पौष, आषाढ आनी भाद्रपद हे म्हयने सोडून हेर खंयच्याय म्हयन्यांतले उमाशेक विधवा बायलेचें लग्न जाता. ह्या लग्नाक घरांतले मुखेली आनी ब्राम्हण पुरोयत उपस्थित आसतात. लग्नाच्या दुसऱ्या दिसा फांतोडेर हें नवें जोडपें मारुतीच्या दर्शनाक वता, तेन्ना तांकां कोणेंच पळोवंक फावना. ठाणें जिल्ह्यांत विधवेचें लग्न तांबडे-हळदुवे पटे ओडिल्ल्या धव्या कपड्याकडे पयलीं करतात आनी उपरांत तो कपडो न्हवऱ्याकडे दितात. ते उपरांत व्हंकलेचीं व्होंट भरतात आनी न्हवऱ्या- व्हंकलेच्या वस्त्रांक गांठ मारतात.
श्रावण जैन शिंपी समाजांत भुरगें जल्मतकच पांचव्या दिसा सटीची पुजा करतात. चलो जाल्यार बारा दीस आनी चली जल्मल्यार चाळीस दीस सुयेर पाळटात. चल्याचें पांचव्या म्हयन्यासावन पांचव्या वर्सामेरेन केन्नाय काडटात. चल्याची मूज धाव्या वर्साभितर करतात. त्या वेळार त्या भुरग्याचेर पार्श्र्वनाथाचें तीर्थ उडयतात. मूज जातकच तो भुरगो जैन जाता.
शिंपी लोक मडें लासतात. ते श्राध्द आनी म्हाळ करतात. श्रावण शिंपी मरणा धडेर पावल्यार, घरांतले लोक धर्मीक ग्रंथांचें वाचन करतात. तशेंच चोवीस तीर्थंकरांच्या प्रतिमांक न्हाण घालून तें तीर्थ ताका पिवपाक दितात.मरतकच दादल्याक सवळें न्हेसोवन धवे चादरींत गुठलायतात. विधवा बायल मेल्यार तिकाय धवे चादरींत गुठलायतात. सवाशीण बायल मेल्यार तिका हळदुवें वस्त्र न्हेसयतात. धा दीस सुतक पाळटात. तेराव्या दिसा मेल्ल्या मनशागेर पार्श्र्वनाथाची पुजा करतात आनी सोयऱ्याधायऱ्यांक जेवण घालतात.
-कों.वि.सं.मं.
शिगमो: गोंयचो एक मुखेल लोकोत्सव. वेदपूर्व काळांतले लोकजिणेंतलें संस्कृतीक आविश्करण. मूळ संस्कृत उतर सुग्रीष्मक –सुगिम्मअ-सुगिम्म आनी ताचे पासून ‘शिगमो‘उतर घडलें आसुयें अशें मानतात. गोंयच्या महाराष्ट्र राज्यांत चड करून कोंकणांत मनोवपी शिगमो उत्सवाक ‘शिंमगा‘ अशें म्हणटात. पूण ‘शिगमो‘ उतराचेंच तें विद्रूप रूप आसा. गोंयांतलो शिगमो मुखेल करून हिंदू समाजांतल्या शेतकरी-कश्टकरी लोकांचो उत्सव. धाकलो शिगमो आनी व्हडलो शिगमो अशे ताचे दोन प्रकार.
अंत्रुज म्हालांतलो शिगमो फाल्गुन म्हयन्यांतले नमी दिसा सुरू जावन पुनवेक सोंपता जाल्यार भतग्रामांतलो शिगमो पुनवेक सुरू जाता. सत्तरी म्हालांत रंगपंचमीक शिगम्याक सुरवात जाता.कांयकडेन संवसार पाडव्या मेरेन तो चलता.
थारिल्ल्या दिसा चड करून फाल्गुनांतल्या नमी दिसा‘ नमन‘ घालपाची कार्यावळ जाता. गांवचे लोक गांवांतल्या ‘मांडार‘ जमतात. मांडावयले तुळशी मुखार(जी तुळस हिंदुंच्या घरा मुखावयले तुळशीपरस व्हडली आसता) उबे रावतात. तुळशीचे पेडयेर दिवली पेटयतात. पांच नाल्लांची तळी दवरतात. मांडाच्या गुरूक आनी थळाव्या देवदेवतांक गंध-फुलां, फळां दवरून भौमान करतात. मांडाचेर धोल, ताशे, कांसाळें, जंगाट ह्या वाद्यांची पुजा करतात. घुडी, अबदागिरी हांकांय गंध-फुलां घालतात. ही घुडी त्या मांडाचें खास प्रतीक कशें आसता. मागीर कांसाळें, जंगाटीच्या ठेक्यार जती म्हणटात. आरंभाची जत नमनाची आसता. नमनाचे जतींत गणेश, मांडाचो गुरू, गांवपुरूस, सांतेर, जाग्याचो देंवचार आनी थळावीं दैवतां हांच्या नांवाचो उल्लेख आसता. धोल, ताशे, कांसाळें ह्या वाद्यांच्या आदारान वाजोवन जाता. निमाणेकडेन पेडयेमुखार ‘तळी‘ म्हणटात.
ही तळी बरी व्हड आसता.तळी म्हणपी ती एका दमान म्हणटात आनी बाकिचे‘भले भले भले‘ म्हणत साथ दितात. अंत्रुज म्हालांतल्या शिगम्या मांडार म्हणटा ती एक तळी अशी-
भले ग भले, घाटची नागेल तळकणा आली, भटामुला प्रसन्न जाली.(भले भले). एक सुपारी घातली, ताटामध्यें खुळखुळ जाली, दुसरी एक घातली, तो एक जल्मला, तेचेर गुरू पैजावला. (भले भले). माज्या गुरून कायरे केलां, हाती घेतला चौरंग, घुसला काय आग्रामदीं. (भले भले). मारली रे सव्वा हात चरी, तितून रोयली नागेलीची रोपी, शेणाचें आळें, कड्डाचें धाकण केवणी दिली पाणयाची.(भले भले). एका पानावयली एकपान दुवारी, दोन पान, तीन पान, चार पान, स पान, सात पान, आठ पान, णव पान, धा पान विस्तार जाला. (भले भले). भटाच्या मुलान काय रे केलां, नाक्षाचे जोडकर लवाचे लवी आपूण दिल्या भटापाशीं. भटाच्या मुलान काय रे केले, ल्हानग्यान ल्हान केले, थोरल्यान थोर केले, कवळे मोडले चमत्कारी, देठाचे देठ लाविल्ले बत्तिसावरी. (भले भले). हाणले भरे अणेरीचे आटे, बांदले भरे केळेच्या, काळे गायचे नंदूक पाडे, तेंच्या पुश्टीवरी व्हावून घेवून गेला काय शापुरा शारा. (भले भले). शापुरा शारा काय एक करी दर, दोन करी मोल, दरेसारखी खुळखुळी अशी माजी नागेल बला (गोइंदा).
नमन जातकच दुसऱ्या दिसा सावन खऱ्या शिगम्याक सुरवात जाता. सांजवेळच्या सुमाराक गांवचे दादले- भुरगे मांडार जमतात. हाका मेळ म्हणटात. मेळांत बायलांक सुवात नासता. मांडाचेर पयलें नाचप आनी वाजोवप जाता, मेळांत जे जे खेळ करपाचे आसतात आनी संवंगां नाचोवपाचीं आसतात तीं पयलीं मांडाचेर तयार जातात.धोल, ताशे वाजयत, घुडयो, अब्दागीर, झाडांच्यो खांदयो, हुस्केच्या गोंड्यांच्यो ताळयो नाचयत ‘ओस्सय SS’ करीत मेळ मांडावयल्यान भायर सरता. पयलीं लागींच्या थारिल्ल्या देवळांत वचून थंय देवाळामुखार जत म्हणून नाचतात. मागीर दर एकल्याच्या आंगणांत खेळे खेळटात. खेळे दारांत येतकच घरांतली सवाशीण बायल पडवेर पावळेभितर ताटांत तांदूळ, नाल्ल आनी पैशे दवरून तळी दवरता. खेळे जती म्हणून आंगणांत भोंवर मारून खेळटात.
