कुंभराण्याचो धाकटो भाव क्षेमसिंह हाणें मेवाडाचेर घुरी घाली. पूण रायमल्लान ताका हारयलो. ह्याच झुजांत क्षेमसिंहाक मरण आयलें. हाच्या मेवाडांतल्या कांय आदिवासी जमातींचोय रायमल्लान बंदोबस्त केलो. माळव्याच्या सुलतानान आपलो सरदार जफरखान हाका परतून मेवाडाचेर धाडलो. पूण थंयच रायमल्लान ताका हारयलो आनी ताची फाट धरून माळव्याचेर स्वारी केली. खैराबादच्या रानांत व्हड झूज जावन दुस्मानाचो पुराय नाश जालो.
रायमल्लाक 13 पूत आशिल्ले. तातूंतले पृथ्वीराज, जयमल्ल आनी संग्रामसिंह हे पयले तीन आशिल्ले. पूण कोणें तरी संग्रामसिंह राजा जातलो अशें भविश्य सांगिल्ल्यान पृथ्वीराज आनी जयमल्ल हांणी मेळून संग्रामसिंहाचेर घुरी घाली. तो जखमी जावन पळून गेलो. पृथ्वीराज हशार आशिल्लोच. ताचे रायमल्लाक राज्यकारभारांत आनी झुजांत आदार करतालो. पूण एकदां ताचो भावोजी म्हळ्यार भयणीचो घोव सिरोहीचो राजा हाचेकडे वाद जालो आनी ताणें पृथ्वीराजाक वीख घालून मारलो. जयमल्ल एका झुजांत मेलो. तेन्ना रायमल्ल दुख्खान पिसो जावन मेलो आनी संग्रामसिंहाक राज्यपद मेळ्ळें.
संग्रामसिंह(इ.स. 1509-1527): हाका सांगा ह्या नांवानूच नामना मेळ्ळी. मेवाडच्या सगळ्या महाराजांभितर होच सगळ्यांत श्रेश्ठ मानतात. तो एक बरो झुजारी तसोच बुध्दिमान शासकूय आशिल्लो. ताणें दिल्ली, माळवा आनी गुजरात ह्या तिनूय सुलतानांक हारोवन मेवाडची सत्ता प्रस्थापित केली. इ.स. 1526 वर्सा बाबर दिल्लीचो बादशाह जालो आनी इ.स. 1527 वर्सा ताचो आनी संग्रामसिंहाचो व्हड संघर्श जालो. तेन्ना संग्रामसिंहाचो पराभव जालो. जखमी सांगा रानांत वचून रावलो आनी बाबराकडे परतून झुज करूंक सैन्य एकठावंक लागलो पूण 30 जानेवारी 1527 दिसा ताका मरण आयलें.
रत्नसिंह (इ.स. 1528-इ.स. 1531): संग्रामसिंहा उपरांत तिसरो पूत रत्नसिंह राजा जालो. माळव्याचो सुलतान महंमूद खलजी हाणें मेवाडाचेर घुरी घाली पूण रत्नसिंहान, गुजरातचो सुलतान बहादुरशहा हाचो आदार घेवन माळव्याचेर परतून चढाई केली आनी सुलतानाक हारयलो. बहादुरशहान मांडूचेर हल्लो करून सुलतानाक अटक केली आनी माळवा आपल्या राज्याक जोडलो. मजगती सांगाची बायल कर्मवती, ही बुंदिच्या हाडा राजपूत घराण्यांतली सूरजमलची भयण. ती आनी तिचे दोन पूत विक्रमादित्य आनी उदयसिंह रणथंभोर किल्ल्याचेर रावतालीं.
रत्नसिंह आनी सूरजमल हांचें बरें नाशिल्लें. एकदां शिकारेच्या निमतान ते एकठांय आयले आनी तांचें द्वद्वयुध्द जावन दोगूय जाण मेले.
विक्रमादित्य(इ.स. 1531-1536): रत्नसिंहाक पूत नाशिल्ल्यान ताचो धाकटो भाव विक्रमादित्य गादयेर बसलो. तो व्यसनी आनी पात्र नाशिल्ल्यान राज्याचो कारभार वेवस्थित चलनाशिल्लो. हाचो फायदो घेवन गुजरातचो सुलतान बहादूरशहा हाणें मेवाडाचेर स्वारी केली. ताणें रायसेन किल्लो जिखून घेतकच चितोडगडाचेर चढाई केली. राजमाता कर्मवतीन माळव्याचो जो जमनीचो वांटो मेवाडाक जोडिल्लो तो बहादूरशहाक दिवन कबलात केली. तरीपूण ताका चितोड सर करून मेवाड जिकपाचो आशिल्लो, ते खातीर ताणें इ.स. 1534 वर्सा परतून घुरी घाली. कर्मवतीन सगळ्या राजपूत करदारांक देशभक्तीचें आवाहन केल्ल्यान ते चितोडच्य रक्षणाखातीर सैन्य घेवन आयले. कर्मवतीन गुहिलोत घराण्यांतल्या वागसिंहाक तात्पुरतें राज्यपद दिवन चितोडच्या रक्षणाची घराण्यांतल्या वागसिंहाक आनी राज्यपद दिवन चितोडच्या रक्षणाची सिध्दता केली. विक्रमादित्य आनी उदयसिंह बुंदीक वचून रावले. पूण सगळे यत्न फुकट गेले आनी बहादूरशहान चितोड जिखलो. कर्मवतीन हुमायूं बादसहाक आदाराक राजपूत बायलांनी जोहार केलो आनी राजपूत वीरांनी रणांगणाचेर झुजतां झुजतां मरण पत्करलें. रोकडोच हुमायूं चितोडाचेर घुरी घालपाक खातीर आयलो. बहादूरशहान ताका प्रतिकार केलो पूण हारिल्ल्यान तो मांडूकडे पळून गेलो. हुमायूंन ताची फाड धरली. हेवटेन राजपूत सरदारांनी चितोडाचेर हल्लो करून तो परत घेतलो, विक्रमादित् आनी उदयसिंह हांकां परते हाडले. पूण विक्रमादित्याचें आचरण बरें नाशिल्लें. इ.स. 1536 वर्सा बनवीर नांवाच्या एका दासीपुतान विक्रमादित्याचो वध केलो आनी स्वताच गादयेर बसलो. ताणें उदयसिंहाकय मारपाचो यत्न केलो. पूण पन्ना नांवाचे दासीन ताका वाटायलो आनी सुरक्षित रितीन कुंभलगडाचेर पावयलो. उपरांत सरदारांनी चितोडाचेर घुरी घालून बनवीराक धांवडावन घालून उदयसिंहाक गादयेर बसयलो.
उदयसिंह (इ.स. 1540-1572):हाणें खूब काळ राज्य केलें. विलासी वृत्ती पूण आंगांत कसलीच कर्तबगारी नाशिल्ल्यान ताणें मेवाडचें वैभव वाडोवपाक कांयच केलेंना. इ.स. 1567 वर्सा अकबर बादशहान चितोडाचेर स्वारी केली तेन्ना महाराजा उदयसिंह रानांत पळून गेलो.पूण सगळ्या राजपूत वीरांनी शर्थीन झुजून रणांगणाचेर मरण पत्करलें. तशेंच गडावयल्या बायलांनी जोहार केलो. उपरांतच अकबराक गड जिकपाक मेळ्ळो(इ.स. 1568). मागीर दुसऱ्या वर्सा ताणें रणथंभोरचोय किल्लो घेतलो. उपरांत तो कुंभलगडाचेर रावपाक लागलो. ताचे पयलीं ताणें उदयपूर नगर वसयलें आनी उपरांत तीच मेवाडची राजधानी जाली. इ.स. 1572 वर्सा उदयसिंहाक मरण आयलें. ताका वीस राणयो, पंचवीस पूत नी वीस धुवो आशिल्ल्यो. मरच्या वेळार ताणें जगमल नांवाच्या णवव्या पुताक युवराज नेमलो, तो ताचे आवडटे राणयेचो पूत आशिल्लो. पूण तो पात्र नाशिल्ल्यान राजपूत सरदारांनी ताका गादयेर बसूंक दिलोना. व्हडलो पूत प्रतापसिंह हाकाच तांणी राज्यपद दिलें.
