दोंगरार आनि राजस्थानातल्या चामुंडवनांत ताणें बरोच काळ ध्यानसाधना केल्ली.समाज सुदारणे खातीरूय तो मुखेलपणान वावर करतालो.२५० वर्सां वाळींत उडयल्ल्या किरोला समाजाक,बताणें जैन समाजांत परती मानाची सुवात मेळोवन दिली.जालोर हांगाच्या सुमार ७०० घरांनी जैन संस्कृतीचो उजवाड पावयलो.जायत्या तीर्थांचो ताणें जीर्णोध्दार केलो.
विजयादसम :(पळेयात दसरो). विजापूर:कर्नाटकांतल्या इतिहासांत प्रसिद्द आशिल्लें शार आनी विजापूर जिल्ह्याचें मुखेल ठिकाण.पयलीं ह्या जाग्यार सात खेडीं आसलीं.थंय यादवांनी हे नगर वसयलें.तातुंतल्या एका खेड्याचें नांव विज्जनहळ्ळी आसलें.ताचें रुपांतर जावन विजापूर हें नांव त्या नगराक मेळ्ळें,अशें एक मत आसा.
ह्या नगराच्या वाठारांत कांय देवळांनी चालुक्य आनी यादव वंशांतल्या राजांची शिलालेख आसात.चालुक्य राजा सोमेश्र्वर हाणें इ.स. १०७४ त आपल्या जैताचें स्मारक म्हूण या नगराक विजापूर हें नांव दिलें.काळांतरान ताचेंच विजापूर अशें रुपांतर जालें.
बहामनी राज्याचे पांच वांटे जाल्या उपरांत विजापूरचो सुभेदार युसुअ आदिलशाहा हाणें आदिलशाहाची श्थापना करून विजापूर हीच आपली राजधानी केली.हे राजधानी भोंवतणचो सगळो प्रदेश सपाट आनी पडंग आसून,लागसार एकूय न्हंय नाशिल्ल्यान तो वाठार असुरक्षीत आशिल्लो.फुडें इ.स.च्या १६ व्या शेंकड्यांत अली आदिलशहा (१लो)हाणें शारा भोंवतणी व्हडलो तट बांदलो.त्या तटाचो घेर सवाय स मैलाचो आसून,ताका १६ बुरूज आनी ५ व्हडली दारां आसात.
शाराच्या मदल्या वाठारांत आर्क किल्लो आसून तो पयलीं युसुफ आदिलशहान बांदलो.तो मातयेचो आशिल्ल्यान फुडें इब्राहिम आदिलशहान ताचो तट आनी खंदक फातरांनी बांदून काडलें.ताचो घेर सुमार एक मैल आसा.ताच्या भितर आसार महाल,आनंद महाल, आरसे महाल, सोनेरी महाल,चिनी महाल,सातमजली महाल,गगन महाल,मक्का मशीद,चिंदडी मशीद ह्यो इमारती आसात.तातुंतलो आसार महाल होच फकत बरे स्थितींत आसा.हाकाच पयलीं अदालत महाल हे नांव आसलें.तो सुलतान महमदशहान बांदला.तातूंत महंमद पैगंबराचे दाडयेचे केंस आनी कांय वस्त्रां दवरल्यांत.ताच्या पटांगणांत एक व्हडलें तळें आसा.मक्का मशीद ही मक्केंतल्या मुखेल मशिदीसारकी आसा.तिचे भितरले सगळे खांबे फातराचे आनी कमान आशिल्ले आसात.चिंदडी मशीद उदेंतेकडेन आसा.किल्ल्याच्या पडकोटांत श्रीनृसिंह देवूळ आसून ताका एक जागृत देवस्थान मानतात.
हांगा महंमद आदिलशहान गोल घुमट ही भ व्य वास्तू निर्माण केली.तिचें बांदकाम इ.स.१६३२-१६६४ अशें ३३ वर्सां चालू आसलें.ही इमारत चवकोनी आसून,तिची दर एक वट (बाजू)१३५ फूट लांब आनी वंणत ९ फूट ऊंच आसा.ह्या दालनाच्या चारूय कोनशांक लागून चार अश्टकोनी, सातमजली मनोरे आसात.तांच्या माथ्याचेर चार ल्हान घुमट आसात.दालनाचेर चौथरो आसून, ताचेर व्हडलो घुमट आसा.ताची उंचाय ६० फूट आनी भितरलो व्यास १२५ फूट आसा.ताच्यो वण्टी १० फूट दाट आसात.पुराय इमारतीची उंचाय २०६ फूट आसून,घुमटाभौंवतणी एक सज्जा आसा.
घुमटाच्या भितर सरल्याउपरांत सकयल्या दालनाचे वण्टीक लागून दालनाचे फरसबंदीसावन ११० फूट उंचायेचेर ११ फूट रुंदायेची एक सज्जा आसा.ह्या सज्जाचेर उबें रावून बारीक आवाजान उलयल्यार ताचे १०-१२ प्रतिध्वनी आयकूपाक येतात.सकयल्ल्या दालनांत ७७ फूट लांब-रूंद आनी २४ फूट ऊंच अशा चवथ-याचेर सुलतान महमूद,ताच्यो दोन बायलो,धूव आनी हांचीं थडीं आसात.
गोलघुमट ही इमारत भव्य पूण सादी आसा.तिच्यांत चडशी कलाकुसर दिसना.तिच्या शेजराक एक ल्हानशी मशीद आसा.ती मात सुबक आनी सोबीत आसा.
किल्ल्याचे उदेंतेक सुमार पाउण मैल अंतराचेर जुम्मा मशीद आसा.हिकाच जामी मशीद अशें म्हण्टात.विजयनगराक हारोवन अली आदिलशहा परत आयल्या उपरांत ताणें इ.स. १५७५ च्या सुमाराक ही मशीद बांदल्या.हिचो विस्तार खूब व्हडलो आसून, तिच्यांत एकेच फावट २२०० ते २५०० मनशां नमाज पडूंक शकतात.हिचे रचणुकेंत जायत्यो कमानी आशिल्ल्यान ही मशीद आगळीवेगळी दिसता.
