दान दिल्यार पुण्य मेळटा असो भावार्थ आसा.दसमीक आद्य शंकराचार्याची जयंती आसता.वैशाख पुनवेक बुध्दजयंती आसता.
वैशाख म्हयन्यांत उदकदान करचें, देवाक उदकाचो अभिशेक करचो,पायतणां,सत्र्यो,पंखे,तलम वस्त्रां,चंदन,उदकाचीं पात्रां,फुलां,शीतल पेयां,द्राक्षां,बकेळीं हांचें दान करचें,अशें स्कंदपुराणांत सांगलां.,पुराय म्हयनोभर फांतोडेर न्हावपाक जमना चजाल्यार तिरोदस,चतुर्दस आनी पुनव
ह्या तीन न्हांवचें.तशें केल्ल्यान पापांतल्यान मुक्ती मेळटा. ह्या म्हयन्यांत फांतोडेर न्हावप खूब पुण्यप्रद आसा,तुळ,मकर आनि मेष ह्या राशींनि सूर्य आसता तेन्ना पवित्र न्हंयांनि न्हाल्यार महापातकांचो नाश जाता.ह्या म्हयन्यांत फांतोडेर न्हाल्यार अश्र्वमेधाचें फळ मेळटा.ह्या म्हयन्यांत काळ्या आणि धव्या तुळशीच्या कणसांनि भगवंताची पुजा करपी मनीस नारायणस्वरूप जाता.सकाळींफुडें न्हावन अश्र्वथाच्या मुळांक उदक घालून प्रदक्षिणा घातल्यार पितर,देव आनि सगळ्या जगाचें तर्पण केल्ल्याभशेन जाता.एक जेवण जेवल्यार,नक्त म्हळ्यार रातीचें एक जेवण जेवल्यार वा अयाचित जेवण घेतल्यार सगळेम मनोरथ पूर्ण जाता.
वैशाख हो मलमास आसल्यार,त्या म्हयन्यांत काम्य कर्मसमाप्तीचो निशेध सांगला.तेखातीर उपरांत चदोन वम्हयने न्हावचें पूण म्हयन्याचो उपास आणि चांद्रायणा सारक्या व्रतांचेम ह्या म्हयन्यांत उद्यापन करचें.
वैशाली:एक पुर्विल्लें भारतीय नगर आनी गणराज्य.आयच्या विहारांतल्या मुझफरपूर म्हालांत आसपी हाजीपूर परगण्यांतलें बसाढ नांवाचें गांव.हाकाच पुर्विल्लें वैशआलीचें स्थान मानप जाता.तशेंच चंपारण्य,मुझफरपूर,दरभंगा ह्या वाठारांचो बरोचसो भाग ह्या नगराच्या पुर्विल्ल्या विस्तारांत आस्पाविल्लो आशिल्लो.हाची शीम निश्र्चीतपणान जरी सांगूंक येना आसली, तरी अस्तमतेक गंडक,उदेंतेक पुर्विल्लें गंडक,दक्षिणेक गंगा आनी उत्तरेक हिमालय पर्वत ह्या भूंयेच्या भागार वैशालीचें साम्राज्य आसलें.
वैशालीचें सगळ्यांत पयलें वर्णन वाल्मीकिरामायणांत मेळटा.थंय वैशाली नगर गंगेचे उत्तर देगेक तेंकलां म्हणपाचें कळटा.अवदान कल्पकता ह्या ग्रंथांतल्या वर्णनाप्रमाण वैशाली फल्गुमती न्हंयेच्या देगेचेर वशिल्ली.
वाल्मीकीरामायणांत ह्या नगराचे निर्मितीविशीं एक कथा सांगल्या ती अशी - अलंबुषा नांवाची एक अप्सरा आशिल्ली.तिका इक्ष्वाकू वंशांतल्या त्याच नांवाच्या राजाकडल्यान एक चलो जालो.ताचें नांव विशाल.ताणें हें नगर वसयल्ल्यान नगराचें नांव वैशाली पडलें.मनुचो पूत नाभानेदिष्टि हो वैशालीचो पयलो राजा आनी सुमती हो निमणो राजा.ताच्या फुडल्या वैशालीच्या राजांची वंशावळ मेळना.तशेंच राम जेन्ना सिता स्वयंवरा खातीर मिथिलेक वतालो तेन्ना ताका वाटेंत वैशाली नगर लागिल्लें.
वैशालीचो इतिहास बुध्दकाळासावन मेळटा.त्या काळांतल्या स नगरांत वैशआलीचो पयलो मान आसलो.तेन्ना थंय लिच्क्षवी वंशांचें राज्य आशिल्लें आनी वैशालींतल्या लोकसंख्येचो आंकडो व्हडलो आशिल्लो.व्हडलीं व्हडलीं सोबीत देवळां,राजवाडे,बागो,उद्यानां,तळीं,हीं ह्या नगराचीं भूशणां आसात.मार्टीन आनी कनिंगहॅम हांणी बसाढ हांगा सांपडिल्ल्या ध्वंसावशेशांवयल्यान वैशालीची त्या काळची मांडणी कशी आशिल्ली हाचें शवब्दचित्र उबें केलां.राजा विशाल हाचो प्रासाद दक्षिण दिका सोडून तीनूय वटांनी उदकान रेवाडिल्लो आसा.पावसाळ्यांत आनी शियाळ्यांत राजा लागशिल्ल्या एका किल्ल्यांत वचून रावतालो.हो किल्लो आयच्या बसाढ गांवालागीं आसून तो उत्तरेक ७५७ फूट,दक्षिणेक ७८० फूट,उदेंतेक १६५५ फूट आनी अस्तंतेक १६५० असो ताचो व्हडलो आंवाठ आसा.किल्ल्या भोंतणचीं फोणकुलां १५ फूट खोल आणि १२५ फूट रूंद आशिल्लीं.ब्लाश हांगा एक गणपतीची मूर्तय सांपडल्या.
वैशाली भोंवतणीं सुमार बावन्न आसात,अशी एक दंतकथा आसा.दुसरे एके दंतकथेवयल्यान पुराणांतल्या बलीराजाक वामनान पाताळांत धाडिल्ल्याची घडणूक वैशालीलागींच घडिल्ल्याचें सांगलां.बली हो बसाढ हांगा रावतालो हें दंतकथेवयल्यान कळटा.
गौतम बुध्दाच्या काळांत इशान्य भारतांतलें एक गणराज्य म्हण वैशालीची सगळ्याक नामना आशिल्ली.त्या काळांत ज्यो ज्यो नामनेच्यो राजवटी उदेल्यो मवा जे जे म्हत्वाचे राश्ट्रीय प्रसंग घडले,त्या सगळ्यांचो ह्या ना त्या कारणांतल्यान वैशालीकडेन संबंद येता.वैशाली नगरांत एक व्हडलें सभाघर आशिल्लें.तंय लिच्छवांचो सभा जाताल्यो आनी थंयूच ते सगळे एकमतान निर्णय घेताले.
भगवान बुध्दाक वैशाली नगराची चड ओड आसली.थंयच्या आम्रवनांत आनी नगराभायल्या महावनांत ताचे परत परत मुक्काम आसताले.ताणें आपली संस्मरणीय धर्मप्रवचनां चडशीं वैशालीच्या वाठारांत केल्लीं.वैशालीची नगर वधू आम्रपाली ही तर बुध्दाच्या पयल्या चदर्शनान गुल्ल जावन,सर्वसंगपरीत्याग करून भिक्षूण जाल्ली.
भगवान महाविराची आवय त्रिशला ही वैशालीच्याच राजघराणांतल्या केतक नांवाच्या वराजाची भयण आशिल्ली.वैशालीच्या कुंडग्राम नांवाच्या उपनगरांत महावीर जल्माक आयलो.अभयदेवसुरीन भवानीसूत्र ह्या ग्रंथांचेर बरयल्ले टीकेंत वैशालीचे पूत ह्या अर्थान महावीराक वैशआलिक आनी ताचे आवयक वैशालीसूता अशा अर्थआन विशाल अशें म्हळां.महावीराचें भुरगेपणूय वैशालींतूच गेलें आनी जिनदीक्षे उपरांतचे बारा पावसाळें ताणें हांगाच काडले.महावीराचो वैशालीनगराकडे असो घट संबंद आशिल्ल्याकारणान जैन लोकांच्या
