दिवपांत सारली. १९४३ त मुंबयत भरिल्ल्या दुस-या गोनंतक साहित्य संमेलनाचो तो स्वागताध्यक्ष आसिल्लो.
१९३६-३७ ह्या काळांत तो सुरवेक गोंय सोडून पुण्याक गेलो आनी उपरांत मुंबय वचून थंय निमणें मेरेन उरलो. वारकरी संप्रदाय आपणावन तो आषाठी कार्तीकेक ज्ञानेश्वराचे पालखेवांगडा आळंदी ते पंठरपूर अशी पांयानी यात्रा करतालो. दर सोमाराक सारस्वत ब्रह्मण समाजांत सांजवेळचें ज्ञानेश्वरीचे तो प्रवचन दितालो. असोच एक दीस सोमाराक प्रवचन सोंपोवन निमाणी प्रार्थना करून ज्ञानेश्वरी ग्रंथाचेर ताणें आपली तकली दवरली ती परती वयर काडलीच ना. थंयच ताका मरण आयले.
सरदेसाय, लक्ष्मणराव: (जल्म:१८ मार्च १९०४ सावयवेरें; मरण:५ फेब्रुवारी १९८६ पणजी). पुराय नांव लक्ष्मणराव श्रीपाद सुर्यराव सरदेसाय. मुळावें शिकप सावय-वे-यां, तशेंच आजोळा दुर्भाट-वाडी हांगा घरचें घराच जालें. वाडीच्या सरकारी शाळेंतल्या प्रिमेरग्रांव पास जाल्या उपरांत फुडले शिक्षण पणजे जाले. १९१८ त सेंगुदग्रावची परीक्षा उत्तीर्ण जावन खाजगी रितीन लिसेवाचो तीन वर्साचें शिक्षण घेतलें आनी ४थ्या वर्सासावन सरकारी लिसेंव लेत्रस कोर्स घेवन १९२५ त लिसेवाच्या ७व्या वर्साची परीक्षा उत्तीर्ण जालो. तेच वर्सा ताणें इश्तितुर कोमोर्सियालाचो डिप्लोमा घेतलो.
फुडाराक ताणें शिक्षकी वेवसाय आपणा.लो आनी बरो शिक्षक म्हूणन नामना जोडली. गार्सिय द सिल्वा हो लिसेबाचो प्रचार्य ताका 'Profersor demaochei' अशें म्हण्टाले. पयले सुरवातेर म्हापशां कुलॅजियु इंदियानु नांवाची लिसेवाची तीन वर्सांचें शिक्षण दिवपी खाजगी शिक्षण संस्था काडून ताणें ती तीन-चार वरिसी चलयली. उपरांत फोंडेच्या कुलॅजियु आल्मैदीचो मुखेल (संचालक) म्हणून काम पळयलें. थंय मुळावें मराठी आनी पुर्तुगेज तशेंच लिसेंवाचें तीन वर्सांचें शिक्षण दिवपाक ताणें सुरवात केली. १९३८ त ताणें हांगा विर्ध्यांखातीर वसतीघर सुरू केलें. पूण फुडें कांय मतभेद उप्रशिल्ल्यान ताणें मुखेलीपण सोडून जिवन मडगांवां इश्तित्यूत रेनासान्स ही लिसेंवाचें सात वर्सांचें शिक्षण दिवपी खाजगी संस्था सुरू केली आनी ती ५ वर्सा चलयली.
हें सगळें काम करताआसतना ताचें कथा-कादंबरींत तशेंच स्फुटलेखनय चालू आशिल्लें. फ्रेंच वाङ्मयाचो ताचो व्यासंगय ह्या वेळार चालूच आशिल्लो. पिरायेच्या १८ व्या 'भारत' सातोळ्यांत'सैमिक' हे रोपण नांवान ताणें मराठीतल्यान स्फुट लेखनाक सुरवात केला. उपरांत 'हिंदू'तय ताणें बरयलें. गोंयच्या सुस्तेल्या समाजाक जागो करपाचे नदरेन ताणें गोंयच्या विंगड विंगड प्रस्नांचो त्यावोळार बरोवप केलें. 'तेज' नांवाचें स्वताचें पत्र सुरू करपाचो ताणें यत्नय केलो. फुडाराक दुधसागर, प्रकाश, केसरी, ऊ हेराल्द हेर मराठी- पुर्तुगेज नेमाळ्यांनी ताचें बरप उजवाडाक योवंक लागलें. दक्षिण गोंयांतलें फुलाई प्रकरण उक्ताडार हाडपाखातीर ताणें 'फुलाई गावडो धर्मांतर प्रकरण'नांवाची पुस्तिका बरोवन मुंबयसावन उजवाडायली आनी हे खातीर ताका आठ दिसांची बंदखणय भोगची लागली. फुडाराक गोंयचें सुटकेखातीर ताणें राजकीय चळवळींत वांटो घेतलो. तो गोमंतक काँग्रेसचो वांगडी जालो.१८ जून १९४३ च्या नागरी स्वातंत्र्याचे चळवळींत तोवाटेकार जालो. मुंबयत गोंय नॅशनल काँग्रेससंघटना स्थापनेखातीर तो वावूरतालो. १८ ऑक्टोबर१९४६ ह्या दिसा सत्याग्रह केल्ल्यान ताका रेईश मागून बंदखणींत घालो. १९४७-४८ ह्या काळांत ताणें ब-याच बसकांचें आयोजन केलें.साकिर्व्हाळ दोडामार्ग हांगा सभा घेता आसतना ताका पुर्तुगेज पुलिसांनी अटक केली. प्रदेशिक लश्कर न्यायालयान ताका एका वर्सीच्या बंदखणीची ख्यास्त दिवम आग्वादचे बंदखणींत घालो. १९४९ त लोंढां हांगा जाल्ल्या नॅशनल काँग्रेसच्या अधिवेशनातय तो वाटेकार जालो.मुंबय वचून सुमार १० वर्सा गोंयच्या स्वातंत्र आंदोलनाचें कार्य ताणें चालू दवरलें. तेखआतीर ताणें थंय परिशदोय घेतल्यो, तो नॅशनल काँग्रेस गोंयचो १९५५ त सचिव जालो. गोवा पॉलिटिकल कॉन्फरन्सच्या मुंबच्या एका अधिवेशनाचो तो योवकार अध्यक्ष आसलो. १९५९ न दिल्ली वचून दिल्ली आकाशवाणी केंद्रीचेर कंत्राट पध्दतीचेर कोंकणी पुर्तुगेज भासो दर्यापार करपाच्या विभागाचो सुपरवायझर म्हणून ताणें काम केलें. हाय काळांत गोंयच्या राजकारणाचो पुर्तुगेजांनी चलयल्ल्या अपप्रचारांक तोंड दिवपीचो ताणें सेगीत पांच वर्सां वावर केलो. उपरांत ताणें ती चाकरी सोडून दिवन तो गोंयांत परतलो. ताच्या राजकीय वावरांत ताचो वांगड लक्ष्मीकांत भेंब्रे, डॉ. नारायण भेंब्रे हांचो ताका भोव आदार मेळ्ळो.
एके वटेन गोंयची मुक्ततायेची चळवळ, दुसरे वटेन समाज जागृताय आनी शिक्षणाचो वावर करता आसतना आपल्या ह्या सगळ्या वावरांक अस्त्र म्हूण ताणें लेखणी उबारली. १९२९ ते १९८३ मेरेन ताणें सातत्यान बरयलें, लागीं लागीं साडे चार तपांच्या काळांत ताणें शेंकड्यांनी कथा बरयल्यो. डझनभर कथा झेलो उजवाडायले. मराठी लघुकथेक अदिक तंत्रबध्द केली. सैम-श्रृंगार म्होवाळ नटव्या भाशेन केळोवन आनी गोंयची जीण- जीवनदर्शन वाचप्चामुखार मांडून ताणें 'प्रदेशिक कथाकार'म्हणून नांव कमयलें. १९२९ त 'यशवंतात सासुखासिनी' ही बरोवन ताणें आपल्या कथालेखनाक सुरवात केली. 'यशवंत'कथा सर्तींत 'मोहिनी' हे ताचे कथेक दुसरी तस्त्रीप फावो जाली. फुडाराक महाराष्ट्रांतल्या मनोरंजन, रत्नाकर, ज्योत्स्ना, परिजात, किर्लोस्कर ह्या नेमाळ्यांतल्यान कथा उजवाडाक हाडून त्या दर्जाचो कथाकार अशी ताणें नामना जोडली.
