6)विभुती -भस्माक विभुती म्हणटात. शिव भस्म धारण करता आशिल्ल्यान तें परम पवित्र आसा. जे तरेन शिवान कानदहन करून ताचें भस्म आंगाक लायलें,तेच तरेन शिवाच्या भकतांनीय लावपाचें आसता. कामक्रोध हे षड्रिपू जिखपाखातीर भस्माचो आदार जाता.जाच्या सरिराचे भस्म आसता ताका पाप केन्नाच आफडूंक पावना,असो लिंगायतांचो विस्वास आसा. 7) रुद्राक्ष-लिंगायत रुद्राक्षांची माळ गळ्यांत घालतात, रुद्राषांक लागून शिवभक्तांचें ध्यान स्थीर जावपाक मदत जाता. गुरू वा जंगम हो लिंगायताक रुद्राक्षमाळ दिता. रुद्राक्ष दारण केल्ल्यान आपल्याक सगळ्या वटांनी सिवाची राखण मेळटा अशें लिंगायत मानतात. 8)मंत्र-ॐ नम:शिवाय हो लिंगायततामचो षडाषरी मंत्र. लिंगायताक दिक्षा दिवपाच्या वेळार गुरु ह्या मंत्राचो उपदेश ताका दिता. लिंगायताच्या मतान हो मंत्र शिवभक्ततांच्या शरिरांत सगळ्याक आसता. तेखातीर तेसंदाच आपलेम शरीर पवित्र मानतात आनी मनशाच्या जल्माक हरजल्म म्हणटात. भुरगेम जल्माक येतकच त्या घराण्याचो जो गुरू आसता ताका आपयतात.हो गुरू पंचचार्यातल्या कोनाचोय प्रतिनिधी आसता. तो भुरग्याच्या गळयांत लिंग बांदता आनी ताका विभुती लायता. उपरांत ताच्या कानांत ॐ नम:शिवाय हो मंत्र सांगता.जंगम येतकच भुरग्याचो आवय बापूय जंगमाचे पांय धुतात आनी त्या उदकाक शिवाचे चरणतिर्थमानतात. त्याच उदकान भुरग्याच्या आंगावयल्या लिंगाक अभिशेक घलतात. जंगमाक जेवपाक वाडटातआनी ताच्या पानांतलें अन्न प्रसाद म्हणून बुरग्याच्या अोंठाक लायतात. त्या भुरग्याक जंगमाचे वतीन शिवाक अोंपतात. हें भुरगें आठ धा वर्साचेम जातकच होच विधी परतून करतात. पंचाचार-अष्टावरन ह्या संस्कारभाशेन पंचाचार होय एक म्हत्वाचो संस्कार. सदाचार, गणचार,नित्याचार , शिवाचार आनी लिंगाचार अशे हे पंचचार शुध्द नैतिक जीण जगप हाका सदाचार म्हणटात. सत्लिय आनी दर्गंम हांची राखण करप हाका सदाचार म्हणटात. लिंगपुजा ,पाठ,ध्यान,व्रत ह्यो गजाली नेमान करप हाका नित्याचार म्हणटात. जे कोन लिंगधारक आसतात त्या सगळ्याचो मान राखप हाका शिवाचार म्हणटात. तशेंच भावार्थान लिंग धारण करप करून नेमान ताची पुजा करप लिंगाचार म्हणटात. मठ-लिंगायतांचे वसतेंत तांचे मठ आसातात. हे मठ पंचाचार्यांतल्या कोणाय आचार्याचे परंपरेंतलें आसून त्या मठांकडेन संग्न आसतात. लिंगयतांचे पांच मुखेल आचार्य आसून ,तांकां वीरशैव धर्माचे पुरस्कर्ते मानतात. तांची नांमां ानि मुखेल मठ अशे आसात- 1)रेणुकाराध्य ह्या आचार्याचो मठ रंभापुरी वा बाळेहळ्ळी(कौल्ल्पाक)गांवांत आसा.2)मरुळाराद्य हाचो मठ उजैनाक (वटक्षेत्र) आसा. 3)एकोराम हाचो मठ श्रीशैलाक (द्राक्षारामम्) आसा.4)पंडिताराध्य हाचो मठ केदाराक (सुघाकुंड)आसा आनी 5)विश्र्वाराध्य हाचो मट वाराणासीक आसा. सद्या हे पांचूय विदमान आसात. ह्या मठांच्या आचार्याच्या नांवांवयल्यान लिंगायतांचींय गोत्रां चलतात.लिंगायतांचे पुरयत स्वताक ह्या पांच मठांल्या खंयच्या तरी एका मठाचो मानतात. मुखेल आचार्य तो जगद्गुरू.ताच्या अधिकाराखाला मठ, मठपती ,स्थावर,गणाचार्य आनी देशिक अशे पांच उपाचार्च आसतात. मठांक श्रेश्ठी आनी म्हाजनांची मदत आसता. हे मठाधिकारी भगवाीं वस्त्रां न्हेसतात. दोन मिरवणुकी - लिंगायतांचो दोन धर्मीक मिरवणुकी खांशेल्यो अशो आसतात. एकेचेम नांव नंदीकोडू म्हळ्यार नंदीश्रृंग आनी दुसरे मिरवणुकीचेम नामव व्यासंतोल म्हळ्यार व्यासहस्त. नंदिच्या शिंगाविशीं एक कथा आसा ती अशी-एक फावट एका दैत्यावांगडा झगडटना नंदीचेम एक शींग तुटून पडलें. ताच्या अनुयायांनी तेम सोदून काडलें आनी ताची मिरवणूक काडली.ताची याद म्हणून सद्या अशी मिरवणूक श्रावण म्हयन्यांत काडटात. शींग म्हणून एक कोंडो घेतात.आनी ताका रंगीत कपड्याचे पटे गुठलायतात. कोंड्याचे मदीं फळयांचेर दोन नंदी बसयतातानी त्या कोंड्यांची मुखेल रस्त्यांतल्यान मिरवणूक काडटात. व्यासंतोल मिरवणुकीखातीर व्यासमुनीचो म्हणून कपड्याच्या तिराट्यांचो एक हात करून तो नंदीच्या शिंगाक बामदतात आनी ताची मिरवणूक काडटात. लग्नप्रथा-पयलींच्या काळामत लिंगायतांभितर बाल आनी प्रौढ अशो लग्नाच्यो दोन पद्दती आशिल्ल्यो.पूण सद्या प्रौढ ही एकूच लग्न पद्दत चालंत आसा. लिगायतांची एकाच कुळांत वागोत्रांत लग्ना जावपाक मेळटा. घटस्फोट आनी पुनर्विवाह हांकांय मान्यताय आसा.हेर हिंदू कायद्याप्रमाणे वारसो हक्कचोय कायदो तांचेमदीं आसा. परंपरेप्रमाणे लग्न सुवाळो आसता तो असो -न्हव-राचीो बापूय व्हंकलेच्या बापायकडेन मागणी घालता. हो मग्नसंबंद पसमत आसल्यार सोय-यांसामकार सोयरीक पक्की करतात, उपरांत न्हव-याक-व्हंकलेक कपडे दितात आनी दोगांकूय विडे दितात. ह्या विड्यांक साक्षिविडे म्हणटात. लग्नपयलीं व्हंकलेचो बापूय न्हवरेकारांक जेवण घालता आनी कपडे दिता. ह्या सुवाळ्याक बासनंगी म्हणटात. लग्नापयलीं गुग्गुळविधी आसता. उपरांत अरशन, देवकार्य, गुरूची पाद्यपुजा हीं कृत्यां जातात. साकरपुड्या वेळार जंगामाक घेवन व्हंकलेगेर वतात.व्हंकलेखातीर कांबळ घालून तिचेर तांदूळ पातळायटात आनी व्हंकल फुलांचो मुकूट घालून ते कांबळीचेर बसता .उपरांत व्हव-यावटेनचे
Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/444
Appearance