देवदासी वा संबंदीत समाजांत लग्नाबजला करपाचो संस्कार म्हूण रूढ आशिल्लो ‘शेंस विधी‘ सुरवातेक पयल्या न्हाण सुवाळ्या वेळार हेर समाजांत करतल्या विधीसारकोच आशिल्लो. मात ह्या वेळार विधीपुर्वक तिका गळ्यांत ‘दावल‘ घालपाक दिवन ते राती गांवच्या ‘गांवकार‘,‘गुरव‘ वा आस्पतीन बरो आशिल्ल्या कोणाय दादल्या कडल्यान अमुकच ‘विडो‘ (पयशे वा धन) दिवपाची ‘बोली‘ करून ते चलयेची ‘हातलावणी‘ (Defloration) जाताली. जल्मभर तिचो पत्कर घेवपाची जापसालदारकी मागीर ताचेर उरताली. तीय जल्मभर ताचेकडेन एकनिश्ठ रावताली. धर्मीकक आनी कायद्याचे नदरेन मान्यताय नासली तरी तांचे दोगांमदलो संबंद शिमीत अर्थान कुटुंबीक दादल्या-बायलेचो आसतालो. तांच्या संबंदांतल्यान निर्माण जाल्ले संततीची कायदेशीर नोंद आवयच्या नांवान जाताली. ही देवदासीची परंपरा, गोंयांत आतां पुरायेन बंद जाल्ल्या आनी हेर जातीं प्रमाण तांचे मदींय आतां धर्मीक आनी कायदेशीर मान्यताय आशिल्ले लग्न संबंद घडटात.
कपलाक शेंसपाट लावपाची मुखेल चाल जरी एक आसली तरी गांवा-गांवाप्रमाण तातूंतल्या हेर संबंदीत चालींत फरक मेळटा. देखीक-कांय गांवांनी विडो दिवपी दादल्यान ह्या विधीवेळार ते चलयेक सुपारी तोपिल्ली एक सुरी(खंजीर) दिवपाची चाल आसा, जाल्यार कांयकडेन गुरव वाजप-गाजपासयत देवाचें मुखें घेवन चलयेच्या घरा येता जंय त्या मुख्याक तिणें माळ घालपाची आसता. कांय कडेन एके शेंस घाल्ले जाण्टेशे बायलेक न्हवऱ्याचो भेस करूंक लावन ताचे कडेन तिचें लग्न लायतात. मृदंगाकय माळ घालपाची थोडेकडल्या कलवंत जातींमदीं चाल आसा. शेंस विधिची समाप्ती भोवतेककडेन तुळशीक उदक घालून जाता. पूण कलवंत समाजांत, लागणूक आशिल्ल्या देवळाक भेट दिवन, विधिवेळार देवाच्या आंगावयलें जें ‘चीर‘ (कापड) चलयेन न्हेसपाचें आसता त्या बदला देवाक नवें भेटोवन हो विधी सोंपता. कांय वाठारांत ते चलयेन विधिदिसा फांतोडेर उठून आपल्या दारांत एक कवातो रोवपाची प्रथा आसा.
शेंस विधिची ही चाल गोंया भायर कारवार आनी सावंतवाडी हांगाच्या वाठारांतय मेळटा. पुर्तुगेजांच्या धर्मकोल्लीपणाक लागून सोळाव्या शेंकड्यांत केरळांत स्थलांतर केल्ल्या कांकणी समाजांत आस्पाविल्ल्या देवदासी समाजांतय शेंस विधिची चाल हालीं मेरेन अस्तित्वांत आशिल्ली. दक्षिण भारतांत ही चाल आसा आनी तिका ‘ताळी‘ बांदपाचो (दावल ह्या अलंकारा सारको गळ्यांत घालपाचो एक अलंकार) विधी म्हणटात. कर्नाटकांतल्या कांय वाठारांत ताका ‘पुडी‘ अशेंय म्हणटात. दक्षिण भारतांत असो विधी केल्ल्या बायलांक शरणी, मातंगी, जोगम्मा, पात्रदवरू, सुळी, बसवी बी नांवान वळखतात.
-जयंती नायक
पूरक नोंदः देवदासी
शेक्सपियर,विल्यम:(जल्मः 23 एप्रिल 1564, लंडन; मरणः23 एप्रिल 1616 लंडन).
विश्र्वविख्यात इंग्लीश कवी आनी काळविजयी नाटककार. मध्यमवर्गीय वेपारी आसूनय ताचो बापूय जॉन शेक्सपियर प्रतिश्ठीत आसलो. ताचो हातमोजे तयार करपाचो धंदो आसलो. ताका अर्थीक सुबेत्तेवांगडा समाजीक सन्मानय फावो जाल्लो आनी उतार पिरायेर तो बेलीफ (मेयर) हे पदवेक पाविल्लो. विल्यम शेक्सपियरची आवय मेरी आर्डन रोमन कॅथलिक पंथांतल्या घरंदाज मध्यमवर्गीय घराब्यांतली आशिल्ली. ताचें भुरगेपण स्ट्रेटफर्डाच्या सैमीक सोबितकायेच्या सांगातान गेलें. जात्रा, नाटकां,चित्ररथ, हेर दबाजे तशेंच भौशिक मनरिजवणेचे तरेकवार कार्यक्रम स्ट्रेटफर्डाक येताल्यो. रॉबिनहूड आनी ताचे आत्मिखुशाल सांगाती हांच्या आख्यायिकांचेर आदारीत प्रयोग जाताले जावंक जाय. पिरायेच्या 7 व्या वर्सा स्ट्रेटफर्ड ग्रामर स्कूलांत शेक्सपियर शिकूंक गेलो. थंय हेर अभ्यासावांगडा लॅटीन विशय शिकप गरजेचें आसलें. देखून सिसेरो, ओव्हीड, प्लॉटस्, सिनेका, टेरेन्स तशेंच विर्जिल हांचे सारके म्हान लॅटीन बरोवपी ताणें ल्हानपणांतच वाचले जावंक जाय. कडक शिस्त आनी खर अभ्यासाखातीर ताची शाळा प्रसिद्द आसली. देखून ताका थोडीभोव ग्रीक आनी ते परसय उणी लॅटीन येताली हें कांय टिकाकारांचें मत लॅटिनाच्या संदर्भांत तरी योग्य दिसना. मात शेक्सपियर चड शिकिल्लो अशें म्हणपाकय आदार ना. 1582 त अठराव्या वर्साच ताणें आपले परस आठ वर्सांनी व्हड अॅनहॅथवे हे शेतकरी घराब्यांतले चलयेकडेन लग्न केलें.
पयलें पर्व (1590-94): काळांत कामदी(सुखात्मिका), त्रासदी (शोकांतिका) आनी इतिहासिका अशीं सरभरस नाटकां शेक्सपियरान बरोवन माचयेर हाडलीं. मॉत ह्या वा हेर नाटकांचीं पातयेवण्याजोगी प्रत वा हस्तलिखितां उपलब्ध नात. दर नाटकांचीं क्वॉर्टो वा चवथय ह्या नांवांचें सुपुल्लें बरप सांपडटा. पूण तें खासा लेखकाचें वा हेरांनी घडयल्लें(Pirated Version) हें नीट सांगूंक येना.1623 त ताच्या सगळ्या मान्य नाटकांची सोडून पॅरिक्लिस संपादीत प्रत फर्स्ट फोलियो ह्या आयजॅक जागार्दाच्या झेल्यांत मेळटा. अशे आनीक तीन फोलियो उजवाडाक आयल्यात. दुसरो फोलियो 1633 त, तिसरो 1663-64 त आनी चवथो 1685 त.
पयल्या पर्वांतल्यो शेक्सपियराच्यो गाजिल्ल्यो कामदी म्हळ्यार,
