उपरांत समृध्दीच्या काळांत वाद्दाचो उपेग धर्मीक विधींखातीर आनि ताचे उपरांत निव्वळ करमणुकीखातीर असो वाद्दाच्या उपेगाचो क्रम लावं येता.उपरांतच्या काळांत करमणुकीभायल्या उद्दिश्टांखातीर हेर उपाय उपलब्ध जाल्ल्या कारणान वाद्दाचो उपेग मनोरंजनापुरतो शिमीत उरलो.
वाद्दाचें वर्गीकरण: वाद्द निर्मितीच्या आनी वाद्द हाताळपाच्या रितीनुसार वाद्दां पांच वर्गांत वांटू येतात-1)तंतु वाद्द-तारो छेडून वाजोवपाचें वाद्द 2) चर्म वाद्द-चामड्याचो वापर जाल्लें वाद्द 3) घन वाद्द-दोन घन वस्तुंच्या घर्शणांतल्यान वाद्द स्वर निर्मुपी वाद्दां 4) सुषिर वाद्दां तोंडातल्यान हवा सोडून स्वर काडपी वाद्दां 5) अश्मवाद्दां (संगीत निर्मपी देवळाचे खांबे), 6) स्वयंचलीत यंत्रीक वाद्दां.
उपेगाप्रमाण वाद्दंचे लय वाद्दां,स्वर वाद्दां,स्वतंत्र वाद्,साथी वाद्दां,समुह वाद्दां,धर्मीक वाद्दां,झुजा वाद्दां,लोकवाद्दां,अभिजात वाद्दां आदी वाद्दांचे प्रकार जातात.
भारतीय वाद्दां : भारतीय वाद्दांचो उल्लेख वैदीक काळापासून जाल्लो मेळटा.ब्रम्हसुत्रांत बाण,नंदी ह्या प्रसंगाक वाजोवपाच्या दोन वाद्दांचो उल्लेख मेळटा.तशेंच हेर वाड्मयांत शततत्रीय विणा,कांड विणा,दुंदुभी हांचो उल्लेख मेळटा.मनुस्मृती,रामायण महाभारत हातुंतय जायत्या वाद्दांचो उल्लेख आयला.तशेंच बौध्द,जैन ग्रंथांतय वेगवेगळ्या प्रकारच्या विणांसयत जायत्या वाद्दांचो उल्लेख आसा.भारतीय वाद्दांचे ढोबळपणान तीन प्रकार करूं येतात-
अभिजात वा शास्त्रीय संगीत वाद्दां : अ) तंतू वाद्दां – ताऊस क) दिलरुबा ऊ) रबाब स) सुर शिंगार,सुरबहार स्वरबत,स्वरमंडल विचीत्र विणा,गोडुवाद्दम,सारंगी,सतार,संतूर,तुणतुणें आनी खास शास्त्रीय संगिताखातीर तयार केल्ल्यो विणा.
घनवाद्दां : 1)जलतरंग 2)काश्टतरंग 3)काच तरंग 4)मोरशिंग 5)ताळ 6)झांज 7)कांसाळें 8)घांट 9)घुंगरु 10)टिप-यो 11)चिपळ्यो.
तालवाद्दां : 1)पखवाज 2)तबलें 3)मृदंग 4)खंजरी 5)धोल 6)तासो 7)संबळ 8)डफ 10)डमरू 11)नगारो 12)चौघुडो 13)घटम.
सुविरवाद्या
- अलगुज,पावा,बांसरी,मुरली,वेणु,शेनाय,सूर्त,शिमग,नागस्वरम,शंख,तुतारी पुंगी.
हेर देशांतलीं वाद्दां : चिन – पिएन चिंग,युंताय(मुरली),है-लो(शंख), पिएनथचुंग (घंटावाद्द) सिआओबो – ल्वो (तास) सिआओ – तउंग – क्यो (तुतारी) च्यीन,सान – युसिएन , यू – च्यीन आनी यांग – चिन चू (आघातवद्द),यु (घर्षणवाद्द), मू-यू (लांकडी ड्रम), शू – पात, पाई चूसिआओ , ताय,सो-ना,शेंग,यिंग-कू त्सू-कू, टाओकू, पँग – कू,चूसूआन (फ्ल्यूट).
जपान : कोतो, शामिसेन, कोकियु, बिवा,(तंतूवाद्दां) तुये, टेकी (बांसरी), रापा (तुतारी), शो , हिचिरिकी (सुषिरवाद्दां), ताइको, मोविकन दो-को (तास),निहोआयहागी(झांज). कोरिया : हेंग ताय(बांसरी), सेइंग, कोमुंको, यांग-गो तेभायर हेर खुबशीं वाद्दां चिनी वाद्दांवरीच आसात.
व्हिएतनाम
- कै नाय (शूल वाद्द), कै दान दे कै काप के (घनवाद्द), कै थिऊ कान (गंटा तरंग), कै सिन (घर्षणवाद्द), कै चुम चुआ (झांजेवरी), कै बाँन(मृदंगावरी), कै केम (शेनाय), कै-ओंग-दिख(आडवी बांसरी),कै-साओ (उबी बांसरी).
लाओस : सो –इ, सो- यू (शुलवाद्दां), पि – आह (तंतुवाद्द), खोंगनाई (घंटा तरंग), खोंग- याट,टँफोन (चर्मवाद्दां), खुई,खेन(सुषिर वाद्दां).
ख्मेर : सा- दियू, ताखे (मगरीच्या आकाराचें वाद्द), चा पै थाँग(तंतुवाद्द), खोंग हुई, खोंग थोम(घंटावाद्दां),ख्लोई (आडवी बांसरी) सान्गाय (नासिक वाद्द), पि-शभाई (सुषिर वाद्दां),सँफोर,स्कोर-थाँम.
थायलंड : पि,पि नाई (सुषिर वाद्दां), चाखे, सा-द्दूलंग, सा-ताई, सो-लुआंग शूल आनी तंतू वाद्दां, सैंग- वैंग (तबला-तरंग), चँप(झांजो).
इंडोनेशिया : गेमलान, जेंडेर(धातुतरंग वाद्दां) रेजाँग बोनांग - रेयांग (घंटावाद्दां),ग्रांतांग आनी चोएमगक्लिक (काश्ठतरंगवाद्दां),सेलोमप्रेस(शेनोय), सुलिंग(बांसरी), संतो, केतोएंग(बांबुचें झिथर), रबाब(सारंगी वरी वाद्द), क्रोमो
