोकांनी संप्रदायेची दिक्षा घेतली ते हे लोक आसुंये. हांकां संलग्न लिंगायत असें नांव आसा. ह्या लोकांभितर सत्तर पोटभेद निर्माण जाल्यात. पूण तांचेभितर रोटी -बेटी वेव्हार जायनात. महैसूर प्रदेशाच्या कामय वाठारांनी हे लोक हेर पंथांतल्या चलयांवांगडा लग्न जाता. लग्न जातकच ह्यो चलयो लिंग धारण करतात.
3)अर्दलिंगयात-मडवळ, चामार, खारवी ह्या लोकांचो हातूंत आस्पाव जाता. हांकां अष्टावरणाचो अधिकार ना. उंचल्या वर्गातले लोक ह्या लोकांक लिंगायत अशें मानिनात तेखातीर तांकां अर्दलिंगायत म्हणटात.
लिंगायत लोकांभितर सामान्य,खाशेले आनी निराभारी अशे आनीक दोन भेद आसात.तशेंच,माहेश्र्वर आनी भक्त अशे आनीक दोन भेद आसात. माहेश्र्वर हो गुरुवर्ग आसून भक्त हो शिश्यवर्ग. पयलींपासून लिंगायतांचें ब्राह्मणांकडेन आनी माध्वांकडेन वांकडेपण. ह्या पंथांत यज्ञयाग, उपांस-तपास ह्या गजालींक सुवात ना. तांकां विष्णुपूजाय मान्य ना.हे लोक सुयेक,सुतक वा भश्टकार ह्यो गजाली मानिनात.तशेंच हेर लोकांचें अन्न -उदकूय ते घेनात. सगळे दादले-बायलो आंगांचेर सिवलिंग धारण करतात.हें लिंग पाशाणाचें आसून तें रुप्याचे डबयेंत घालून रस्मी दो-यान गळ्यांन बांदतात. सकाळीं उठून न्हावन -धुवून भस्म लायतकच लिंगस्पर्श करून हे लोक अन्न -उदक घेतात.
लिंगायत लोक कन्नड भास उलयतात. हो पंथ कर्नाटकांतूय जल्मलो, थंयच वाडून ताचो विस्तार जालो. तामचें बरेंचशें साहित्य कन्नड भाशेंतूय आसा.
शिव हो लिंगायत लोकांचो मुखेल देव आनी परम आराध्य देवता. ताचे निर्मातो, कर्तो, धर्तो. संहर्तो अशें ते मानतात. शिवाचें प्रतीक म्हणून ते लोक लिंगाची आनी ताचें वाहन म्हणून नंदाची पुजा करतात.गणपती ,मारूती आनी ताचें यल्लम्मा ह्या देवतांकूय लिंगायत लोक भजतात.
अष्टावरण- हो लिंगायताचो एक म्हत्वाचो आनी गरजेचो असो धर्मीक संस्कार . जीव हो मुळांत शिवरुपी आसा आनी तो अज्ञानरुपी आवरणाखाला धांपिल्लो वा बध्द आसता. जीवाक शिवैक्य प्राप्त करचें पडटा.तेखातीर जी साधना करची पडटातिका आदारीत अशो आठ गजाली मानल्यात. साधना अवस्थेंन कसल्याय कवचाप्रामाण ह्यो गजाली जीवाचे राखण करतात, ह्यो गजाली आठ आशिल्ल्यान तांकां अष्टावरन अशी संज्ञा आसा. तांची नांवां कार्या अशीं-
1)गुरू-लिंंगायतांचे लिंग -उपासनेंत गुरुक म्हत्वाची सुवत आसा. गुरू होच जीवाक लिंगसाधनेच्या कामांत प्रवृत करता. शिश्याच्या हातांत लिंग दिवन गुरू ताका दिक्षा दिता. गुरूकडल्यानूच शिश्याक धर्माचें रहस्य समजता. तेखातीर लिमग सादकांनी गुरूक शिवस्वरूप मानचें अशें सांगलां.
लिंग-लिंग म्हळ्यार साक्षात परतत्व. भावलिंग,प्राणलिंग,आनी इष्टलिंग अशें लिंगाचे तीन प्राकार आसात.दिक्षा दिवपावेळार गुरू ह्या तिनूय लिंगांची स्थापना शिश्यांच्या अनूक्रमान कारण ,सूक्ष्म आनी स्थूल शरिरांनी करता. ह्या वेळार भक्त, उष्टलिंग आपल्या दाव्या हाताचेर दवरून ताची पुजा करता. हे पुजे वेळार भक्त अशी धारणा करता, जर हांव शिवापासून वेगळो जालों तरी हांव स्वाता शिवाचेंच आंग.
3)जंगम-हे जीवन्मुक्तूच आसातात आनी भक्तांचे अध्यात्मीक साधनेक मदत करपाखातीर जगात भोंवत आसातात.जंगम हे गुरू इतलेच पुज्य आसात. स्थिर, चर आनी पर अशें जंगामांचे तीन प्राकार आसात.
4)पादोदक -गुरू आनी जंगम हांच्या पांयांचेंउदक म्हळ्यार पादोदक . पादोदक हें सगळ्या तिर्थांचें प्रतीक आशिल्ल्यान तें देह , मन आनी भाव हांची शुद्दी करता. तेखातीर दर एकालिंदायतान पादोदकाचें सेवन करपाचें आसता.
प्रसाद-गुरू वा जंगम हांणी उश्टायल्लें अन्न म्हळ्यार प्रासाद . हो प्रसाद सेवन केल्यान चिताची शुध्दी जावन कर्मसंस्काराचो नास जाता. तेखातीर दर एका शिवशरणान, आपूण जें किदें खातां,तो गुरूचो प्रसाद आसा अशें मानूंक जाय.
