चितोडगड वतकच मालदेवाचो पूत जैसा हो दिल्लीक गेलो आनी व्हडलें मुसलमानी सेनादल घेवन ताणें मेवाडाचेर घुरी घाली. पूण हंमीरान सिंगोली गांवालागसार ताका हारयलो.
महाराणा हंमीरान 64 वर्सां मेवाडाचेर बरे तरेन राज्य केलें. ताच्या मरणाचे तारखेविशीं अभ्यासकां भितर एकमत ना. कांय जाणांच्या मतान ताका इ.स. 1364 वर्सा मरण आयलें. पूण ताणें 64 वर्सां राज्य केल्लें आसल्यार ताका इ.स. 1378 वर्सा मरण आयलें आसूं येता अशें कांय अभ्यासक मानतात.
क्षेत्रसिंह (इ.स. 1364-1382): हो हंमीराचो व्हडलो पूत हंमीरा उपरांत मेवाडचे गादयेर बसलो. होय खूब पराक्रमी आशिल्लो. ताणें आपले राजवटींत मेवाडचें राज्य विस्तारून खूब वैभव वाडयलें. ताणें बुंदीच्या हाडा घराण्याक हारोवन बुंदीचेर आपली सत्ता स्थापली. उपरांत माळव्याचो सुभेदार दिलावरखान घूरी हाणें मेवाडाचेर आक्रमण करतकच क्षेत्रसिंहान ताचेकडेन झूज केलें. क्षेत्रसिंहाक जैत मेळ्ळें पूण रोखडेंच ताका मरण आयलें.
लक्ष्मणसिंह (इ.स. 1382-1420): क्षेत्रसिंहा उपरांत ताचो व्हडलो पूत लक्ष्मणसिंह वा लाखा हो मेवाडचो राजा जालो. तो धर्मीक वृत्तीचो आनी दानी आशिल्लो. मुस्लिम शासकांनी गया, काशी आनी प्रयाग हांगा यात्रेकरूंचेर जबर कर लायिल्ले ते ताणें बंद केले आनी ते खातीर मुस्लिम शासकांक खूब द्रव्य दिलें. ताणें खूब देवळां बांदलीं. सगळ्यांत पयलीं ताणें बदनोरच्या मेर नांवाच्या पहाडी जमातीचें बंड मोडून काडलें. ताच्या राज्य काळांत जावर हांगा रुप्याची आनी शिंशाची खाण सांपडिल्ल्यान राज्याचें उत्पन्न खूब वाडलें.
लाखाजीक चूंडा नांवाचो पूत आशिल्लो. तोच मेवाडचो राजा जावपाचो. ते खातीर मारवाडच्या राठोड राजान आपली धूव हंसबाई ताका दिवपाची केली. पूण लाखाजीन स्वताच तिचेकडे लग्न जावपाचो निश्र्चय केलो. पूण तिचो बापूय जाण्टेल्या लाखा राजाक आपली धूव दिवपाक तयार ऩाशिल्लो. कारण चूंडा हो युवराज आशिल्ल्यान तिच्या पुताक राज्य मेळचें नाशिल्लें. तेखातीर युवराज चूंडान शिंवासनावयलो आपलो हक्क सोडलो. हंसबाईचें लाखाजीकडे लग्न जालें. तांकां जो भुरगो जालो ताचें नांव मोकल. तोच लाखाजी उपरांत मेवाडचो राजा जालो. हंसबाईचो भाव रणमल्ल तिचे वांगडा मेवाडांत येवन रावलो.
मोकल (इ.स. 1420-1433): लाखाजीचो पूत चूंडा आनीमोकलाचें खूब बरेपण आशिल्लें. पूण हंसबाईक चूंडाचेर विस्वास नाशिल्लो. ते खातीर चूंडा मेवाड सोडून माळव्यांत गेलो. उपरांत रणमल्लच सगळो कारभार पळेवंक लागलो. मोकलूय पराक्रमी आशिल्लो. ताणें बुंदी, साभर, नागौर, जालोर हीं संस्थानां जिखलीं. इ.स. 1433 वर्सा गुजरातच्या सुलतानान मेवाडचेर आक्रमण केलें, तेन्ना राजा मोकल स्वता ताका प्रतिकार करपाखातीर गेलो. पूण वाटेंत ताचें क्षेत्रसिंहाच्या दोन अनौरस पुतांकडे बिनसलें आनी तांणी मोकलाचो वध केलो.
कुंभा (इ.स. 1433-1468): मोकल मरतकच राज्यांत खूब अराजक माजले. ताचो मामा रणमल्ल मारवाडांत गेल्लो तो रोखडोच व्हड सैन्य घेवन परतून आयलो आनी ताणें मोकलाचो पूत कुंभकर्ण हाका गादयेर बसयलो. चूंडाचो सख्खो भाव रघुदेव मोकलाक राज्यकारभारांत मार्गदर्शन करतालो, तो आतां कुंभाक करूंक लागलो. रघुदेव हो सत्वशील,प्रजावत्सल, पराक्रमी तसोच रूपेस्त आशिल्लो. ताका लागून सगळी प्रजा ताका मान दिताली. पूण रणमल्लाक तें सोंसलेंना. ताणें रघुदेवाचो वध करून घेतलो आनी आपणें राज्याचीं सगळीं सूत्रां हातांत घेतलीं. ताका लागून सगळी प्रजा पिकार जाली आनी जायत्या सरदारांनी चूंडाच्या आदारान कट करून रणमल्लाक जिवो मारलो. उपरांत महाराणा कुंभा चूंडाच्या मार्गदर्शनाखाल शासन करपाक लागलो. रणमल्लाक लागून राठोड आनी शिसोदिया ह्या दोन राजवंशांची युती खूब काळामेरेन चालू आशिल्ली आनी ते खातीर राजपूतांची सत्ताय राजस्थानांत थीर आशिल्ली. रणमल्लाच्या वधा उपरांत मात ह्या दोन घराण्यांत वैर सुरू जालें. कुंभाक मारवाडच्या राठोडांकडे तशेंच माळव्याच्या सुलतानाकडे झुजचें पडलें. दर वर्सा माळव्याची मुस्लीम सेना मेवाडांत घुसून लूट करताली. माळव्याच्या सुलतानान आपल्या जैताचें यादस्तिक म्हूम माडूं हांगा विजयस्तंभ उबारलो आनी राजा कुंभानूय इ.स. 1448 वर्सा चितोडाचेर कीर्तिस्तंभ उबारलो. मारवाडांतूय राजा कुंभाक जैत मेळ्ळें आनी राठोडांचो सगळो प्रदेश, राजधानी मंडोरासयत ताच्या शेकातळा आयली. ते उपरां 7-8 वर्सां बरीं थंडसाणेन गेलीं. इ.स. 1456 वर्सा कुंभाक, नागौरचो राजा आनी गुजरातचो सुलतान हांचेकडे झूजचें पडलें. त्या झुजांतूय कुंभाक जैत मेळ्ळें.उपरांत माळव्याचो सुलतान महमूद खलजी, गुजरातचो सुलतान कुतुबुद्दीन आनी मारवाडचो जोधा राठोड हांणी मेळून मेवाडाआड, कबलात केली. पूण राजा कुंभा कोणाकूच बदलोना. त्याच वेळार कुंभाचो भाव क्षेमसिंह हाणें ताच्या आड कपट केलें पूण कुंभान ताचोय बंदोबस्त केलो.
राजा कुंभा हो मध्ययुगांतलो एक म्हान राजा आशिल्लो. तसोच तो विद्या आनी कला हांचोय पुरस्कर्तो आशिल्लो. राजाक निमाणेकडे उन्माद रोग जालो. ते स्थितींतूच ताचो राज्य लोभी व्हडलो पूत उदयसिंह हाणें ताचो वध केलो आनी राज्य बळकायलें. पूण कुंभाचे सरदार सामंत उदयसिंहाच्या आड आशिल्ले. उदयसिंहान 4 वर्सां राज्य केलें. उपरांत ताचो धाकटो भाव रायमल्ल हाका सगळ्या सरदारांनी राज्यपद दिलें तेन्ना उदयसिंह पळून गेलो.
रायमल्ल (इ.स.1473-1509): रायमल्लाचो राजवटींत, मेवाडचे गादये खातीर जायत्या जाणांनी उठाव केलो. सगळ्यांत पयलीं
