वाडदीस. वाडदीस मनोवपाची चाल सगळेकडेन दिसता.
वाडदीस जशे मनशांचे मनयतात तशेंच ते देवादिकांचे, संस्थांचे, पवित्र ग्रंथांचे, उद्देग - धंद्यांचे, दुकानां, सिनेमा घरां, हॅास्पीटलां, वर्तमानपत्रांच्यो कचेऱ्यो, लग्नाचे तशेंच रावता त्या घरांचेय मनयतात. मनीस जितो आसतना ताचो जल्माक आयिल्लो दिस वाडदीस म्हण मनयतातच. पूण व्हड व्हड व्यक्तींचे वाडदीस तांच्या मरणाउपरांत लेगीत मनयतात. ताका वाडदिसाच्या जाग्यार जयंती मनोवप म्हण्टात.
हिंदू समाजांत मनशाचो वाडदिस मनोवपाची खाशेली अशी रीत ना. दर एकलो आपापले आस्पती प्रमाण आपापली उमेद भागयता. देखीक कांय लोक आपल्या भुरग्याक पांच वर्सां जायमेरेन वाडदिसा दिसा तेल, उटणें लावन न्हाणयतात. घालपाक नवे कपडे शिंवतात. गोड जेवण करून जेवतात. सांजवेळा मागीर एक पाट मांडून त्या पाटाभोंवतणीं रांगोळी घालून उजवेवटेन एक दिवली पेटयतात. भुरग्याक त्या पाटार बसयतात आनी दिवे दाखयतात. पिठाच्यो ल्हान ल्हान गुळ्यो करून ताची दिश्ट काडटात. ताका गोड अशें कितेंय खावयतात आनी शेवटाक ताका भेट वस्तू म्हणून कसलीय वस्त, खेळणें वा भांगराची वस्तलेगीत दितात. ह्या सुवाळ्याक भुरग्याच्या इश्टांक तशेंच वांगडच्यांक आपोवणें दितात आनी तांकां गोडगोडशें दितात.
मनीस व्हड जाता तशें ह्या सुवाळ्याचें रूप बदलत आसा. तरणाट्यांच्या वा जाण्ट्यांच्या वाडदिसा दिसा घरांत बरें खाण - जेवण करतात. त्या दिसा चड करून लोकांक आपोवणें दिनात. जांकां त्या मनशाचो वाडदीस खबर आसता अशे लोक आपखोशयेन तांगेर येवन ताचें अभिनंदन करतात.
भुरग्याच्यो वा जाण्ट्याचो वाडदीस मनोवपाचे रितीचेर आयजकाल अस्तंत्या लोकांचे संस्कृतायेचो परिणाम जाला. अस्तंती लोकांची रीत घेवन जे परी अस्तंती लोक वाडदीस मनयतात तेचपरी हालीसराक हिंदू समाजांतले लोकय तांचें अनुकरण करून वाडदिस मनोवंक लागल्यात. ते खातीर ते एक केक हाडटात आनी जाचो वाडदीस आसता त्या मनशाक जितलीं वर्सां पुराय जातात तितल्यो लहान लहान खाशेल्यो मेणवाती हाडून त्या केकाचेर लायतात. एका मेजाचेर हो केंक दवरतात, भोंवतणी हाडून त्या केकाचेर लायतात. एका मेजाचेर हो केंक दवरतात, भोंवतणी जमिल्ले सगळे लोक उबे रावतात. मागीर कोणय एकटो त्यो वाती पेटयता. उपरांत जाचो वाडदिस आसता तो मनीस एके फुंकेन त्यो सगळ्यो वाती एकाचवांगडा पालयता. वर्सांचो आंकडो चड जाता तेन्ना मोटी एकच मेणवात पेटयतात. वाती पालयल्यो तशीं भोंवतणचीं मनशां ताळ्यो वाजयत 'हेपी बर्थ डे टू यू' म्हळ्यार 'आयचो हो दीस तुका सुखाचो वचूं' अशा अर्थाचें गीत गायतात आनी मागीर घरचो कोणय मनीस त्या केकाचे कुडके करून जमिल्ल्या सगळ्या लोकांक वांटता. खरें म्हळ्यार दिवे पालवप ही गजाल आमचे भारतीय संस्कृतायेंत बसना, ती अभद्र मानतात आसली तरीय फकत अनुकरण म्हणूनच ती जशाची तशी हिंदू समाजय करीत आसा.
अशा ह्या मनशांमदी कांय असामान्य मनीस जल्माक येतात. तांकां समाज आनी जग युगपुरूश म्हण वळखतात. तांच्या मर्णाउपरांत तांच्या जलमाचो दीस, म्हण्यार वाडदीस जयंती ह्या नांवान, तर मारणाचो दीस पुण्यतीथ दीस, म्हानिर्वाण म्हणून मनयतात. अशेतरेन भारतीय लोक वर्सांतल्यान कितल्योशोच जयंत्यो आनी पुण्यतिथी म्हळ्यार जल्माचे आनी मरणाचे दीस मनयतात. हे अशे तऱ्हेचे वाडदीस मनोवपाची पद्दत वेगळी आसता. त्या मनशाच्या कार्याचें, आचार - विचाराचें म्हत्व सांगपी कार्यावळी अशें तांचें स्वरूप आसता. कांय व्हड मनशांच्यो जयंत्यो आनी पुण्यतिथी सांकेतीक नांवांनीय मनोवपाची चाल आसा. देखीक गांधी पुण्यतिथी हुतात्मा दीस म्हण मनयतात, तर नेहरू जयंती बालदीन म्हण मनयतात. त्या दिसा भुरग्यांचेर बरे संस्कार जातले अशे तरेच्यो कार्यावळी आंखतात आनी तांकां गोड गोड खावपाक दितात.
कांयकडेन देवांच्योय जयंत्यो मनयतात. ह्यो जयंत्यो चड करून देवळांनी उत्सवाच्या रुपान मनयतात. तशेंच कांय गिरण्यो, संस्था, वाचपघरां, हॅास्पीटलां, वर्तमानपत्रांच्यो कचेऱ्यो सारकिल्ल्यांचे आस्थापनांचे दीस वाडदीस म्हणून मनयतात. अशा संस्थांच्या वाडदिसाक वर्धापनदीस म्हण्टात. पंचवीस वर्सांच्या वाडदिसाक रूप्यां-उत्सवी पन्नास वर्सांच्या वाडदिसाक भांगराउत्सव, पाऊणशें वर्सांच्या वाडदिसाक हिरक उत्सव आनी शंबराच्या वाडदिसाक सुवर्णमहोत्सवी वर्धापनदीस म्हण्टात.
ह्या दिसा कांयकडेन सत्यनारायणाची पुजा वा मीस घडोवन हाडटात. कांयकडेन तर समारंभ सुवाळोय मनयतात.
मनशांचे जिणेची, देवदैवतांची, व्हड अशा ग्रंथांची, व्हड मनशांची, संस्थाची सारकिल्ल्या बऱ्या कार्याक ज्या दिसा सरवात जाता तो दीस दर वर्सा वाडदीस म्हण मनोवपाची सगळ्या जगार रीत आसा.
- कमलादेवी राव देशपांडे
वाडेकर, सदाशिव दत्ताराम : (जल्म : ठाणें-सत्तरी; मरण : २४ एप्रिल १९८० सत्तरी).
गोंयचो सुटकेझुजारी. तो 'नॅशनल काँग्रेस गोवा' हे संघटनेचो वांगडी आशिल्लो. उपरांत तो 'आझाद गोमंतक दल' संघटनेचो वांगडी जालो. आझाद गोमंतक दल संघटनेच्या फुडाऱ्यांक पुर्तुगेजांच्या गुपीत कारावायांविशीं खबरो पावोवपाचें काम तो करतालो. १५ ऑगस्ट १९५५ ह्या दिसा सुर्ला हांगाच्या पुर्तुगेज पोलिस ठाण्याचेर ताणें बावटो लायलो. तेन्ना पोलिसांनी ताका दोन फावटी धरून सात म्हयन्यांखातीर बंदखणींत दवरलो. तो बंदखणींत आसतना आकाशवाणीवयल्यान तो
