अठराव्या शेंकड्यांत फ्रांसांतल्यो तरनाट्यो चलयो आपल्या मोग्या चल्याचें नांव कागदार बरोवन तो कागद वा चीट ताचें फाटिर दसयतालीं. तशेंच मध्य युगांत चलयो हळदुव्या रंगाचे कपडे घालतालीं. ताच्या मतान हळदुवो रंग हो पुननिर्मितीचो, सुखी संवसाराचो.
व्हेलेंटायन डे ही प्रथा लंडन,इंग्लंड,अमेरिका,इटली ह्या देशांत खूब प्रचारांत आसा. भारतात हि प्रथा ब्रिटीश लोकांपासून आयली. आयज ही प्रथा शारांपासून गांगिऱ्यावाठारा मेरेन पावल्या.पयलीच्या काळांत ह्या दिसा कार्डां धाडटाले.सद्याच्या काळांत कार्डा वांगडा मोगाचो संदेश आशिल्लीं पदां, स्टफ ट़यज वा उगडासाक उरपासारक्यो वस्ती एका मेकांक भेट धाडटात.
व्होंवरी: दोंगरांतले फातर फोडून तयार केल्ली घरां. पुर्विल्ल्या काळांत बौध्द भिक्षू अशा व्होंवरीनी राबिचो करताले. हांकां लेणीं ह्या नांवान वळखतात. बौध्द लोक अश्या व्होंवरी घरांचो लेण ह्या नांवान उल्लेख करताले. चडश्या सगळ्या व्होंवरींनी त्यो जाणे खणल्यात तांच्या नांवाचो उल्लेख आसतालो. नासिक लागसारच्या पांडव व्होंवरींत लेण हो शब्द पयले खेप आयिल्लो दिसता. थंय अशें म्हळां, 'एतच लेणी महादेवी, महाराजा मातामहाराज पतामही ददाति निकायस महावनीयान भिक्षू संघस'.लेण हो शब्द संस्कृत लयन = गृह = घर ह्या शब्दावयल्यान आयला.
सुरवेक ह्यो व्होंवरी साद्योच आसताल्यो पूण उपरांत तातूंत शिल्पां आनी मूर्ती खणपांत आयल्यो.तेच परी तांच्यो वण्टींचेर वेगवेगळी चित्रां रेखाटून तांची सोबाय वाडोवपांत आयली. पुराय भारतांत सद्या सुमार एक हजार व्होंवरी खबर आसात. तातूंत सुमार शंबर व्होंवरी ब्राम्हणी जैन आसा. उरिल्ल्यो सुमार णवशें व्होंवरी बौध्दांच्यो आसात. वट्ट व्होवरींतल्यो सुमार णवशें व्होवरी महाराष्ट्रांत आसात. कारण व्होंवरी खणपाखातीर जाय आशिल्लो अक संघी आनी घटमूट असो फातर महाराष्ट्रांतल्या सह्याद्री आनी ताचो वाठार सोडलो जाल्यार हेरकडेन केन्नाय मेळटा.
जैन आनी बौध्द व्होंवरी सादारणपणान एकाच काळांत खणपांत आयल्यो. ब्राम्हणी व्होंवरी मात तांच्या बऱ्याच काळा उपरांत निर्माण जाल्यो. जैन आनी बौध्द व्होंवरी हांचे मदी खुबच वेगळेपण जाणवता.
व्होंवरीचे मुखेल दोन वर्ग आसात- एहिक आनी धार्मीक. भारतांत एहिक व्होंवरी खुबच थोड्यो आसात.
धार्मीक व्होंवरीचे तीन वर्ग जाता- बौध्द, जैन आनी ब्राह्मणी. इतिहास आनी पुराणां हातूंत वर्णन केल्ल्या देवदेवतांच्यो आनी तांच्यो अवतार कृत्याच्यो प्रतिमा जातूंत खणल्यात ताका ब्राह्मणी व्होंवरी म्हण्टात अशो व्होंवरी चड करून महाराष्ट्रांत घारापुरी आनी वेरूळ हांगा, तामिळनाडूंत महाबलिपुरम हांगा आसता. जैन व्होंवरी महाराष्ट्रांत वेरूळ हांगा आनी ओडिसांत भुवनेश्व लागसार आसा. बौध्द व्होंवरी बिहार वाठारांत राजागृह लागसारच्या बराबर दोंगुल्ल्यांत आनी नागा्रजुनी पर्वतांत तशेंच महाराष्ट्रान जायतेकडेन आसात.
बिहारांतल्यो व्होंवरी सगळ्यांत पुर्विल्ल्यो मानपांत येतात. (सन आदी तिसऱ्या शतमानाच्या निमाणें) थंय तांका सात घर ह्या नांवा वळखतात. बराबर व्होंरींतल्या सुदाम आनी लोमश नांवाच्या व्होंवरीक इतिहासिक आनी शिल्पाच्या नदरेन खुबच म्हत्वाची समजतात. अशोकाचो नातू दशरत हाचे लेख नागार्जून पर्वतांतल्या व्हेंरींवत खणिल्लें आसून तांतून जायती खाशेलपणा आसात.
काळाप्रमाण व्होंवरीचे तीन वर्ग केल्लें आसात ते अशे- (1) सनआदीं दुऱ्या शतमाना सावन इ.स.च्या दुसऱ्या शतमानाच्या निमाणेमेरेन (2) पांचव्या शतमानाच्या मध्यासावन सातव्या शतमानाच्या मध्यामेरेन आनी (3) सातव्या शतमानाच्या निमाण्या अर्द्यासावन धाव्या शतमानाच्या निमाण्यामेरेन.
बैध्द व्होंरींत ह्यो हीनयान आनी महायानह्या दोनूय पंथांच्यो आसून तांच्यांतले वेगळेपण स्पश्टपणान नदरेंत भरता. सुरवातीच्या काळांत तयार जाल्ल्यो बैध्द व्होंवरींत ह्यो हीनयान पंथांच्यो आसात. हातूंत बुध्दमुर्ती दिसून येतात. भाजें, कोंडाणे, पितळखोरे, अजंठा (णव आनी धा नंबरांची व्होंवरी), बेडसे नासिक आनी कार्ले ह्यो व्होंवरी हीनयान पंथांच्यो आसात. महायान पंथांचे आनी शिल्प पद्दतिचें खाशेलेपण आशिल्ल्यो व्होंवरी चड करून अजंठा, वेरूळ, औरंगाबाद हांगा आसून बौध्द व्होंवरींनी सादारापणान चैत आनी विहार हे प्रकार दिसून येतात. चैत्य म्हळ्यार बौध्द भिक्षुचें प्रार्थनामंदिर आनी विहार म्हळ्यार तांचें निवासस्थान.
चैत्यगृहांत बुध्दाच्या अवशेशाचेर उबारिल्ले स्तूप वा बुध्दांच्या दंताची अवयवांचेर उबारिल्ल्यो दागोबा आसात. हाचेभायर कांय चैत्यगृहांत फक्त बुध्दाच्यो मुर्तीच आसात.
विहार म्हळ्यार आश्रम वामठ हातूंत मध्यभागाक चौक आनी भौवतणी कुडी अशी रचणूक केल्ली आसता. कांय विहार सामकेच सादे आसून तातूंत चौक नासतात. फक्त वळिन चार पांच कुडी खणून काडिल्ल्यो आसात.
व्होंवरी ह्यो जरी मुखेलपणान बौध्द भिक्षूकाच्या निवासाखातीर आनी ताचे पुजा प्रर्थनेखातीर खणपांत आयल्यो तरी त्यो सोबितकायेच्या नदरेन आनी शिल्पकलेचो खाशेलो आविश्कार उक्तावपाचो हेतू नदरेमुखार दवरून तांची निर्मीती करपांत आयली.
व्होंवरीवयलियीन तेंचपरी तातूंतल्या लेखावयल्यान त्या त्या वाठारांचो राजकिय, समाजीक, धार्मीक, आर्थीक आनी सांस्कृतीक इतिहाचें गिज्ञान मेळटा. भारतांतले स्थापत्यकलेची उत्क्रांती कशी कशी जायत गेली हाची म्हायती ह्या व्होवरीवयल्यान मेळटा. ह्या व्होंवरीतल्या
