समाजाचेव तुळेन राजकारणांत फाटीं आसा.राज्यकारभारांत तांकां वाटो मेळना,अस्तंतेकडल्या विद्यांनीय तो फुडें सरूंक ना, हाचें ताका दुख्ख आशिल्लें.महाराष्ट्रांत शिक्षणाचें,अर्थीक विकासाचे,स्वदेशीचे आनी ताका लेखून उद्येगीकरणाचे जे प्रयोग जाताले,तशेंच गोंयांतय जावंक जाय,गोंयची नवी पिळगी बळिश्ट आनी शिलवान जावंक जाय, ही ताची व्हड इत्सा आशिल्ली.हेचखातीर १९११ त ताणें फोंड्यांत शिक्षण प्रसारक मंडळ काडून आल्मैद कॉलेज हे शिक्षण संस्थेची स्थापणूक केली.मपुर्तुगेज राजवटींत प्रतिकूल परिस्थितींत फकत समाजांतल्या थोड्याच आपवावुरप्यांच्या बळग्यार आनी सामान्य समाजाच्या आदारार स्वता अर्थीक मदत करून ही शिक्षण संस्था चलयली,तशेंच हेर चळवळी चलोवन आपलें वकार्य सुरू दवरलें.हाचे भायर ताणें आयुर्वेदिक रसशाळाय काडली.मयडें हांगा नळ्यांचो कारखानो उबारलो.पणजी-मडगांव हांगा आयुर्वेदिक वखदां विकपाचे दवाखाने घाले.तशेंच कंवची आनी साकर कारखाने घालपाचेय यत्न वकेले.गोंयची उद्येगीक उदरगत जावंक जाय ह्या हेतून ताणें हे सगळे यत्न केले.
जेन्ना शिश्ट समाज नट,नाटकांसावन चार हात पयस रावतालो तेन्ना ताणें हजारांणि रुपया वगडावन नाटक मंडळीय काडली.हाचेवयल्यान आर्यवैद्यक,शिक्षण,वाङ्मय,उद्येगधंदे आनी कला ह्या पांचय मळांर ताणें कामगिरी केल्ली दिसून येता.देखूनच ताचें कार्य राजकीय,समाजीक,शिक्षणीक,उद्येगीक आनी संस्कृतीक अशें पांच पोडी जावन आसा.
दादा वैद्य हो प्रगत विचारांचो.धर्मूीक वृत्तीचो आनी समाज सुदारणेविशीं सुदारकी वळणाचो आशिल्लो.निमाणेकडेन ताणें संन्यासाश्रम आपणायलो आनि कवळें-हवेली हांगा एके खोपींत तो रावंक लागलो.वयाच्या ८७ व्या वर्सा ताणें आपलें कुडीचो त्याग केलो.लागीं लागीं पांच तपां ताणें लोकहिताचें कार्य केलें.मरणापयलीं कांय दीस ताणें धर्म आनी शिक्षणाखातीर एक ट्रस्टय निर्मिलो.ताच्या वावराची दखल घेवन पुर्तुवगेज सरकारान फोंड्या ताचो पुर्णाकृती पुतळो उबासरलो.आयज ते सुवातेक दादा वैद्य चौक अशें म्हण्टात.
वैद्यनाथ:एक शिवस्थान.हें बिहारांतल्या संताळपरगणा जिल्ह्यांत देवघर गांवांत आसा.हें शिवलिंग बारा ज्योतिर्लिंगांतलें नासून तें देवघरचें आसा.सतीचें काळीज हे सुवातीर गळून पडलें आनि हांगा शिवान ताचें दहन केलें अशी आख्यायिका आसा.ताकालागून हें एक शक्तिपीठय मानतात.
बैजू नांवाच्या भिल्लान त्या शिवलिंगाची पुजा केली आनी जल्मभर सेवा केली.तेखातीर शिवलिंगाक बैजनाथ हें नांव मेळ्ळें.ताचेंच फुडें वैद्यनाथ अशें नांव रूढ जालें.
ह्या देवळाम्ह-यांत शिवगंगा नांवाचें एक व्हड कूंड आसून,देवाचें दर्शन घवचें पयलीं यात्रेकरी त्या कुंडांत न्हातात.चडशे लोक ह्या कुंडांतलें उदक वत्या शिवलिंगाचेर घालतात.ह्या कुंडालागसार एक बाय आसा.ते बांयंत सगळ्या न्हंयांचें तीर्थ एकठांय मेळटा अशें म्हण्टात.रावणान ती बांय तयार चकेली अशी दंतकथा आसून,ते बांयचें उदक पियेल्ल्यान कुश्टरोग लेगीत बरो जाता असोय समज आसा.ह्या वाठारांत आनीकय देवळां आसात.वैद्यनाथ देवळासामकार आशिल्लें गौनरीमंदीर हें हांगाचें शक्तिपीठ आसा.तशींच हांगा कार्तिकेय,गणपती,ब्रह्मा,संध्यादेवी,कालभेरव,हनुमान,मनसादेवी,सरस्वती,सूर्य,श्रीराम,गंगा,हरगौरी,कालिका,अन्नपूर्णा,लक्ष्मीनारायण,नीलकंठ,महादेव ह्या देवतांचींय देवळां आसात.उदेंतेंक एका पर्वताचेर तपोवन नांवाचे सुवातेर एक शिवमंदीर आसून थंयचे थळासवे लोक ताका वाल्मीकीचें तपोवन अशें म्हण्टात.देवघरासावन १० मैलांचेर त्रिकूट पर्वताचेर छिन्नमस्ता देवीचें देवूळ आनी मुळसांत कालीचें देवूळ आसा.
वैद्यनाथ ह्या शिवस्थानाविशीं शिवपुराणांत एक कथा आसा ती अशी-लळकेचो राजा रावण हाणें एकदां कैलास पर्वताचेर वचून खर तप केलें.तेन्ना शंकरान प्रसन्न जावन रावणाक जाय तो वर मागपाक सांगलो.शंकरान लंकेत येवन रावचें असो रावणान वर मागलो.म्हूण शंकरान ताका एक ज्योतिर्लिंग दिलें आनी लंकेत व्हरून त्या लिंगाची स्थापना करपाक सांगलें.पूण वाटेर हें लिंग खंयच दवरूंक फावना.सकयल दवरल्यार परतून तें काडपाक मेळचेंना अशेंय सांगलें.पूण देवाक तें शिवलिंग लंकेत वचचें न्हय अशें दिसतालें.म्हणून मळबांतल्यान लंकेंत वचपी रावणाच्या आंगांत वरुणान प्रवेश केलो आनी रावणाक कडकडून मुतूंक जालें.तेखातीर तो पृथ्वीचेर देवलो.इतल्यांत विष्णू एका जाण्ट्या ब्राह्मणाच्या रुपांत थंय आयलो.रावणान ताचेकडे थोडो वेळ लिंग धरपाखातीर दिलें.कूब वेळ वाट पळोवन रावण आयलोना तेन्ना ब्राह्मणरुपी विष्णून तें लिंग जमनीर दवरलें आनी तो अदृश्य जालो.उपरांत तें लिंग थंयच प्रस्थापित जालें.रावणासंबंदीच्यो अशोच दंतकथा आनीकय कांय शिवलिंगा संबंदी आयकूंक मेळटात.
वैशंपायन: एक महर्षी.कृष्ण यजुर्वेदाचो प्रवर्तक.ऋग्वेदांतल्या कितल्याशाच मंत्रांचो नवो अर्थ लावपाचें युगप्रवर्तक कार्य वैशंपायनान सुरू केलें अशीं ताची नामना आसा.वैशंपायनाचें वैयक्तिक चरित्र उपलब्ध ना पूण ताणें जें कार्य केलां,ताचेवयल्यान ताका एक म्हान आचार्य मानतात.कृष्ण यजुर्वेदाची तैत्तिरीय संहिता ताणें निर्माण केली.तैत्तिरीय आरण्यक,आश्र्वलायन,कौषीतकी आनी बोधायन
