Jump to content

Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/683

From Wikisource
This page has not been proofread.

फकत चबुतरो आसा,मूर्त ना.


लेणें क्रमांक-२८ ह्या लेण्याच्या माथ्याचेर झरो व्हांवता.ह्या प्रवेशदाराच्या कुशींनी गंगा आनी यमुना हांची शिल्पां ङआशिल्लीं,तीं नश्ट जाल्यांत.भितर गर्भगृहाच्या दाराकडे दोन द्वारपाल आसात.गर्भगृहांत एक योनिपट आसा.सभामंडपाचे वण्टीचेर अश्टभुजांचे देवीची मूर्त आसा.


लेणें क्रमांक २९-ह्या लेण्याक सीता की नहानी अशें नांव आसा.हाच्या अग्रमंडपाच्या चौथ-याचेर दोन भव्य अशे शींव आसात.उजवे वटेनचे वण्टीचेर अंधकासुरवधाचो शिल्पपट आसा.उपरांत सभामंडप लागता.तातूंत खांब्यांच्यो स वळी आसात.तांच्या दोनय वटांनी भायले वटेन दोन पार्श्र्वमंडप आसात.उदेंतेवटेनचे वण्टींतलो शिव-पार्वती लग्नाचो सुवाळो पळोवपासारको आसा.प्रांगणांत सरस्वतीची मूर्त आसून,मुखावयले वण्टींत शिव-पार्वती खेळटना दिसतात.उत्तरेकडल्या पार्श्र्वमंडपांत नटराज शिव आनी लकुलीश शिव हांच्यो मुर्ती आसात.उत्तरेकडल्या प्रांगणाचे कुशीक कूर्मारुढ यमुनेची मुर्त आसा.सभामंडपांत २६ भव्य खांबे आसात.ताच्या फाटल्यातल्यान गर्भगृहाक चारय वटांनी प्रवेशदारां आसात.दर एका दाराकडे दोन द्वारपाल आनी सुंदर सेविका हांची शिल्पां आसात.वयर गंधर्वयुग्मां आसात,तीं सोबीत आसात.भितर एका चबुत-याचेर शिवलिंग आसा.ह्या लेण्यांत भितर उजवाड येवपाखातीर प्रांगणाच्या दोनय वटांनी वयर पाख्याक जनेलां दवरल्यांत.


लेण्याक डुमार लेणें अशेंय म्हण्टात.रामेश्र्वर,दशावतार,कैलास हीं शैव लेणीं आसलीं तरी तातूंत खूब वैश्णव लेणींय आसात.


डुमार आनी रामेश्र्वर हीं लेणीं खुबूच सुंदर आसात.रामेश्र्वर ते डुमार अशी अर्दवर्तुळाकार दरीशी आसा.नीळकंठ,तेली,का घाना,कुंभारवाडा,जानवसा,गौळणगुंफा हीं लेणी शिल्पकलेचे नदरेन सामान्य आसलीं तरी पावसाच्या दिसांनी थंय तयार जावपी धबधबो पळोवपासारको आसता.


लेणी क्रमांक १३ ते २९-ह्या लेण्यांक ब्राह्मणी लेणीं म्हण्टात.हांगासावन फुडें जैनांची लेणीं लागतात.वेरुळांतलीं,जैनांचीं हीं लेणी दिगंबरपंथी आसून,तातूंत गोमटेश्र्वराची प्रतिमा खुबकडे कोरांतल्या.


लेणें क्रमांक ३०-हाका छोटा कैलास अशें नांव आसा.द्रविड पद्दतीचें हें देवूळ दोंगरापसून कोरांतून काडलां.हाची रचणूक कैलास लेण्याभशेनूच आसा.गर्भगृहांत महावीराची मुखेल मूर्त आसून,कुशीच्या वण्टींनी हेर तीर्थंकरांच्यो प्रतिमा आसात.उत्तरेवटेनचे वण्टींत अश्टभुजांचे देवीची प्रतिमा आसा.सभामंडपांत सोळा खांबे आसात.ताच्या तीनुय वटांनी ल्हान मंडप आसात.पाख्याचेर रंगीत चित्रां दिसतात.कुशीचे वण्टीचेर तीर्थंकरांच्यो मूर्ती आसात.गाभा-याच्या दोनय वटांनी आनी वयर उपमंदीरां आसात,तातुंतय तीर्थंकराच्यो वेगवेगळ्या आसनांतल्यो मूर्ती आसात.अग्रमंडपाच्या दोनय कुशींक फाटले वटेनचे वण्टीचेर यक्षाच्यो नृत्यमूर्ती आसात.कांय वण्टींचेर गंधर्वमिथुनां कोरांतल्यांत.गोपुराचे दक्षिणेकडले वण्टींत तीर्थंकरांचीं शिल्पां आसून,उत्तरेकडले वण्टींत ऋषभनाथाची यक्षिणी चक्रेश्र्वरी हिची प्रतिमा आसा.तिका बारा हात आसून तातूंत पद्म,शंख,चक्र,गदा हिं आयुधां आसात.वाहन म्हणून गरुडाची प्रतिमा आसा.

लेणें क्रमांक (३० अ)-हें लेणें अर्दवट स्थीतींत आसा.अग्रमंडपांत चार स्तंभ आनी फाटल्या सभामंडपांत १२ स्तंभ आसात.सभामडपांत मदीं चतुर्भुज तीर्थंकराची प्रतिमा आसून, वयर पाख्याचेर कमळ कोरांतिल्लें आसा.


लेणें क्रमांक ३१-हें सामकें ल्हान आसा.सभांमंडपांत उजवे वटेन गोमटेश्र्वराची कायोत्सर्ग मूर्त आनी तिच्या मुखार पार्श्र्वनाथाची कायोत्सर्ग मूर्त आसा.गर्भगृहांत ध्यानमुद्रेंतलीं महावीराची मूर्त आसून,वयर त्रिछत्र आनी कुशीक चवरां धरील्ले सेवक आसात.गर्भगृहाच्या भायर दावे वटेन हत्ती आनी मातंगाची मूर्त आसून उजवे वटेन सिंहारूढ सिध्दायिकेची प्रतिमा आसा.


लेणें क्रमांक ३२-हांगा लेण्यांचो एक चोमो आसा.तातूंत दोन माळयेचीं दोन लेणी आसा तशींच कांय उपासनामंदीरां आसात.तातुंतल्या मुखेल लेण्याक इंद्रसभा म्हण्टात.


प्रांगणाचे मदीं जें दोन माळयांचें लेणें आसा ताकाच इंद्रसभा म्हण्टात.फाटल्यान बारा खांब्यांचो मंडप आसा.शांतिनाथाच्यो दोन प्रचंड नग्न मूर्ती आसात.एके मूर्तीसकयल एक लेख कोरांतिल्लो आसा.मंडपाक तेंकून आशिल्ल्या गाभा-यांत महावीराची प्रतिमा आसा.उपासना मंदिरांत शिंवासनाचेर महावीर,कुशीक पार्श्र्वनाथ आनी गोमटेश्र्वर,फाटल्यान इंद्र आनी इंद्राणी हांच्यो मूर्ती आसात.अग्रमंडपांतय इंद्र,इंद्राणीच्यो भव्य प्‌रतिमा आसात.सभामंडपांत बारा खांबे आसून,तांचे मदीं चतुर्भुज तीर्थंकर आनी पाख्याचेर कमळ कोरांतलां.फाटले वण्टींत गर्भगृह आसा.तातूंत महावीराची मूर्त आनी कुशीक पार्श्र्वनाथ आनी गोमटेश्र्वराचे शिल्पपट आसात.सभामंडपांच्या दक्षिणेकडल्या आनी उत्तरेकडल्या कोनशांतल्यान कुशीच्या लेण्यांनि वचपाक मार्ग आसा.ह्या सगळ्या लेण्यांतल्यो तीर्थंकरांच्यो मूर्ती कायोत्सर्ग अवस्थेंत म्हळ्यार उब्यो वा ध्यानावस्थेंत कोरांतिल्ल्यो आसात.


लेणें क्रमांक ३३-हाका जगन्नाथसभा म्हण्टात.हें लेणें दोन माळयांचें आसून,तळमजल्याचेर अग्रमंडपांत दोनय वटांनी इंद्र आनी इंद्राणी हांच्यो उत्कृश्ट मूर्ती आसात.पयले माळवयेर १२ स्तंभांचो सभामंडप आसून,कुशीचे वण्टींत तीर्थंकरांच्यो प्रतिमा आसात.भितरल्या गाभा-यांत महाविराचे प्रतिमेक,जगन्नाथ समजून ह्या लेण्याक जगन्नाथबसभा हें नांव मेळ्ळां.ह्या लेण्याच्या प्रांगणाचे