गोंधळ घालून पदां म्हणटा. ह्यावेळार खंडोबाक आनी भवानी मातेक तळी दवरतात.
माही पुनव: माही पुनव वा माधी पुनव हो खंडोबाच्या उत्सवाचो दीस. ह्या दिसा एकवीरा, खंडोबा, सप्तमातृका आदी देवदेवतांच्यो पत्र्याचेर कोरिल्ल्यो प्रतिमा देवकुडींतल्यान उखलून पालखेंत दवरतात आनी गांवांत उबारिल्ल्या माटवामेरेन पालखेची मिरवणूक काडटात. त्यावेळार जायते लोक नवस करतात. तशेंच वाद्यां वाजयतात, भंडारो शिंपडटात आनी देवांक आरत ओंवळटात.
होळीपुनव: होळी पुनवेच्या दिसा एक व्हडलें एरंडाचें झाड एका फोंडांत पुरतात. ताच्या शेंड्याक पाच नाल्ल बांदतात आनी हळद लायिल्लो कपडो गुठलायतात. पाटलाची बायल होळीचे तेलवण आदी विधी करता, व्होंट भरता आनी पुरणपोळयेचो निवेद्य दाखयता. पाटील रातचो काकाडो घवन होळयेक भोंवताडे घालता आनी ती पेटयता. मागीर पेटिल्ले होळयेभोंनतणी नाच-पदां चलतात.
दुसऱ्या 'धुळवडी' च्या दिसा सांजेच्यो नुस्तें घवन आयिल्ल्यो सगळ्यो होडयो बंदरांत एके वळीन लावन दवरतात. त्या दिसा घोळ नुस्तें मेळ्ळ्यार शुभ मानतात आनी तें होडयेच्या फुडल्या दांड्याक बांदतात. मागीर बऱ्यो बऱ्यो साडयो लावन सजयल्ले होडयेचेर पुजा जाता आनी मिठाय प्रसाद म्हण वाट्टांत.
दिवाळी, गोकुळाष्टम सारकिल्ले सणय हे लोक मनयतात. पुनवेच्या राती चडशे सोनकोळी चंद्राक दिवटी ओंवाळटात.
नुस्तेंमारी हो सोनकोळी लोकांचो मुखेल वेवसाय. ताच्यो बायलो चडकरून नुस्तें विकपाचो धंदो करतात. जायत्या कुटुंबांची मेळून हांची जमात नांवाची एक सामाजिक संस्था आसता. तिचो मुखेली पाटील. ताका पालव दिवपी मनशांक पंच म्हण्टात. जातींतल्या लोकांची झगडीं मिटोवन न्याय दिवप हें पाटलाचें मुखेल काम आसता. हेर जाती जमातीं सारके सोनकोळ्यांच्याय रितीरिवाजांनीं बदल घडत आसात. आनी तांचे जिवीत पद्दतीचेर आधुनिकतेचो प्रभाव पडत आसा.
-कों. वि. सं. मं.
सोनार नरहरी: (पळेयात नरहरी सोनार).
सोपानदेव:(जल्म:इ.स.१२७४; मरण:इ.स.१२९६, सासवड-पुणें).
संत ज्ञानेश्र्वराचो धाकटो भाव. विठ्ठल संत आनी रुक्मिणी ह्या आपेगांवच्या कुलकर्णी दांपत्याचो तिसरो चलो. निवृत्तीनाथ, ज्ञानेश्र्वर आनी मुक्तताई हीं ताचीं भांवडां. निवृत्तीनाथाक नाथपंथीय गुरू गहिनीनाथ हाचो उपदेश जातकच ताणें तीच दीक्षा ज्ञानेश्र्वर आनी सोपानदेव हांकां दिली. सोपानदेव योगमार्गांत निश्णात जालो. ज्ञानदेवान गीतेर बरयल्ली टीका "ज्ञानेश्र्वरी" ह्या नांवान तेचपरी सोपानदेवान बरयल्ली गीतेवयली टीका सोपानदेवी ह्या नांवान प्रसिद्द आसा.
सोपानदेवाचें तत्त्वगिन्यान प्रवृत्तीमार्गी आशिल्लें. प्रपंचांत अर्थ ना ही विचारसरणी ताका मान्य ना. प्रपंचांत रावनय परमार्थ साधूंक येता, हें तत्व सोपानदेवाच्या अभंगांतल्यान प्रत्ययाक येता. सर्वांभुती हरी वळखून प्रंपचांतलीं कर्तव्यां वेवस्थीत पार पाडप म्हळ्यार परमार्थ अशी ताच्या विवेचनाचें सार आसा.
सोपानदेवी ही गीतेची समलश्र्लोकी टीका आसा. सोपानदेव हो आपलें तत्त्वगिन्यान आचणातल्यान अभिव्याक्त करपी असो संत आशिल्लो देखूनच सोपानदेवान हो ग्रंथ एका प्रौढ आनी व्यक्तिमत्त्वाचो आविश्कार थारला. सोपानदेवान पुणें जिल्ह्यांतल्या सासवड हांगा पिरायेच्या २२ व्या वर्सा जितीसमाधी घेतली.
-कों. वि. सं. मं.
सोमनाथ: बारा ज्योतिलिर्गांतलें एक नामनेचें पयलें शिक्षेत्र. हें भारतांतलें अतिपुर्विल्लें क्षेत्र. हाका वेरावळक्षेत्र, प्रभासक्षेत्र, सोमनाथ पाटण, आनर्तपूर अशींय हेर नांवां आसात. हें क्षेत्र सौराष्ट्रांत राजकोट-वेरावळ ह्या रेल्वेमार्गार वशिल्लें आसून, वेरावळ हें अस्तंत देगेवयलें एक ल्हानशें बंदर.
ह्या क्षेत्राविशीं पुराणांत एक कथा आसा ती अशी-दक्ष प्रजापतीक सत्तावीस धुवो आशिल्ल्यो. तांची ताणें चंद्राकडेन लग्नां लावन दिलीं. फुडें तातूंतले एकटो रोहिणीचेर चंद्र चड मोग करूंक लागलो. तेन्ना रोहिणीच्या हेर भयणींक वायट दिसलें आनी तांणी आपल्या बापायकडे तेविशीं कागाळ केली. तें आयकून दक्षाक राग आयलो आनी ताणें चंद्राक क्षयी जातलो असो श्राप दिलो. तेन्ना चंद्रान आपली चूक माफ करून श्राप परत घेवपाविशीं विनयलें. पूण दक्षान आपूण श्राप परत घेवपाक असमर्थ आसा म्हणपाचें सांगलें, तेन्ना चंद्र ब्रह्मदेवाकडेन गेलो. ब्रह्मदेवान ताका शापमुक्त जावपाक शंकराची उपासना करूंक सांगलें. चंद्रान प्रभासक्षेत्रांत येवन शंकराची उपासना केली आनी तो शापमुक्त जालो. हांगाचें शिव लिंग प्रत्यक्ष ब्रह्मदेवान पुजिल्लें.
शिवपुराणाच्या कोटिरूद्रसंहितेंत ह्या क्षेत्राचें महात्म्य अशें आसा-
सोमलिङ्गं नरो दृष्ट्वा सर्वपापात्प्रमुच्यते ।
लबध्वा फलं मनोЅभीष्टं मृत:सवर्गं समीहते ।।
यद्यत्फलं समुद्यिश्य कुरूते तीर्थमुत्तमम् ।
तत्तत्फलमवाप्नोति सर्वथा नात्र संशय: ।।
प्रभासं च परिक्रम्य पृथिवीक्रमसम्भवम् ।
फलं प्राप्नोति शुध्तात्मा मृत:स्वर्ग महीयते ।।
अर्थ-सोमालिंगाच्या दर्शनान मनीस सगळ्या पापांतल्यान
