पापमुक्त जालो.उपरांत दु:खनिवारक आनी त्रिपुरांतक शिवान म्हका म्हळे तुचें यश श्रेश्ठ जातलें.वाल्मीकीच्या उतरावयल्यान फुडाराक ताका ब्रम्हघातकी सदस्यू मानपाकडेन कवींचो कल गेलो आनी ताणीं तशेतरेच्यो कथा निर्मिल्यो,अशें जावं येता.
वाल्मीकीविशीं अशो चार कथा दिसून येतात-
१)एक व्याध आशिल्लो.रामनामाच्या जपान ताका वर मेळ्ळो,तूं फुडल्या जल्मांत वल्मीक कुळांत जल्म घेतलो आनी वाल्मीकी ह्या नांवान कीर्तिवंत जातलो.कृष्ण नांवाच्या एका तपस्याचे कुडीचेर रोयण वाडली आनी ताकालागून ताचें नांव वल्मीक पडलें.वयलो व्याध हो त्या वल्मीकाचोच पूत म्हणून जल्मलो आनी ताका वाल्मीकी हे नांव मेळ्ळें.फुडें तो दिव्य राम कथा रचपाच्या कामांत जैतीवंत जालो(पद्मपुराण वैश्णवखंड).
२)अग्निशर्मा नांवाचो एक डाकू आशिल्लो.एक दीस ताका सप्तर्षी मेळ्ळें.नतो तांकां मारपाखातीर धावन गेलो.ऋशींनी ताका आडावन म्हळें,तूं हें पाप करता आनी ह्या पापान कुटुंबाचें पोट चलयता.तूं घराकडेन वच आनी घरच्या मनशांक विचार,की तीं तुज्या पापाचीं वांटेकार आसात काय कितें?अग्निशर्मान त्याप्रमाण विचारलें तेन्ना घरच्या मनशांनी ताका न्हयकार दिलो.तेन्ना अग्निशर्माक पश्र्चाताप जालो.तो सप्तर्षीमकडेन आयलो.सप्तर्षीनीं ताका एक मंत्र दिलो आनी ताका त्या मंत्राचो अखंड जप करूंक लायलो.अग्निशर्मा तपाक बसलो.तेरा वर्सां तो तसोच तप करीत रावलो.सप्तर्षी परत थंय पावले ताणीं मागीर ताका रोयणींतल्यान भायर काडलो.वाल्मीकी अशैं ताका नांव दिलें आनी ताका रामायण बरोवपाचो आदेश दिलो(अवंतिखंड).
३)लोहजंघ नांवाचो एक ब्राह्मण आशिल्लो.तो आवय बापायचो सामको भक्त आशिल्लो.एका वर्सा दुकळ पडलो आनी ताका घरच्याचें पोट भरपाखातीर वाटमारी करची पडली.तेन्ना ताका सप्तर्षी मेळ्ळें आनी तांचेच आज्ञेवयल्यान तो घरा गेलो.तेन्ना ताचे दरोडेखोरीच्या पातकांत कोणूच वांटेकार जावपाक तयार जायना जालीं.तेन्ना सप्तर्षींकडेन तो परतलो.सप्तर्षींनी ताका जाटघोट नांवाचो ममत्र इपदेशिलो.खरे पळोवंक गेल्यार तो दुश्ट मंत्र आशिल्लो,पूण तरीय ताच्या जपान लोहजंघाक सिध्दी मेळ्ळी(फुडलो कथेचो वांटो वयले कथेप्रमाण-नागखंड).
४)शमीमुख नांवाच्या ब्राह्मणाचो वैशाख नांवाचो पूत आशिल्लो.तो चोरयो-मारयो करून कुटूंबाचें पोट चलयतालो(फुडलो कथेचो वांटो वयल्या दोन कथां प्रमाण).
वयल्या सगळ्या कथांक निमणें आनी आयचें चालंत रूप अध्यात्मरामायणांत मेळ्ळें .थंय रामनामाच्या माहात्म्याचें वर्णन करतना वाल्मीकीन जि कथा सांगल्या ति वयल्या चार कथांप्रमाणूच आसा.
फकत ताणें आपलेविशीं जी अदीक म्हायती दिल्या ती अशी-
आपूण जातीन ब्राह्मण,पूण आपूण किरात लोकांमदीं ल्हानाचो व्हड जालो आनी फुडाराक तांचेमदींच रावंक लागलो.एके क्षूद्र बायलेसावन म्हाका भुरगे जालें,आपूण ताचें पोट भरपाखातीर वाटमारी करतालो(फुडली कथा वयल्या चार कथां प्रमाण).सप्तर्षींक शरण वतकच ताणें राम ह्या नांवाचीं अक्षरां उरफाटीं म्हळ्यार मरा अशीं करून आपल्याक त्या मंत्राचो जप करपाक सांगलें.आपूण मरा मरा अशें जपूंक लागलो,पूण तें राम राम जालें.एकाच जाग्यार उबो रावन तो मंत्र जपता आसतना आपले कुडीर रोयण वाडली.अशीं कितलीं तरी युगां गेलीं.उपरांत सप्तर्षीं थंय परत आयले.ताणीं म्हाका रोयणींतल्यान भायर येवपाचो आदेश दिलो.वाल्मीकांतल्यान(रोयणीमतल्यान)भायर आयिल्ल्यान तुवें आतां वाल्मीकी नांवान दुसरो जल्म घेतला अशे ताणीं म्हाका सांगलें (अध्यात्म ६.४२.८८).
सना पयलीं पयल्या शेमकड्यासावन वाल्मीकिक रामायणांतल्यान घडणुकांकडेन समकालीन मानला.उत्तर कांडाच्या रचना काळांत अयोध्येच्या राजवंशाकडेन वाल्मीकीचो घट्ट संबंद दाखयला.तो दशरथाचो इश्ट जाला.परित्यक्ता सीता ताच्या आश्रमात बाळंत जावन तिका लव आनी कुश नांवाचे दोन पुत जाले.आपणे रचिल्लें रामायण वाल्मीकीन तांकां शिकयले.रामाच्या अश्र्वमेधावेळार वाल्मीकीन सीतेच्या सतीत्वाचो निर्वाळो दिलो.फुडें वाल्मीकीक विष्णुचो आवतार मानताले.कवी वाल्मीकीक आदिकवी आनी ताचें काव्य ह्या दोनूय विशुध्द रुपाची कसवटी म्हळ्यार वाल्मीकीचें रामायण जावन आसा.क्रौंचमिथुनांतल्या एकाचो निषादान वध केल्लो पळोवन वाल्मीकीक जें दुख्ख भोगलें,ते दुख्खच श्र्लोकत्वाक म्हळ्यार काव्यरुपाक पावलें,अशें ब-याच कवींनी म्हळां.
वाल्मीकीचें करुणामय मन रामायणात वचत थंय पाझरतना दिसता.फुडल्या साहित्यकारांनी महाकाव्याची जीम लक्षणां सांगल्यात,तीं ताणीं रामायणावयल्यानच तयार केल्यात.आनंदवर्धन म्हण्टा,करुणरस हो रामायणाचो मुखेल रस जावन आसा.क्रौंचवधाच्या प्रसंगासावन सीता धर्तरेच्या पोटांत गडप जायमेरेन हें पुराय महाकाव्य करुणरसान थपथपलां.आदर्श बापूय,आदर्श आवय,आदर्श भाव,आदर्श घोव अशे कितले तरी आदर्श रामायणांत व्हडा स्वरुपांत उबे केल्यात.दसरथी राम हो ह्या महाकाव्याचो मुखेल नायक आसून ताच्या ब-याचशा खाशेल्या गुणांचेर वाल्मीकीन आपले प्रतिभेचें अमृत शिंपडायलां.ह्या सगळ्या गुणांक लागून रामायण हें भारतीय संस्कृतायेचें व्हड अशें मंगल प्रतीकच दिसता.रामायण हो भारताचो राश्ट्रीय ग्रंथ थारला.
