तीन इंच आसा. दर पंदरा वर्सां उपरांत मूर्तीक मस्तकाभिशेक करतात. त्यावेळार भांगरा-रुप्याचीं फुलां आनी नाणीं हांचो मूर्तीचेर पावस घालतात. हो उत्सव पळोवपाक हजारांनी भाविक थंय जमतात.
विंध्यगिरीचे फुडें चंद्रगिरी दोंगुल्ली आसा. ही दोंगुल्ली १७५ फूट उंचायेची आसून तिका चिक्क बेट (ल्हान दोंगुल्ली) अशें म्हणटात. दोंगुल्लेचेर चडपाखातीर सोपणां नात. दोंगुल्ली चडटना पयले सुवातेर भद्रबाहूची व्होंवरी लागता. तातूंत ताच्या पावलांचीं चिन्नां आसात. दोंगुल्लेच्या माथ्यार तटबंदी आसून तातूंत कुगे ब्रम्हदेवस्तंभ, मानस्तंभ, कत्तले वसती, चद्रंगुप्त वसती,शासन वसती, शांतीनाथ वसती, आदी देवळां आसात. शांतीनाथ वसतींतलीं शांतीनाथाची म्हूर्त काळ्या फातराची आसून ती इकरा फूट उंच आसा. सगळ्या देवळांचीं बांदकामां तोखणाय करपासारकीं आसात.
ह्या दोन दोंगुल्ल्यां प्रमाण श्रवण बेळगोळ गांवांतय बरींच पळोवपा सारकीं देवळां आसात.तातूंतली भंडारी वसती, अक्कन वसती, दानशाले वसती, कलामंदीर नगरजिनालय ,मंगाई वसती, जैन मठ आदी देवळां चड म्हत्वाचीं आसात. भंडारी वसती हें सगळ्यांत व्हड देवूळ आसून ताच्या सभामंटापांत एकाच वेळार हजार मनशां बसूंक शकतात. ताका लागून हाका चतुर्विशतितीर्थंकर वसती अशेंय म्हणटात, ह्या देवळाचें पाखें व्हड लांबी-रुंदीच्या फातराच्या फळयांसावन तयार केला. हे दोंगुल्लेचेर खूब पुर्विल्ले फातरपेटय आसात.
-कों.वि.सं.मं.
पूरक नोदःबाहुबली
श्राध्द: पितरांक तृप्त करपाचो एक विधी. श्राध्द शब्द श्रध्दा ह्या शब्दावयल्यान तयार जाला. ‘श्रध्दया दीयते यस्मा तस्माच्छ्राध्दां निगद्यते’।. श्रध्देन जें दिवप जाता ताका श्राध्द म्हणटात. ब्रम्हपुराणांत श्राध्दाची कल्पना दिवपी एक श्र्लोक आसा. तो असो-
देशे काले च पात्रे च श्रध्दया विधीना च यत्।
पितृबुदिश्य विप्रेभ्यो दत्तं श्राध्दमुदाह्रतम्।।
अर्थ- देश, काल आनी योग्यता हांचो विचार करून श्रध्देन आनी विधीन पितरांक उद्देशून ब्राम्हणांक जें(जेवो बी) दितात ताका श्राध्द म्हणटात.
श्राध्दान जें फळ मेळटा ह्या संबंदान स्मृतिचंद्रिकेंत एक श्लोक आसा-
आयुःपुत्रान् यशःस्वर्गं कीर्तिं पुष्टिं बलं श्रियः।
पशून् सौख्यं धनं धान्य प्राप्नुयात् पितृपूजनात्।।
अर्थ- आयुश्य, पूत, यश, स्वर्ग, कीर्ती, पुष्टि, बल, लक्ष्मी, पशू, सूख, धन, धान्य आदी पितरांच्या पुजनान मेळटा.
श्राध्दाची प्रथा खूब पोरनी आसा. आपले फुडले पिळगेचें बरें-वायट करपाचें बळगें पितरांकडेन आसा हे कल्पनेंतल्यान श्राध्दाची सुरवात जाल्ली आसा. भारतांतल्या सगळ्या जातीं-जमातींत ही कल्पना प्रचलित आसा. ताका लागून श्राध्द हो विधी ते करतात.
श्राध्द वेळार एकाद्रो सोयरो, योगी, संन्यासी आदी आयलो जाल्यार ताका जेवण दिवचें. ताका लागून पितरां खूब संतूश्ट जातात अशें मार्कंडेय पुराणांत म्हळां.
मत्स्यपुराणांत श्राध्दासंबंदान एक प्रश्र उपस्थित केला तो म्हणजे ब्राम्हणान खाल्लें वा होमाच्या अग्नींत अर्पण केल्लें अन्न, द्रव्य मृताम्यांक कशें मेळटा? कारण मेल्या उपरांत ते आत्मे पुनर्जल्म घेवन दुसरे कुडीचो आलाशिरो घेतात. ह्या प्रश्राची जाप थंयच दिल्ली आसा. ती म्हणजे-वसू, रुद्र आनी आदित्य ह्या पितृदेवतांच्या माध्यमान तें अन्न, द्रव्य पितरांक पावता वा त्या वस्तुंचें अमृत, तण, हवा आदी रुपांत परिवर्तन जावन तें पुनर्जल्मांत वेगळे कुडींत आशिल्ल्या पितरांक मेळटा.
पार्वण, एकोद्दिष्ट, नांदी आनी सपिंडीकरण अशे श्राध्दाचे मुखेल चार भेद आसात. पार्वण श्राध्दाचेय आमश्राध्द, हिरण्यश्राध्द, चटश्राध्द अशे प्रकार आसात. तेभायर नित्य, नैमित्तिक आदी रुपान जायते भेद आसात.
श्राध्दांत आचमन, प्राणायाम, संकल्प, यवोदक, तिलोदक, प्रायश्र्चित सूक्त जप, ब्रम्हदंड, क्षण, पाद्य, अर्घ्य, वस्त्रादउपचार, पाणिहोम, अन्ननिवेदन, मध्वर्पण, ब्राम्हार्पण सारकिल्ल्यो गजाली येतात. प्रतिसांव त्सरिक श्राध्दांत पितरांक दुसऱ्या दिसा तिलतर्पण करपाचें आसा. पूण अपकर्ष करून श्राध्दाच्याच दिसा करपाची प्रथा पडल्या.
श्राध्द करतल्यान आनी श्राध्दाचें जेवण घेतल्यान कांय विधिनिषेद पाळपाचे आसतात. कर्त्यान धवें वस्त्र न्हेंसपाक जाय. तशेंच पिंडदाना उपरांत चंदनाचो तिबो लावपाक जाय. श्राध्दांत जेवण घेतल्यान प्रायश्र्चित म्हणून प्राणायाम, गायत्रीमंत्र जप, चांद्रायण, उपास आदी करूंक जाय. दोगांनीय स्त्रीसंग, परतें जेवप, फट उलोवप, द्यूत, हिंसा, प्रवास, झागडीं करपाक जायना.
-डॉ.अनंत राम भट
पूरक नोंदः भरणी श्राध्द
श्रावणः हिंदू कालगणनेंतलो पांचवो म्हयनो. ह्या म्हयन्याचे पुनवेक वा ताच्यै लागसार श्रवण नक्षत्र आसता. ताचे वयल्यान ह्या म्हयन्याक श्रावण अशें नांव मेळ्ळां. ह्या म्हयन्यांतल्या सगळ्याच दिसांनी कसलें ना कसलें तरी देवकृत्य आसता. दर सोमारा महादेवाचो उपास करून व्रत करतात. मंगळारा नव्योच लग्न जल्ल्यो व्हंकलो मंगळागौराची पुजा करतात आनी गुरूचरित्राचो पाठ वाचतात. शुक्रारा बायलो पुजा करतात आनी पुरणपोळी करून सवाशीणीक जेवण दितात. सांजे बायलांक हळद-कुकूम लावन दूद आनी चणे दितात.
