एकांकी नाटकाचे प्रयोग मुंबयंत जाले (१९८४). त्याच वर्सा नियतिलीला आनी नृत्यनाटयशकुंतला ह्या नाटकांचे प्रयोग जाले.
अभिजात संस्कृत नाटकांचे मूळ रंगभूमीचें पुनरुज्जीवन करपाचे यत्न कूटियाट्टमांतल्या पिढीजात चाक्यार नट ‘कोचीन देवस्म बोर्डा’ च्या आदारान करतात. वटक्कुनयन मंदिर नाटयघराची पुनर्रचणूक करपाचें कार्य चालू आसून हातूंत पैनकुलमच्या वेलेनकी ह्या कोयप्प चाक्यार घराण्यांतल्या चाक्यार नटाचो म्हत्वाचो वांटो आसा.
१९८० वर्सा विजया मेहता हे दिग्दर्शिकेन ‘गोवा हिंदू असोसिएशना’ खातीर भरताचे नाटयशास्त्रांतले पद्दतीन ‘शाकुंतल’ नाटक सादर करपाचो यत्न केलो. हातूंत संस्कृत नाटकाक संगीतिकेचें आनी नृत्यनाटयाचें स्वरूप दिल्लें.
संस्कृत नाटकांचे प्रयोग परदेशांतूय जाले. अठराव्या शेंकडयांत एन्.क्रामझिन हाणें कालिदासाच्या ‘अभिज्ञानशाकुंतल’ नाटकांतल्या द्रूश्यांचें भाशांतर केलें आनी १९२० वर्सा मॉस्कोच्या ‘कार्मेनी थिएटर’ हे संस्थेन ह्या संस्कृत नाटकाचो प्रयोग केलो. १९५०त ‘डिपार्टमेंट ऑफ एन्शंट स्टडीज ऑफ सायन्सेसा’ न शूद्रकाच्या मृच्छकटिकांचे प्रयोग रशियननाटयघरांत केले. ह्या नाटकाचे रंगावृत्तीचो ‘पुश्किन थिएटरां’तलो प्रयोग उल्लेख करपासारको जालो. १९६० त नताल्य गुसेव हाणें ‘रामायणाचें’ नाटयरुप मॉस्कोतंल्या’ सेंट्रल चिल्ड्रेन थिएटरां’त केलें. बल्गेरिया, उदेंत जर्मनी, अमेरिका, कॅनडा आनी नेदर्लंड्सांतय हे प्रयोग जाले. इन्सिटटयूट ऑफ ओरिएंटल लँग्वेजेस इन मॉस्को युनिव्हर्सिटी, मॉस्कोंतली ‘गॉर्की इन्सिटटयूट ऑफ वलर्ड लिटरेचर’ आनी ताश्कंद इन्सिटटयूट ऑफ ओरिएंटल स्टडीज आनी ताश्कंद युनिव्हर्सिटी ह्या तीन संस्थांनी संस्कृत नाटकांचे प्रयोग रशियाचे रंगभूमिचेर केले. आधुनिक काळांत, परदेशांत संस्कृत नाटकांचे प्रयोग जाले. उदेंत जर्मनींतल्या लाइपसिक शारांत जर्मन भाशेंतलो शाकुंतलाचो प्रयोग जर्मन कलाकारांकडल्यान १९८० वर्सा जाला. प्रत्यक्ष संस्कृत नाटकाच्या प्रयोगाचे नदरेन विजया मेहता दिग्दर्शित ‘मुद्राराक्षसा’चो जर्मनींत वायमाराक १९७६ त उल्लेख करपासारको प्रयोग जालो. हातूंत नटान रंगभूमिक फाट दाखोवप ना, अभिनयांत वेळेचें अंतर नासप हे संस्कृत रंगभूमिचे संकेत पाळिल्ले. ह्या प्रयोगांत तीन खाशेलपणां आशिल्ली. तीं म्हळ्यार अलंकारांची विलक्षणता, रंगांची उधळण आनी संगीताची येवजण.
मराठी रंगभूमीः पारंपरीक मराठी लोकरंगभूमि, तमाशे, लळित, भारूड, कळसूत्री बावल्यांचे खेळ, भजन, खेळे, दशावतारी नाटकां, गोंधळ, कीर्तन ह्या प्रकारांनी जनरंजन करताली. ही रंगभूमि संघटित नाशिल्ली. तिका संघटित रूप दिवपाचो यत्न विष्णुदास भावे हाणें केलो आनी आधुनिक मराठी रंगभूमिचो आरंभ जालो. भावेन १८४३ वर्सा सांगलीक सीतास्वयंवर हो खेळ सादर केलो. नाटयकलेचें प्रदर्शन करप हो हेत आशिल्ल्यान, तेखातीर सगळीं साधनां एकठांय केल्लीं. कलेचे नदरेन स्वयंपूर्ण अशी संघटना रंगभूमिरुपान केल्ल्यान मराठी रंगभूमिच्या जनकत्वाचें श्रेय भावेक दिवप जाता. ताणें प्रवर्तित केल्लें रंगभूमिचें स्वरूप आशिल्लें तें अशें - रंगमाचयेर अलावाणी रंगाचो पड्डो वापरताले. एके वटेन सूत्रधार, गायक, वादक उबे रावताले, पयलीं मारूतीची मूर्त स्थानापन्न करून मंगलाचरण, ईशस्तवन जातालें. उपरांत विदूशक येतालो आनी थोडो वेळ नाच करतालो. नाच जातकच सूत्रधाराकडे ताचें थोडें उलोवप जातालें. उपरांत नाटयकथानकाचें प्रास्ताविक जावन गणपती येतालो. मोराचेर बशिल्ले सरस्वतीचें आवाहन, तिचें आगमन, बालगोपालांचो नाच, गंधर्वकिन्नरांचें गायन-नाच अशे सगळें क्रमान जातालें. इतकें सगळें जातकच खेळाक सुरवात जाताली. तातूंत तीन कचेऱ्यो म्हळ्यार प्रवेश आसताले. एक देवांची, एक राक्षसांची आनी तिसरी बायलांचीं. आरती जावन नाटक सोंपतालें. ह्या खेळांच्या अनुकरणांतल्यान बऱ्योचशो नाटकमंडळ्यो सुरू जाल्यो. ह्या काळांत ‘प्रहसन’ हो नाटय प्रकार मराठी रंगमाचयेर आयलो. बाळा कोटीभास्कार ह्या मनशान हो प्रहसनाचो प्रकार सुरू केलो अशें म्हणटात. अमरचंद वाडीकर ही प्रहसनां करपी पयली भोंवपी कंपनी मानतात. पौराणिक नाटक करपी कंपनी आपल्या नाटकाचे जोडयेक मनोरंजनाच्या हेतान एक ल्हानशें गद्य प्रहसन करताली. तांचीं नांवांय मजेशीर आसतालीं. देखीक - बासुंदी पुरीचो फार्स, भोर एल्.एल्.बी.चो फार्स, अफझूलखानाच्या वधाचो फार्स आदी. ह्या प्रहसनांचें स्वरूप भडक आशिल्ल्यान तांकां ‘तागडधोम’ अशें नांव पडिल्लें. ह्याच काळांत संस्कृत आनी इंग्लीश नाटकांचे अणकार जावपाक लागले. देखीक-कृष्णशास्त्री राजवाडे आनी गणेशशास्त्री लेले हांणी वेणीसंहार, उत्तररामचरित, शाकुंतल
