शेनवारा एकाद्रया मुंज्या भुरग्याक घरा आपोवन तेल लावन न्हाणयतात आनी ताका जेवण दितात. शेनवाराचें, शनीक तेल दितात आनी ताचे खातीर नाल्ल फोडटात. खूब जाण उपास करतात. आयतारची सूर्याची पुजा करतात आनी ताका खिरीचो निवेद्य दाखयतात.
श्रावण म्हयन्यांत खूब सण- परबो येतात. शुध्द पंचमीक नागपंचम येता. नागपंचमीक नागाची पुजा करतात. पुनवेक ‘नारळी पौर्णिमा’ अशें म्हणटात. त्या दिसा दर्यादेगेर रावपी लोक वरूण देवतेखातीर दर्याची पुजा करून ताका नाल्ल अर्पण करतात. ह्याच दिसा भयण भावाच्या हातांत राखी बांदता. ताचेवयल्यान हे पुनवेक ‘राखी पौर्णिमा’ वा ‘रक्षा बंधन’ अशेंय म्हणटात. हे पुनवेक ‘पोवती ’ (दोरी) करून ती विष्णु, शिव, सूर्य ह्या देवतांक अर्पण करतात. कुटुंबांतलीं सगळीं जाणां ती सुताची पोवती(दोरी)हाताक बांदतात वा जानव्या भशेन गळ्यांत घालतात. म्हाराष्ट्रांत हाका ‘पोवती पौर्णिमा’ अशें म्हणटात. ह्याच दिसा श्रवण नक्षत्र आसल्यार ब्राम्हण पुरूस उपाकर्म करून नवें जानवें घालता. ह्या विधीक श्रावणी अशें नांव आसा. श्रावण वद्य अष्टमीक श्रीकृष्ण जल्माष्टमी अशें म्हणटात. कारण ह्या दिसा श्रीकृष्णाचो जल्म जालो. ह्या दिसा भाविक दादले-बायलो उपास करतात आनी कृष्णजल्म मनयतात. ह्या म्हयन्याचे उमाशेक ‘पिठोरी उमास’ अशें नांव आसा. संततीचे प्राप्तीखातीर सौभाग्यवती बायलो पिठोरी व्रत करतात. ह्याच दिसांनी कांय सुवातींनी शेतकामती लोक ‘पोळो’ नांवाचो सण मनयतात. हो सण बैलांचो आशिल्ल्यान बैलांक शृंगारून तांची मिरवणूक काडटात.
उत्तर भारतांत ह्या म्हयन्यांत झुलन यात्रा, रक्षा-बंधन, जल्माष्टम, नंदोत्सव हे उत्सव विशेश म्हत्वाचे जावन आसात. झुलन यात्रा हो ‘दोलोत्सव’ आसा. पुनवे दिसा राधा आनी कृष्ण हांकां झोपाळ्याचेर बसोवन झोके दितात आनी बायलां तांच्या विशीं पदां गायतात. हो उत्सव एकादशी सावन पुनवेमेरेन चलता. वाजपां-गीतां गावन घराघरांनी हो उत्स मनयतात. त्याच दिसांनी राधा-कृष्णाची पुजा करतात आनी ब्राम्हण सवाशिणीक जेवण दितात. कृष्णचरित्राचेर आदारून कांय नाटकांय करतात. कृष्णजल्माच्या दुसऱ्या दिसा नंदोत्सव करतात. नंदाक पूत जालो हे समजुतीन पदां, नाच, नाटकां करून हो उत्सव व्हडा दबाज्यान मनयतात. तेच प्रमाण हळद-कुकूम घाल्लें उदक पिचकारी मारून आगांर उडयतात.
श्रावण हो चातुर्मासांतलो श्रेश्ठ म्हयनो मानतात. देखून कितलेशेच गिरेस्त लोक प्रतिपदेपसून उमाशे मेरेन ब्राम्हणांक आनी गरीब लोकांक जेवण दितात. देवळांनी ह्या म्हयन्यांत कथापुराणाच्यो कार्यावळी दवरतात.
ह्या म्हयन्यांत पावसा लागून सगळी सृश्ट पांचवीचार जाता. ह्याच म्हयन्यांत जायो-जुयो, पारजत, सोनचाफो ह्या फुलांच्या घमघमाटान सगळ्याक परमळ फांकता.
गोंयांत श्री सप्तकोटेश्र्वर देवस्थान, नार्वें हांगा श्रावण वद्य अष्टमीक गोकुळाष्टमी दिसा व्हडली महायात्रा भरता.
श्रावणांत श्री महालक्ष्मी देवस्थान, पणजी हांगा नागपंचमीसावन सात दीस भजनी सप्ताह मनयतात आनी वास्कोच्या दामोदर देवस्थानांत दिंडी भजनाचो उत्सव चलता.
-कों.वि.सं.मं.
श्री-(1): लक्ष्मीचें पुर्विल्लें रूप. सद्याक श्री आनी लक्ष्मी हीं एकमेकांचीं पर्यायी उतरां जाल्यांत.पूण इतिहासाचेर नदर मारली जाल्यार श्री ही पुर्विल्ली आसून लक्ष्मी ही तिच्या मानान आर्विल्ली जावन आसा, अशें दिसता. वैदिक साहित्यांत श्री हें उतर सोबीतकाय, सरुपाय आनी सजावट ह्या अर्थांनी भरिल्लें आसा.जें जें सोबीत, कांतीमान आनी मंगल आसता तें तें श्रीर(श्र्लील) ह्या उतरान उक्तायल्लें आसता. पुर्विल्ल्या काळांत श्रीक मूर्त नाशिल्ली. फुडाराक तिका मूर्त रूप येवक लागलें. शतपथ ब्राम्हणांत हे विशीं एक कथा आसा, ती अशी-
प्रजापती तप करतालो. ते तपश्चर्येच्या बळग्यार ताच्या काळतांतल्यान श्री ही देवता दैदीप्यमान अशा बायलेच्या रुपान भायर आयली आनी ताचे फुडें उबी रावली.
हाचो अर्थ असो-वैदिक मनशाच्या मनांत भावरुपान राबितो करपी श्रीन प्रजापतीच्या काळांत देवीचें रूप धारण केलें.
ह्या देशांतली दुसरी एक अवैदिक अशी संस्कृती म्हळ्यार सिंधुसंस्कृती. त्या लोकांत मातृपुजा चालंत आशिल्ली. संस्कृतिसंगमाचे प्रक्रियेंत खंयच्यातरी काळांत श्री आनी माता ह्यो दोनय देवता एकरूप जाल्यात आसुंये. ऋग्वेदांत श्रीचो लक्ष्मीकडेन संबंद सापडना. तैत्तिरीय संहितेंत विष्णुची बायल ह्या नात्यान लक्ष्मीच्या बदला अदितीचें आवाहन केल्लें दिसून येता. अदिती ही पुराय रुपान श्री न्हय; पूण अदितीचे कांय गूण उपरांतच्या काळान श्रीन उखल्ल्यात आनी फुडाराक हीच श्री लक्ष्मीच्या रुपान समाविश्ट जाल्या. लक्ष्मी श्रीरसागरांतल्यान वयर येतकच ऋषींनी श्री सुक्तान तिचें स्तवन केलां. ह्या पुराणांतलें वर्णन, श्री लक्ष्मी रुपांत विरुन गेल्याचेंच निदर्शक मानतात.
श्रीच्यो कांय पुर्विल्ल्यो मूर्ती विष्णु वांगडा वा स्वतंत्रपणान मेळटात. हें श्रीशिल्प वैदिक आनी बौध्द वाङ्मयाच्या आदारान विकसीत जाल्लें आसा. मत्स्यपुराणांत हिची मूर्त कशी आसची हे संबंदान जें विवेचन केलां तें, अशे-
हिची कांत लक्ष भांगरा सारकी आसची ही पद्मासनार बशिल्ली आसून तिच्या दोनय हातांनी श्रीफळ आनी साळीक आसचें, तिचें मुखामळ वाटकुळें, ओंठ तांबडे आनी तिणें केंसांचो मागो काडिल्लो आसचो. तिणें धवें वस्त्र न्हेशिल्लें आसून तिच्या दोनय वटांनी
