मुखेल राजा. ह्या घराण्यान कांय काळा उपरांत क्षात्रधर्म सोडून ब्राह्मण वर्ण आपणायलो.
दिष्टवंश- मनूचो पूत नाभानेदिष्ट वा दिष्ट हो ह्या वंशाचो मूळ पुरूस. कांय पुराणंनी हाका मनूचो नातू अशें म्हळां. कांय पुराणानी ह्या वंशाक वैशाल राजवंश अशें नांव दिलां. ह्या वंशांत विशाल नांवाचो एक राजा जावन गेलो, तेन्ना सावन हाका वैशाल नांव मेळ्ळें. ह्या राजान वैशाली नगरीची स्थापणूक केली. पुराणिक वंशावळळींतलो हे शाखेंतलो निमाणचो राजा प्रमती हो अयोध्येच्या दशरथ राजाच्या काळांतलो आशिल्लो. नृगवंश- मनूचो पूत नृग हांच्या वंशाचो अल्लेख भागवत पुराणांत आसा. तातुंतले सुमती, वसू आनी ओघवत हे नामनेचे राजा जावन गेले.
शर्यातिवंश- मनूचो पूत शर्याती हाच्या पूताचे नांव आनर्त आशिल्लें. ताचेवयल्यान ताचेवयल्यान ताच्या राज्याक आनर्त हेंच नांव मेळ्ळें. ह्या वंशांतल्या राजांचीं नांवां विंगड विंगड पुराणानी मेळटात तीं अशी आनर्त, रोचमान, खेत आनी ककुद्मत. ककुद्मताची धूव रेवती ही बलरामाची बायल जाली. शर्याती राजाची कन्या ही च्यावन ऋषीची बायल जाली. च्यावनाची कथा वैदिक साहित्यांत आसा.
सुर्योपासनाः भारतांत सूर्योपासना ऋगवेद काळाइतलीच पोरनी आसा. वौदिक विष्णू सुर्याचेच जायते गूण विशेश घेवन फुडें सगळ्यांपरस व्हड देव जालो. ऋगवेदांत सौर सुक्तां खूब आसात. त्रैवर्णिकांक खबर आशिल्ली त्रिकाल संध्या हो सुर्योपासनेचो एक भाग. तिच्यांतय पापमोचनाक प्रधान्य आसा 'म्हजी पापा ना कर ' अशेंच सुर्याकडेन चडकरून मागणें आसात. सूर्य उदेतकच काळोख ना जाता. ह्या सैमिक दृश्यावयल्यान वेदिकानी काळोख हे पाप, व्याधी, व्याधी आनी अज्ञान हांचें प्रतीक मानलें आनी सुर्या हें पुण्य, बलायकी आनी गीज्ञान हांचें प्रतीक मानलां. ते खातीर सुर्याचें स्मरण करपाक सांगलें. गृह्यसूत्रांत तेज, ऐश्वर्य आनी अमरत्व हाचेखातीर सुर्याची प्रर्थना सांगिल्ली आसा.
मनीस जातीचे उत्पत्तीवांगडाच सुर्योपासनेचो उगम जालो अशें मानतात. पुर्विल्ल्या लोकांक सैमाचें चौकस निरिक्षण करतकच दीस, रात आनी ऋतू हाचो निर्मातो सूर्यच आसा. तशेंच धर्तरेवयली जीवसृश्टी सूर्याक लागूनच आसा हें कळ्ळें. ह्या गजालींचें खरेपण कळटकच सूर्याचेर मनशाचो भावार्थ बसलो. भारत धरून जगातल्या जायत्या देशांतले लोक सूर्योपासकच आशिल्ले. हाचेवयल्यान सुर्यावयलो भावार्थ सगळेंकडेन आशिल्लो म्हणपाचें कळटां. असीरिया आनी बाबिलोन ह्या पुर्विल्ल्या देशांनी सुर्योपासना आशिल्ली. बाबिलोनाक सुर्याचें एक देवूळय सांपडला. फिनिशियन (पणी) लोक सुर्याची बाल ह्या नांवान उपासना करतालें. इराणी लोक सुर्याक मिथ्रास (इश्ट) ह्या नांवांन वळखताले. आर्मीनियन लोक सुर्याक घोड्याचो बळी दिताले. सीरीयेंत सुर्याचें एक देवूळ आजय खांब्यांच्यारूपांत आशिल्लें दिसता. इजिप्तांत सुर्याक रा आनी कोसिरिस हा दोन नांवां आशिल्ली. ग्रीस देशांत सुर्याक आरेस, होलिओस अशीं नांवां आशिल्लीं. सूर्य मनशाक दुयेसांपसून वाटायता अशीं ग्रीकांची समजूत आशिल्ली. ग्रीक लोक फुडें जंय जंय गेले थंय थंय आपल्या वांगडा ताणें सूर्योपासनाय व्हेली. एका व्हडल्या साथींतल्यान सूर्यान आपल्याक वाटायलें ह्या गजालीच्या यादिक रोमांत अपोलोचें (सूर्याचें) देवूळ बांदलें. ही घटना इ.स.प. तिसऱ्या शेंकड्यांतली. ताच्या उपरांत कांय काळांत पालाटिन तेंमकाचेर अपोलेचें दुसरे देवूळ बांदलें. जपानांत बौध्द धर्म प्रभावी जावचें पयली शिंतो धर्म प्रचलीत आशिल्लो. ह्या धर्मांत सूर्य हो स्त्रीरूपी सवितादेवी ह्या नांवांन तांची देवळांय बांदलीं. जपानाच्या राजघराण्याचें सविती देवी हे कुलदैवत आशिल्लें. पेरू आनी मेक्सिको ह्या देशान सूर्योपासनेक चड म्हत्व आशिल्लें पेरू देशांत सुर्याचीं देवळां हेर देशा परस चड. इंका राजवटीन सुर्योपासना हो राष्ट्रधर्म जाल्लो. मेक्सिकोतलें लोक आपणाक सुर्यवंशी मानतालें. रेड इंडियन टोळ्याभितरय सूर्योपासना प्रचलीत आशिल्ली. अरेबियन वाळवंटान बेदुइन अरबांनी इस्लाम आपणायला तरी आयजय ताणीं आपली पुर्विल्ली सुर्योपासना सोडूंकना.
भारतातय खूब पुर्विल्ल्या काळांतले सुर्योपासनाचे दोन प्रतिकावशेश सांपडिल्लें आसा. मध्याप्रदेशांत रायगड जिल्ल्यांतल्या मंदा न्हंयेचे देगेर फातराचेर कोरांतिल्ला एक सूर्य प्रतीमा सांपडील्ली आसून तीचें सकयल हात उबारून सुर्याक पायां पडपी एक मनीस अंकीत आसा. दक्षिणेन कालिकतपसून 56 मैलांचेर एडकल ह्या गांवांत पाशाणाचेर कोरांतिल्ली अशींच अक सूर्य प्रतीमा सांपडील्ली आसून तीचे पोंदा एक स्वास्तिक कोरांतिल्लें आसा. सिंधू संस्कृतींतय सूर्याची उपासना प्रचलीत आशिल्ली म्हणपाचें जाणवता.
वेदोत्तर काळांत सैरदैवतांतल्या कांय देवतांचे म्हत्व कमी जालें. सूत्रवाङमयांत सूर्य आनी सवीता ह्यो सौरदेवताक म्हणून उल्लेखिल्ल्यो आसून यज्ञा सारख्या कृत्त्यांनी तांकां आवाहन सांगिल्लें आसा. कांय संस्कारविधींत सूर्य पूजेक म्हत्व दिल्लें आसा. ल्हान भुरग्याक सूर्याचे दर्शन करपाचो एक विधी काण्वग्रहसूत्रांत सांगला. भुरग्याच्या चवथ्या म्हयन्यान एक थाळी (सूर्य प्रतीक) तयार करून ती सुर्याक ओपपाचो विधी मानवसूत्रांत सांगिल्लो आसा. मूंजीच्यासंस्कारांतय सूर्याखातीर आहुती सांगिल्ल्यो आसा. रामायण- महाभारत ह्या महाकाव्यांतल्यान त्या काळातल्या सूर्योपासनेची लोकप्रियता कळटा. रामायणकाळांत राजा आनी राजर्षी सूर्योपासना करताले. महाभारतांत तर सूर्य देवतेक हाचे परस चड म्हत्व फाव जालें.
