शाळिग्रामाचे पुजेन वा स्मरणान आपल्याक जाय ते फळ मेळटा. निमाणी मोक्षूय फावो जाता अशें सांगलां.
गोंयांत वैदिक घराण्यांनी विष्णु पंचायतन आसता. तातूंत विष्णुचें प्रतीक शाळिग्राम आसता. देवाऱ्यांत नरसिंह नांवाचो शाळिग्राम आसल्यार ताची भूक व्हड अशें मानून ताका तपलेंभर शीत तूप घालून दाखयतात. ह्या घराण्यांनी सत्यनारायणाचे पुजेक आनी तुळशी लग्नाक शाळिग्राम घेतात. कांय जाणांच्या घरांनी शाळिग्रामाच्या बदला कृष्णाची मूर्त घेतात वा परंपरागत तुळशींत एक कोरांतिल्ली जिन्याची बडी पुरतात. ताचेर केळीचे कांडयेचो कुडको, ताचेर शेण आनी पंटी पेटोवन दवरतात. तुळशीचे पुजेंत विष्णुक अग्रस्थान आसा.
श्राध्दाक ज्या जाग्यार भट जेवतात थंय ना जाल्यार पाटार देवस्थानार शळिग्राम दवरून ताका निवेद दाखोवन काम जाता.
शाळिग्राम पुजाऱ्याक मरणा उपरांत विष्णु सायुज्जता मेळची म्हूण शाळिग्राम दान करपाची चाल आसा.
-अच्युत तोटेकार
शॉ,जॉर्ज बर्नार्ड: (जल्मः26 जुलय 1856 डब्लिन, आयर्लंड; मरणः1950).
नामनेचो इंग्लीश नाटककार, समिक्षक, निबंद लेखक आनी विसाव्या शेंकड्यांतल्या बरोवप्यां मदीं मानाची सुवात फावो जाल्लो अग्रणी बुध्दीवादी आनी समाज प्रबोधनकार. जल्मान आयरीश आशिल्ल्या ह्या बरोवप्याक इंग्लीश साहित्यांत मानाचें स्थान फाव जालां. ताणें सेगीत 6 दसकां अखंडितपणान साहित्य-सेवा केल्ली आसा. 1876त तो लंडनाक स्थायिक जालो. ताचेर हेनरीक इब्सेन ह्या जगप्रसिद्द नॉर्वेजियन नाटककाराच्या क्रांतिकारी समाजीक नाटकांनी खूब प्रभाव घालो.
त्या काळांतल्या व्हिक्टोरियन नाटकांतलो स्वच्छंदी तशेंच भावना प्रधानतायेचो सूर शॉ हाका मानव नाशिल्लो. हाका लागून ताणें इंगलीश नाटकांत क्रांती घडयली. माचयेक समाज सुदारणा तशेंच समाज प्रबोधनाचें साधन कशी लेखून शॉ हाणें पन्नासांवयर नाटसां बरयलीं. विनोद आनी व्यंग हे ताच्या बरपाचे स्थायी भाव जाल्ल्यान ताच्या चडावन नाटकांत ताणें कामदी हो प्रकार हाताळ्ळा. हाचे वरवीं समाजीक नदरेन म्हत्वाच्या प्रस्नाचेर उल्लेखनीय अशी भासाभास घडोवन हाडप ताका शक्य जालां. परंपरागत नाटयगूण ते नितीक मूल्यां मेरेन ताणें साबार अशा म्हत्वाच्या विशयांनी उखेवणी आपल्या नाटकांत केल्या. ते भायर पात्र रचणूक प्रेक्षकांच्या भावनांक हात घालप अशा मुद्यांचेरय ताणें भर दिला.
‘विडोवर्स हावज‘ (1892) हें शॉ हाचें पयलें नाटक. शिंदळकेसारक्या ज्वलंत आनी त्या काळार अप्रस्तुबुत विशयावयलें‘मिसेस. वॉरेन् प्रोफेशन‘ (1896) हें ताचें नाटक भोव खवदळ घालपी थारलें. ताचो नाट्य प्रयोग 1902 मेरेन जालो ना आनी उपरांत ताचेर रोखडीच बंदी आयली. सुरवेक सावनच थोडी भोव नामना मेळिल्लें शॉ हाचें नाटक ‘आर्मस् अँड मॅन‘(1894) हें आसा. हातूंत नाटककाराची झूज- विरोधी भुमिका दिसता.
ताच्या नाटकांतल्यान दिसपी प्रखर क्रांतिकारी सुराक लागून शॉचीं नाटकां उजवाडायल्या बराबर बेगोबेग नामना जोडूंक फाटीं उरलीं. पूण 1904 उपरांत ताच्या नाटकाविशींचो समाजमनांतलो दुराग्रह वा कलुशीतपण ल्हव ल्हव उणें जायत गेलें. अशें घडपाचें मुखेल कारण म्हळ्यार शॉचो इश्ट हार्ले ग्रॅनव्हील-बार्कर हाणें फकत 3 वर्सांच्या मोजक्या काळांत शॉचीं 11 नाटकां रॉयल कोर्ट थियेटर ह्या नाटयघराच्या माचयेर सादर केलीं. हातूंत हेरां वांगडा ‘कांदिद‘(1895),‘द डॅव्हीलस् डिसायपल‘ (1897), ‘सिझर अँड क्लिओपात्रा‘ (1898) आनी ‘मॅन अँड सुपरमॅन‘ (1903) ह्या संवसार भर फामाद नाटयकृतींचो आस्पाव जाता. खाशेली गजाल म्हळ्यार हांचे मदल्या ‘मॅन अँड सुपरमॅन ह्या नाटकांत ‘दों जुवान इन हॅल‘ हो रसिक प्रेक्षकांक सदांकाळ भाविल्लो प्रवेश आसा. जाचो एक स्वतंत्र कृती म्हूण जायते खेपे प्रयोग जाता.
मॅन अँड सुपरमॅन ह्या नाटकांत शॉन आपलो ‘जिवीत-शक्त‘ हो सिध्दांत उक्तायला. शॉचे नदरेन पळयल्यार जिवीत-शक्त म्हळ्यार मनशाचेर जीवशास्त्रीय प्रभाव घालपी एक तांक वा ऊर्जा. ताच्या ‘बॅक टू मॅथुसेला‘ (1918-20) ह्या भोव म्हत्वकांक्षी नाटकांतय ह्याच सिध्दांताची रूंपकात्मक पुनर्मांडावळ केल्ली आसा.शॉच्या पुराय नाट्यतींमत ‘सेंट जोन‘ (1923) ह्या नाटकाक मुकूटमणी कशें लेखलां. ह्या नाटकांत व्यक्ती आनी इतिहासीक गरज हांचेमदल्या अटळ संघर्शाचें चित्रण केल्लें आसा. पूण भौतेक समिक्षकांक मात शॉच्या ‘पिगमॅलियन‘(1912) हे कृतीची असाधारण अशी ओड आसा अशें दिसता.अतिशय प्रेक्षक-प्रिय अशा ह्या नाटकांत समाजांत चलतल्या वर्ग-वारी फाटली निरर्थकताय दाखोवपाचो सोबीत यत्न नाटककारान केला. एक विद्वान असो उच्चारशास्त्राचो प्राध्यापक एक कनिश्ट वर्गांतल्या अशिक्षीत चलयेची एके उमरावी आनी नव-गिरेस्त अशा वर्गांत कशें रुपांतर करूंक पळयता,हो ह्या नाटकाचो विशय. ह्या रुपांतरा खातीर तो प्राध्यापक तिच्या उच्चवर्णियांनी उणाक लेखिल्ल्या ‘कॉकनी‘ वाचाशैलींत कशें तरेन अजापीत करपा जोगो बदल करता हें लक्षणीय स्वरुपांत सादर करपांत शॉ सफल जाला. ही प्रभावी कृती फुडाराक‘मायफेअर लेडी‘ (1953) एक फाकिवंत संगितिका म्हणूनय रसिकांची दाद मेळोवंक पावली. शॉच्या हेर नाटकां मदीं नांव घेवपा सारक्यो कृती म्हूण ‘मेजर बार्बारा‘ (1905),‘द डॉक्टर्स डिलेमा‘ (1906), ‘अँड्रोक्लीस अँड द लायन‘ (1913) आनी ‘हार्टब्रेक हावज्‘ (1919)
