ताजबावडी ही तळ्यासारकी व्हडली बांय महंमद आदिशाहान ताजखान नांवाचे यादी बांदिल्ली.
अली आदिलशहा(दुसरो)हाची कबर अली रोझा ही,आर्क किल्ल्याचे वायव्येक व्हडली इमारत आसा.ती चवकोनी आसून,२० फूट ऊंच चौथ-याचेर उबी आसा.हे कबरींत पुराय बांदूक नाशिल्ल्यो कितल्योशोच माट्यो कमानी आसून, तांचेर पाखें ना. मदल्या जाग्यार अलि आनी तांच्या घरच्या मनशांचीं थडीं आसात.ताचेवयलो पाचवो पाशाण खूब सोबीत आसा.हे इमारतीचें बांदकाम अर्दकुटे जाल्ले आसा.
जोड घुमट हे मक्का दारासावन लागींच दोन सारके दिसपी घुमट आसात.तांचे चौथरे बरेच ऊंच आसून, तातूंत थडीं आसात आनी दोनूय घुमटाच्या भितर सज्जा आसात.
आर्क किल्ल्यांत आनंद महालासावन लागींच करीमुद्दीन ही मशीद आसा.इ.स. च्या १४ व्या शेंकड्याच्या पुर्वार्धांत विजापूरचो सुभेदार करीमुद्दीन हाणें ही रेवय्या नांवाच्या कारागिराकडल्यान बांदून घेतली.ही मशीद हिंदू देवळाचे पद्दतीन बांदिल्ली विजापुरांतली सगळ्यांत पोरनी मशीद आसा.
मालिक-इ-मैदान ह्या नांवाची एक व्हडली तोफ मक्का दरवाजो आनी शहापूर दरवाजो हांच्यामदल्या तटाचेर दवरिल्ली आसा.त्या जागयाक शेरझा बुरूज म्हण्टात.ही तोफ ओतीव आसून,तिची लांबाय १४ फूट ४ इंच आसा.मुलुखमैदान अशें तिचें नांव रुढ जाला.
लांडाकसाब तोफ ही विजापुरांतली सगळ्यांत व्हडली तोफ जावन आसा.तिची लांबाय २१ फूट ७ इंच आसून,तिचें वजन ४९ टन आसा.
अली(पयलो) हाणेम बेगम चांदबिबी हिचे यादीकातीर चांदबावडी ही बांय इ.स. १५७९ त बांदली.हे बांयचे सारकीच ताजबावडी ही व्हडली बांय उपरांत बांदिल्ली आसा.
इब्राहिम(दुसरो) हाची इब्राहिम रोझा ही कबर शाराच्या तटाभायर अर्द्या मैलाचेर आसा.ही एका ऊंच चबुत-याचेर उबी आसून, तिचें मदलें दालन ५४ फूट लांब-रूंद आसा.ताचे भोंवतणी एक रूंद पडवी आसून, तिचेच कमानीच्यो दोन ओळी आसात.हिचें फातराचें माथें सपाट आसून, ताका सकयल कसलोच आदार ना.त्या माथ्यार एक चौथरो आनी ताचेर घुमट आसा.ताचे भोंवतणी खूब मिनार आसात.हे इमारतीच्यो वण्टी आनी कमानी सोबीत नक्षीकामांनी भरिल्ल्यो आसात.
शाराच्या तटाभायर अस्तंतेक इब्राहिम रोझा सावन लागींच मोती घुमट आसा.तिचो घुमट धवो आसून,ताचे भितरले वटेन लेप दिवपाखातीर मोतयांचो पिठो वापरील्लो आसा.
शहापूर दरवाजाचे अस्तंतेक तटाच्या भायर सुमार दोन मैलांचेर अमिन दर्गो आसा.थंय हजरत ख्वाजा अमिनु्ग्ीन हाची कबरब आशिल्ल्यान हें विजापुरांतलें मुसलमानांचें सगळ्यांत पवित्र स्थान मानतात.
विजापुरांत सदांच उदकाचो उणाव आशिल्ल्यान आदिलशहान बेगम तलाव, तोरवे तलाव, महंमद तळें, रामटंका हीं तळीं बांदून उदका पुरवणेची वेवस्था केल्ली.
आदिलशाही सुलतानांनी वास्तुशिल्पां निर्माण करपाखातीर चड लक्ष दिल्ल्यान तांच्या २०० वर्सांचे राजवटींत मशिदी,कबरी आनी महाल मिळून सुमार शंबर इमारती बांदपांत आयल्यो.तातुंतल्या मशिदींचो आंकडो पन्नांसांपरसूय चप आसा.कबरी वीसांपरस चड आनी महालय तितलेच आसतले.ब-याच बांदकामांची आता पडझड जाल्या.
विटिदांडू:(पळेयात कोयंडोबाल).
विठ्ठल:महाराष्ट्रांतले एक मुखेल दैवत आनी वारकरी संप्रदायाची उपास्य देवता.विष्णुचो अवतार आशिल्लो कृष्ण आनी ताचेसारकोच विठ्ठल हाची भक्ती महाराष्ट्र-कर्नाटकांत पयलींपसून चालू आसा.विष्णुकडेन संबंदीत आशिल्लें एकादशी व्रत विठ्ठलाचे वारकरी निश्टेन आचरणांत हाडटात.विष्णुप्रिय तुळस तांकां खूब मानवता.तिच्या लांकडाच्या मणयांच्यो माळो तांच्या अभिज्ञान चिन्नांतलें एक चिन्न आसा.विष्णुचे छातयेवयलें श्रीवत्सलांछन विठ्ठलाचे छातयेचेरय आसता.कालो हो गोकुळांतल्या बाळकृष्णाचो एक भोग आसा आनी विठ्ठलाचे वारीची सांगता जाल्याबगर जायना.असो हो विष्णु, कृष्ण आनी विठ्ठल हांचो एकवटीत संबंद आसा.
बेळगांव जिल्ह्यांतल्या बेंडेगिरी गांवांत सांपडिल्ल्या ताम्रपटांत विठ्ठलाचो विष्णु असो उल्लेख आसा.ह्या ताम्रपटाचो काळ शके ११७१ असो आसा.हीच धारणा मराठी संतांच्या अभंगांनी सगळ्याक पळोवपाक मेळटा.नंदाच्या घरा नांदपी कृष्णच विठ्ठलरुपान पंढरींत प्रकट जालो अशें निवृत्तीनाथान म्हळां.
ज्ञानदेवाच्या मतानय श्रीहरी विठ्ठलरुपान भीमेचे देगेर आयलो आनी ताणें आपल्या सुदर्शन चक्राचेर पंढरी वसयली.संत एकनाथान कृष्ण-विठ्ठल एकवटीचो स्पश्ट उल्लेख केल्लो आसा.द्वारकेचो राणा गायो आनी गोपाळांवांगडा पंडरीच्या पुंडलिकाक मेळपाक आयलो आनी तेन्नापसून तो जो विटेचेर उबो आसा तो आजून सकयल बसूंकच ना. द्वारकेच्यान आयिल्लो कृष्ण होच विठ्ठल असो भावार्थ सगळ्या वारक-यांमदीं आसा.
पंढरपूर आनी विठ्ठल हांचो निर्णायक उल्लेख आशिल्लो शके १९५९ चो एक शिलालेख आसा.हाचे पयलींचो आनीक एक शिलालेख
