युरोपः एक खंड. ऑस्ट्रेलिये फाटल्यान युरोप हो संवसारांतलो सगळ्यांत ल्हान खंड. क्षेत्रफळ १,०५,२२,६०० चौ. किमी. संवसारांतले वट्ट लोकसंख्येंतली सुमार ११% लोकसंख्या ह्या खंडांत आस्पावल्या.
नॉर्वेतलें सगळ्यांत उत्तरेकडचें उत्तर भुशीर, हो खंडाचो सगळ्यांत उत्तरेकडलो बिंदू (अक्षांक्ष ७१०१०′२०” )उत्तर जाल्यार स्पेनांतलें दक्षिणेकडचें तरीफा भुशीर, हो खंडाचो सगळ्यांत दक्षिणेकडचो बिंदू (अक्षांश ३६००१’ उत्तर). पुर्तुगालांतलें रोका भूशीर रेखांश ९०३०’ अस्तंत) हो खंडाचो सगळ्यांत अस्तंतेकडचो भाग आनी उदेंतेक रशियेंतलो उराल पर्वत हो खंडाचो सामको उदेंतेकडचो भाग. पूण युरोप खंडांत आस्पाव जावपी कांय जुंवें ह्या बिंदू परसूय भायर आसात. खंडाची चडांतचड लांबाय पुर्तुगालच्या नैऋत्य तोंकासावन ते उरल पर्वताच्या तोंकामेरेन ५,३०० किमी. आसा. जाल्यार उत्तर दक्षिण रुंदाय ग्रीसाच्या दक्षिण तोंकासावन ते नॉर्वेच्या उत्तर तोंकामेरेन ३९०० किमी. आसा. ह्या खंडाचे उत्तरेक आकिर्टक म्हासागर, अस्तंतेक अॅटलांटीक म्हासागर, दक्षिणेक भूंयमध्य दर्या, काळो दर्या आनी कॉकेशस पर्वत, जाल्यार उदेंतेक खंडाचे शिमेर उराल शिमेर उराल पर्वत, उराल न्हंय आनी कॅस्पियन दर्या आसा.
युरोप खंडांत आल्बेनिया, अँडोरा, आझरबायझान, आयसलँड, आयर्लंड, ऑस्ट्रिया, बॅलोरूस, बेल्जियम, बॉस्निया हर्झगोविना, बल्गेरिया, क्रोएशिया, चॅकस्लोवाकिया, डॅन्मार्क, एस्टोनिया, फिनलँड, फ्रांस, जोर्जिया, जर्मनी, ग्रीस, हंगेरी, इटली, कझाकस्तान, लाटवीया, लिख्टेनश्टायन, लिथुआनिया, लक्सॅम्बर्ग, मॅसेडोनिया, माल्टा, मॉल्डोवा, मोनाको, नॅदर्लंड्स, नॉर्वे, पोलंड, पुर्तुगाल, रुमानिया, रशिया, सान मारिओ, स्लोवेनिया, स्पेन, स्विडन, स्वित्झर्लंड, तुर्कस्तान, युक्रेन, युनायटेड किंग्डम, वॅटिकन सिटी आनी युगोस्लाविया ह्या देशांचो आस्पाव जाता. हांचेभायर उत्तरेकडच्या आकिर्टक म्हासागरांतल्या साबार जुंव्यांचोय आस्पाव ह्या खंडांत जाता.
इ. स. प. पांचव्या शेंकडयांत ग्रीसी कल्पनेप्रमाण धर्तरी आशिया, युरोप आनी लिबिया अशा तीन खंडांनी विभागिल्ली. तांच्या मताप्रमाण वट्ट भुंयेंतलो अर्दो भूंयभाग आशिया, जाल्यार उरिल्लो युरोप आनी लिबिया खंडांनी रेवाडिल्लो. सुर्य अस्ताक वता तो देश ह्या अर्थाच्या ‘एरिब’ ह्या सेमेटिक उतरापसून युरोप हें उतर आयलां अशें कांय तज्ञांचें मत आसा. युरोप आनी आशिया हे दोनूय खंड खंयच्याच दर्यांनी एकमेकांसावन वेगळे जावंक नाशिल्ल्यान कांय भूंयतज्ञ युरोप-आशिया हांकां मेळून युरेशिया असो एकूच खंड मानतात. जाल्यार कांय भूंयतज्ञ, आफ्रिका आनी आशिया मेळून युफ्रेशिया असो एकूच खंड मानतात. भुगोलीक वा लोकसंख्येचे नदरेन युरोप खंडाची भूंय स्पश्टपणान वेगळी दाखोवप शक्य ना. रशिया ह्या युरोपी देशाचो बरोच व्हडलो भाग आशिया खंडांत आसा. जाल्यार तुर्कस्तान ह्या आशिया देशाचो कांय भाग युरोप खंडांत आस्पावला. सदया भूंयमध्य दर्या, काळो दर्या, कॉकेशस पर्वत, कॅस्पियन दर्या, उराल न्हंय, उराल पर्वत, बॅरेंट्स दर्या, नॉर्वेजियन दर्या आनी उत्तर अॅटलांटीक म्हासागर हांणीं शिमीत केल्ल्या भूंयखंडाकूच युरोप खंड म्हण्टात.
भूंयवर्णनः भूंयविज्ञानीक नदरेन युरोप हो हेर खंडापरस खूब उसरां निर्माण जाल्लो खंड. कांय भूंयतज्ञांच्या मतान ह्या खंडाचे निर्मितीची प्रक्रिया सुमार ५७ कोटी वर्सांपयलीं सुरू जाल्या. कँब्रियन-आदीं, पुराजीव, मध्यजीव म्हाकल्प ह्या विंगड विंगड म्हाकल्पांतल्यान यरोप खंडाची घडण जाल्ली आसा. युरोपांत मुखेल अशो तीन गिरीजनक हालचाली जावन तेप्रमाण थंय कॅलिडोनियी, हर्सिनियी आनी आल्पायन अशो तीन पर्वतसंहती मेळटात. सुमार ३४.५ कोटी वर्सांपयलीं डेवोनियन कालखंडाचे अखेरेक जाल्ले पयले व्हड गिरीजनक हालचालींतल्यान कॅलिडोनियन पर्वतसंहती निर्माण जाली. सदयाच्या अस्तंत नॉर्वे, उत्तर आनी मध्य ब्रिटन आनी आयर्लंडच्या चडशा भागांनी ही पर्वत संहती मेळटा. कारबॉनिफॅरस कल्पाचे निमाणेकडेन आनी पर्मियन कल्पांत सुमार २८ कोटी वर्सांपयलीं जाल्ले गिरीजनक हालचालींतल्यान हर्सिनियन पर्वतसंहती निर्माण जाली. हे पर्वत संहतीचो विस्तार पुर्तुगाल आनी दक्षिण आयर्लंडासावन पोलंडमेरेन जाला. मध्यजीव म्हाकल्पाच्या उत्तरार्दंत म्हळ्यार सुमार ६.५ कोटी वर्सांपयलीं सुरू जाल्ले हालचालींतल्यान निर्माण जाल्ल्या पर्वतांक आल्पायन पर्वतसंहती म्हण्टात. ही पर्वतसंहती दक्षिण स्पेनासावन काळ्या दर्यामेरेन पातळ्ळ्या. सुमार १० ते २० लाख वर्सांपयलीं सुरू जावन धा हजार वर्सांपयलीं मेरेन तिगून आशिल्ल्या हीमयुगांत म्हळ्यार प्लायस्टोसीन कल्पांत सबंद युरोप खंड हिमान भरिल्लो. उपरांत हीम विरगळिल्ल्यान दर्याचो पांवडो ६०मी. मेरेन वाडलो अशें म्हणटात.
भूंयरचणुकेचे नदरेन युरोप खंडाचे मुखेलपणान चार वांटे केल्यात ते अशे- १)वायव्येकडचो पर्वतीय प्रदेश २)ग्रेट युरोपीयन प्लेन ३)मध्यवर्ती उचेली भूंय आनी ४)दक्षिणेकडच्यो आल्पायन पर्वतांवळी. वायव्येकडच्या पर्वती प्रदेशांत वायव्य फ्रांस, आयर्लंड, उत्तर ग्रेट ब्रिटन, आयसलँड, नॉर्वे, स्विडन, उत्तर फिनलंड आनी युरोपीय रशियेच्या वायव्य भागाचो ह्या प्रदेशांत आस्पाव जाता. ह्या भागांतलो चडसो प्रदेश पर्वतांनी रेवडायला. हांगाची खडप रचणूक ही धर्तरेवयली सगळ्यांत आदली. साबार वर्सांसावन ह्या प्रदेशाची झीज चालूच आसून लेगीत थंय कांय उंचेलीं तेमकां आसात. गाल्डोपीजन हें तातुंतलें सगळ्यांत उंचेलें (२,४६९ मी.).
ग्रेट युरोपीटयन प्लेन ह्या भागान युरोपाची अर्दापरस चड भूंय रेवडायल्या. युरोपी रशियेचो चडसो भाग, तशेंच रशियेसावन अस्तंतेकडेन फ्रांसामेरेनच्या सपाट प्रदेशाचो आस्पाव ह्या भागांत जाता. इंग्लंडाच्या दक्षिण भागाचोय आस्पाव हातूंत जाता. ही सपाट भूंय पोलंड आनी जर्मनी देशांतल्यान पासार जातना मातशी अशीर
