मंदाच्या राजाक टि. बी चें दुखणें आशिल्ल्यान ताणें विश्वनाथाक आपलेपासून पयस दवरलो. त्या काळांत अमर सिंग माथूर हाणें ताका सांबाळ्ळो. पूण मंदाच्या राजाच्या मरणाउपरांत विश्वनाथाच्या बापायन ताका मातूर घराण्यातल्या बळजबरे व्हेलो. तेन्ना विश्वनाथाची पिराय धा वर्सांची आसली. हे घडमुकेक लागून विश्वनाथाच्या मनाचेर वायट परिणाम जालो. मंदा गादयेचेर हक्क सांगपी दुस्मानाकडच्यान विश्वनाथाच्या जिवीताक धोको आशिल्ल्यान ताका सदांच राखचो पडटालो.
प्रधानमंत्री पद सांबाळचे आदीं ताणें इंदिरी गांधी सरकारांत वेपार मंत्री (1983-84), जाल्यार राजीव गांधीच्या सरकारांत वित्ता मंत्री (1985-87) आनी राखणमंत्री (1987) म्हूण वावर केलो. प्रधामंत्री जातकच सगऴ्यांत पयलीं ताणें प्रचार माध्यमांक स्वयत्तताय दिवपाखातीर 'प्रसार भारती' बील संसदेंत मांडलें. पूण ताचें सरकार अल्प काळच उरिल्ल्यान तो तें पास करून घेवंक शकलो ना. लोकांक व्हड विरोध आसून लेगीत ताणें मागाशिल्ल्या लोकांखातीर 60% जागो राखून दवरपी मंडल आयोग करणेत हाडलो ही ताच्या सरकाराची सगळ्यांत व्हडली प्राप्ती.
भुरगेपणासावन ताका शांत स्वभावाचो म्हूण वळकताले. राजकरणाशिवाय कविता बरोवप आनी चित्रकलेचोय ताका नाद आसा. बहादूर शास्त्री आनी ताचो भाव (विश्वनाथ) हांचे प्रेरणेंत तो राजकारणांत रिगलो. ताचें सिता कुमारी नांवाच्या राजस्थनांतल्या देवगड राज्याच्या धुवेकडेन लग्न जालें. प्रधानमंत्री जावचें पयलीं ताणें भूदाळ चळवळींत सक्रीय वांटो घेवन पासना गांवांतली आपला जमीन दान केल्ली. लोकसभेचो वांगडी म्हूण तो वेंचून आयिल्लो. तशेंच उत्तर प्रदेशाचो मुखेलमंत्री म्हणूनय ताणें वावर केला.
सिंधी लोकः सिंधी प्रांतांतल्यान आयिल्लो लोक. हिंदूस्थान स्वतंत्र जातकच देशाची फळणी जाली. ते फाळणेंत सिंध प्रांत पाकिस्तानांत गेल्लो. थंयच्या हिंदू लोकांक जिवीत, अब्रु, वित्त आनी धर्म राखपाखातीर आपलो प्रांत सोडून भारतांत योवचें पडलें. अशे लाखांनी लोक भारतांत आलाशिऱ्याक आयलो. तांका सिंधी लोक म्हण्टात.
1947 वर्सा सिंध प्रांतांत 14 लाख हिंदू आशिल्ले. तातूंतले 12.5 लाख लोकांक स्थलांतर करचें पडलें. भारतांतल्या वेगवेगळ्या जाग्यांनी जायते उद्येगधंदे सुरू केले. सिंध हो हिंदूस्थानांतलो सामको अस्तंतेकडलो प्रांत. ताचे उदेंतेक राजस्थानांतलें वाळवंट, दक्षिणेक कच्छांचें रण आनी सिंधू दर्या, अस्तंतेक बलुचिस्थान आनी उत्तरेक बलुचिस्थान आनी पंजाब हे प्रदेश आसात. ताचें क्षेत्रफळ 48,000 चौ. मैलापरस चड आसा.
ह्या प्रदेशांत पावस सामकोच कमी पडटा. पूण सिंधू न्हंयेक लागून तो प्रदेश सुपीक जाला. सिंधांतल्या मोहेंजोदाडो आनी पंजाबांतल्या हड्डपा हांगा केल्ल्या उत्खननांत सिंधूच्या देगणांतले सामके पुर्विल्ले संस्कृतीचो सोद लागला. तिका सिंधूसंस्कृती हें नांव दिलां. ही सिंधूसंस्कृती वैदिक आर्यांच्याच पयलिंची आसून द्रविड लोकांनी ती निर्माण केली, अशें मानतात. ताचेउपरांत आर्यांनी वैदिक संस्कृतीची स्थापना केली.
सिंधचेर जायतीं परकी आक्रमणां आयलीं. यवन, पल्हव, शक आनी कुशाण ह्या लोकांच्या टोळ्यांनींय भारतांत वसाहती केल्या, राज्यां स्थापलीं आनी शेवटाक ते लोक हांगाच्या मुळच्या लोकांक विलीन जाले. सिंधांतल्या लोकांक शक वंशाचो भाग बरोच आसा. थंय ल्हव ल्हव सगळ्यांचो मेळून हिंदू समाज निर्माण जालो. बौध्द आनी जैन पंथांचोय त्या प्रदेशांत प्रसार जालो.
इ. स. च्या. 8 व्या शेंकड्यांत अरबांनी सिंधांचेर घुरी घाली तेन्ना थंय हिंदू धर्म बरेतरेन प्रस्थापित जाल्लो. मुलतान हें ताचें मुखेल केंद्र आशिल्लें. शिव, पार्वती आनी गणेश ह्यो तांच्यो मुखेल देवता आशिल्ल्यो. तशेंच ब्रह्म आनी सूर्या हांचीय ते लोक पुजा करतालें. थंय सूर्याचें एक व्हड सोबीत अशें देवूळ आशिल्लें.
हिंदू धर्मा प्रमाण बौध्द पंथाचोय सिंधांत बरोच प्रभाव आशिल्लो. ताणीं थंय जायती बौध्द देवळांय बादिल्लीं.
इ. स. च्या. सातव्या शेंकड्यांत मुसलमानांनी दक्षिण भारताकडेन वेपार सुरू केलो. इ. स. 711त खलिफान धडिल्ल्या मुहंमद कासीम हाणें सिंधचेर स्वारी केली. दाहर हुशार आशिल्लो. पूण ताणें झुजाची कांयच तयारी करूंक नाशिल्ली. ताच्या राज्यांत फितूर लोकय आशिल्ले. ताका लागून दाहराचो पराभव जालो आनी कासीमान ताच्या जायत्या सैनिकांची कत्तल केली. मागीर ताणें सगळोच सिंध प्रदेश सहजपणान जिकून घेतलो. अरहांनी सिंधप्रातांत जायत्या वसाहती स्थापल्यो हजारांनी हिंदूंक बाटयले, हिंदू बायलांक पळोवन व्हेलीं आनी हिंदुंचीं देवळां ना नपश्यात तरून थंय मशिदी उबारल्यो. सिंधाचो वेपार मात ताणें खूब वाडयलो.
अरबांच्या उपरांत तार्तर, अफगाण, तुर्क आनी मोगल हांणीय सिंधचेर घुरयो घाल्यो आनी थंयच्यान जायत्या हिंदूंक मुसलमान केले. जायते हिंदू लागिंच्या प्रदेशांनी पळून गेलो. लाखांनी हिंदू सिंध प्रांतांतल्यान खेडेगांवांनी जायत्या आपत्तींक तोंड दीत रावले. तांचे खूह हाल जाले. पूण तांणी आपलो हिंदू धर्म सोडलो ना.
इ. स. च्या 11 व्या शेंकड्यांत गझनीच्या महंमुदान सिंधचेर
