पुर्तुगेज आनी मराठी ह्या दोन भासांचेर ताचें बरेच प्रभुत्व आशिल्लें.पेशवे दरबारांतय ताचें वजन आशिल्लें.पेशव्यांनी ताका "राव" ही उपाधी दिल्ली.
वालावलीकार,कॅप्टन विठ्ठलराव गोर्की:(जल्म:?;मरण: २३ जून १८०८ पुणें).
ही गोरक्षराव वर्दे वालावलीकार हागेले पूत.हाकाच विठोजी सिनाय गोर्की वा विठ्ठल सिनाय गोर्की ह्या नावान पुर्तुगेज वळखताले.पुण्याच्या दरबारात ताका विठ्ठल गोरक्षराव अशें म्हणटाले.बापूय पुर्तुगेज सेनेत कॅप्टन आसताना ताच्या हाताखाला विठ्ठल गोर्की हो आस्फॅरच्या अधिकाराचेर आशिल्लो.बापूय मेल्याउपरांत व्हायसरॅाय कोंदि द् अॅग (१७५८-१७६५) हाचे कारकिर्दीत १७६५त ताका कॅप्टनाचो हुद्दो दिलो.उपरांत तो लश्कराचो कमांडंटय जालो.कॅप्टन आसताना सांखळेच्या भिरांकूळ झुजांत तागेली योग्यताय आनी पेशव्यांच्या दरबारात ताची नेमणूक करपांत आयली.सावंतवाडी दरबारात तो आशिल्लो.पुण्याक एकूण पांच खेपो ताच्यो नेमणुको जाल्यो.पुर्तुगेजांचो वकील म्हणून ब-याच खेपो ताणे ज्यो कामगि-यो केल्यात तेखातीर ताचेर त्या वेळावयले सगळे व्हायसरॅाय खुश आशिल्ले.पेशवे दरबारांतय ताका मान आसलो.पेशव्यांनी ताका पालखेचो आनि मशालीचो भोवमानय दिल्लो.पिरायेच्या ७८ व्याब वर्सा ताका मरण आयलें
वाल्मीकी: समस्कृत भाशेचो आदिकवी आनी रामायभाचो कर्तो.ह्या म्हाकवीच्या चरित्रासंबंदान विश्र्वसनीय अशी म्हायती मेळना.तैत्तिरीय प्रातिशाखा्यांत (१.९.४)एक वैयाकरण वाल्मीकी मेळटा,पूण तो वयर उल्लेख केल्ल्या आदिकवीपरस वेगळो आसा.महाभारताच्या उद्दोगपर्वात एका गरुडवंशी विष्णुभक्त वाल्मिकीचें नांव येता.होय रामायणकर्तो वाल्मीकिसावन वेगळो मानचो पडटा.कारण गरुडवंश हो विष्णुभक्त आसून, रामायणकर्तो वाल्मीकि शिवभक्त आशिल्लो.
भार्गव वाल्मीकी:महर्षी वाल्मीकि हो कवी आशिल्लो,म्हनपाचें महाभारताच्या द्रोणपर्वावयल्यान कलटा (११८.४८). महाभारताच्या हेर पर्वांतय ब्राह्मण आशिल्लो,ही खाशेली गजाल,रामाणयावयल्यान कळटा.रामायणाच्या बाल आनी उत्तरकांडांत च्यवन भार्गवाचो कथाप्रसंग आयला (बाल ७०.३२; उत्तर ६०.९४).मात थंबय वाल्मीकीचो च्यवन भार्गवाकडेन संबंद आशिल्ल्याचें सुचित जायना.फुडल्या काळांत तो जोडला.वाल्मीकी स्वताच ते विशीं सांगता तें अशें- प्रचेतसोsहं दशम: पुत्रो राघवनन्दन । (वा.रा.उत्तर.९६.१८)
अर्थ-(वाल्मीकी सितेच्या शुध्दतायेचि साक्ष दितना रामाक म्हण्टा) हे रघुनंदना,हांव प्रचेत्याचो धावो पूत आसा.
प्रचेता म्हळ्यार वरुण आनी भृगू हो वरुणाचो पूत आसा(श.ब्रा.११.६.१.१).वरुणाची घरकान्न चर्षणी हिका भृगु आनी वाल्मीकी अशे दोन पूत जाले,असो उल्लेख भागवतांतय आयला(६.१८.१).विष्णुपुराण आनि मत्स्यपुराणांतय भार्गवच म्हळा.
वाल्मीकी ह्या शब्दाची व्युत्त्पत्ती वल्मीकी म्हळ्यार रोयण ह्या उतरावयल्यान सांगतात.वाल्मीकी म्हळ्यार रोयणींतल्यान भायर आयील्लो,असो त्या शब्दाचो अर्थ आसा. भार्गव वंशाच्या च्यवनान बाबतींतय अशीच कथा मेळटा. भृगुपुत च्यवन तपश्र्चर्या करीत आसतना इतलो निश्र्चल आशिल्लो की,ताचे कुडीचेर रोयण वाडली.फकत ताचे दोन दोळे तितले रोयणींतल्यान भायर दिसताले आनि बाकीची सगळी कूड धांपिल्ली आशिल्ली.
हीच रोयण वाडपाची कथा फुडें वाल्मीकीचे कथेकडेन मिश्रित जाली. कारण वाल्मीकी हें ताचें नांव सार्त जावप गरजेचेम आशिल्लें. कृत्तिवास रामायणांत तर वाल्मीकीक च्यवनाचो पुतूच मानला.
दस्यू वाल्मीकी :वाल्मीकी हो मुदलांत दरोडेखोर आशिल्लो आनी व्हड तपश्र्चर्येउपरांत तो रामायणकर्तो कवी जालौ अशीय एक कथा-परंपरा आसा.मात हे कथेच्या खरेपणाविशीं दुबाव उप्रासता.हे कथेचें पयलेम विकसित रूप स्कंद पुराणांत मेळटा.त्या पुराणाची चडांत चड सामुग्री इ.स.च्या आठव्या शेंकड्या उपरांतची आसा आनि तातूंत बरेच प्रक्षेप जाल्यात,अशें श्री.हाजरा आपल्या पुराणिक रेकॉर्डस ह्या ग्रंथांत म्हणटात.अशें जरी आसले तरी,महाभारताच्या अनुशासनपर्वांत वाल्मीकी डाकू- दरोडेखोर आशिल्ल्याचो आभास मेळटा.
वाल्मीकीश्चाह भगवान्युधिष्ठिरमिदं वच: । विवादे साग्निमुनिभिर्ब्रह्मघ्नो वै भवानिति ।। उक्ते क्षणेन चाविष्टस्तेनाधर्मेण भारत। सोजहमीशानमनघममोघ शरणं गत:।। मुक्तश्चास्मि तत: पापैस्ततो दु:खविनाशन:। आह मां त्रिपुरघ्नो वै यशस्तेडग्य भविष्यति।। (म.भा.अनु.१८.८.१०)
अर्थ-' (भगवान वाल्मीकीन युधिष्ठिराक ही म्हायती सांगल्या)एकदा खंयचे तरी भासाभाशेत आग्नीहोत्री मुनीनी म्हाका ब्रम्हघ्न(ब्रम्हहत्या करपी म्हळें.तितल्यानच हांव पापि जालो.मागीर त्या पापांतल्यान मेकळो जावपाखातीर हाव शिवाक शरण गेलो आनी ताचेच दयेन
