धर्म आसून,दर एक खेडे गांवाच्या मध्य भागार कॅथलीक चर्च आसा.सद्या स्पेन हो एक फुडरिल्लो देश आसून,चडशे लोक शारां आनी नगरांनी रावतात.स्पॅनिशांच्या राहणीमानांतय खूब सुदारणा जाल्ली आसून सद्या ते खाण-जेवण,कपडो-लत्तो आनी घरबांदणीचेर चड दुडू खर्च करतात.तशेंच उच्च दर्जाचें शिक्षण आनी वैजकी तपासणी घेवपाचीय चडशा लोकांची तांक आसा. स्पेनाच्या कांय भागांत सांपडिल्ल्या अवशेशांवयल्यान थंय एक लाख वर्सां पयलीं मेरेन लोकांचो राबितो आशिल्ल्याचें सिध्द जालां.पूण खूब आदीम लोक वसणुकेची पुरायपणान म्हायती मेळना.पांच हजार वर्सां आदीं चडशा स्पेनिश प्रदेशाचेर इबेरियन लोकांचो शेक आशिल्लो.उपरांतच्या चार हजार वर्सांत सेल्ट,ग्रीक,कार्थेजीयन,रोमन.जर्मनीक,मूर आनी हेर टोळ्यांच्यो घुरयो चालूच आशिल्ल्यो.कांय काळा उपरांत दर एके टोळयेंतले लोक एकामेकांत भरसत गेले.तातूंतल्यान एक नवीन संस्कृती निर्माण जावन सद्याच्या स्पेनिश लोकांचे पुर्वज तयार जाले.
सद्या 90 टक्क्यां वयर स्पेनिश लोक शारांत रावतात.तांणी आधुनिक जिवीत शैली आपणायल्ली आसली,तरी तांचे आदले रिती –रिवाज आजुनय दिश्टी पडटात.दनपरां जेवल्या उपरांत थोडो वेळ आड पडपाची(Siesta)प्रथा थंय आजुनय आसा.थंयचे कारखाने,सरकारी कचेऱ्यो आनी दुकानां दनपारचें जेवण आनी सुशेग घेवपा खातीर तीन वरां बंद उरता.राती कडेन जेवण घेवच्या पयलीं पासय( Paseo ) मारपाची संवंय आजय तांच्यांत आसा.ते न्हीदपाकय खूब उसरां वतात.सद्या गांवगिऱ्या वाठारांचें स्वरुप खूब बदललें आसलें तरी शेतकामती फांत्यार आपल्या शेतांत वतना आनी आमोरेचेर परततना दिसतात.तांचीं घरां मातयेची वा फांतरांची आसन,भायलेवटेन चुन्यालेप काडिल्लो आसता.तांचो भेस सादो आसता.पूण बॅरेट हें रुंद चेपें घालपाची चाल आजुनय तांच्या आसा.स्पेनिश लोकांच्या जेवणांत नूस्तें चड म्हत्वाचें.दर दिसा नूस्तें वेगवेगळे तरेन शिजोवन खावपाक तांकां आवडटा.गरमेच्या दिसांनी ते मुखेलपणान गाझपाचो हो टमाट,औलिव तेल आनी मसालो घालून तयार केल्लो थंड सूप पियेतात.मांसाभितर मुखेलपणन बीफ,पोर्क,मटन,चिकन आनी रॅबिट हांकां चड खप आसा.जेवणा वेळार वा सण-परबे वेळार व्हायन हें थंयचें एक प्रतिश्ठेचें पेय.सद्या थंय 99% लोक रोमन कॅथलिक पंथाचे आसून,1978 मेरेन रोमन कॅथलिक हो स्पेनाचो राज्य धर्म आशिल्लो.पूण त्या वर्सा स्पेनान नवें संविधान आपणावन सगळ्या धर्मांच्या लोकांक एकच वागणूक मेळटा,प्रोटेस्टंट आनी ज्यू हें थंय अल्प संख्येन सांपडपी लोक.
कलाकुसरः सोळावो आनी सतरावो शेंकडो हो स्पेनिश कलेचो भांगरा काळ म्हूण वळखतात.स्पेनिश संवसाराक बऱ्यांतले बरे चित्रकार आनी साहित्यकार दिल्ले आसात.’द पोयम ऑफ द सीद’ आनी ‘द प्ले ऑफ द वायस मॅन’ही बाराव्या शेंकडयांतलीं कविता आनी नाटक आजुनय आस्तित्वांत आसात.पूण तीं कोणे बरयिल्ली हाची म्हायती मेळूंक ना.भांगरा काळांत स्पेनिश लेखकांनी उच् कोटीचें साहित्य निर्माण केलें.त्या काळांतलें मिन्गेल दे सेरमान्टेस हाची ‘डॉन क्युसोते’ ही कांदबरी,पेद्रो काल्देरोन दे ला बार्का ह्या नाटककाराचें ‘लायफ इज ड्रीम’हे नाटक संवसार प्रसिसद्द आसा.जोसे ओरतेगा गासेट आनी मिन्गेल दे उनामूनो हे नाटकाकार आनी आन्तोनीओ ब्यूरो वालेजो कांदबरीकार ,जुआँ रामोन जिमेनिस कवी हे विसाव्या शेंकडयांतले जग प्रसिद्द स्पेनिश साहित्यकार.
एल,ग्रेसो,म्युरिलो आनी वालाज्क्यू गोया हे भांगरा काळांतले नामनेचे स्पेनिश चित्रकार.पाब्लो पिकासो हो संवसारांत नामना मेळिल्लो स्पेनिश चित्रकार.साल्वोदार दाली.जुआँ ग्रीस,जॉन मिरो आनी आन्तोनोओ तापायस हे विसाव्या शेंकडयांतले हेर प्रसिद्द स्पेनिश चित्रकार.
स्पेनांत वेगवेगळ्या तेंपार निर्माण जाल्लीं वेगवेगळ्या प्रकारचीं वास्तुशिल्पा आजय पळोवपाक मेळटात.रोमनांनी थंय उबारिल्ल्यो इमारती,पूल आनी हेर बांदावळीचे नमूने आजय मोडिल्ले स्थितींत उबे आसात.स्पेनच्या कांय दक्षिण शारांनी मूर लोकांनी बांदिल्ल्यो मशिदी आयज लेगीत बरे स्थितींत आसात.वेगवेगळ्या काळांत उबरिल्लें किल्ले आनी पालाशो थंय खूब आसात.
स्पेनांत लोकगीत आनी लोक नाचाचे खूब प्रकार आसात.तातुंतले बोलेरो,फन्दाल्गो आनी फ्लेमिन्को हे संवसार प्रसिद्द आसात.स्पेनांत साबार चर्चा आशिल्ल्यान,ते ते चर्चीची मेळून स्पेनाच्या दर एका प्रांतांत वर्साक साबार फेस्तां जातात.त्या दिसा चड करुन पाडयांच्यो धिरयो हाडटात.तातुंतले जुलय म्हयन्यांत पांप्लोना शारांत जावपी सान फर्मींनचें फेस्त खूब प्रसिद्द .
कास्तिलीयन स्पेनिश ही देशाची राज्यभास.प्रांता प्रांतांभितर उच्चारीकरण मातशें वेगळें आसलें तरी ते भाशेच्यो आनीक पोटभासा नात.पूण कातालोनिया प्रांतांत कातालान,बास्क्यू प्रांतात बास्क्यू वा युस्केरा जाल्यार गालेसिया प्रांतांत गालोसियन भास उलयतात.
शिक्षणीक मळार स्पेनांत खूब उदरगत जाल्या.स ते तेरा वर्सां मरेनच्या भुरग्याक शिक्षण स्कतीचें आसा.मुळावें शिक्षण आठ वर्सांचें जाल्यार माध्यमिक शिक्षण तीन वर्सांचें आसा.विद्यापिठांत प्रवेश मेळयतलो जाल्यार एक वर्स त्या क्षेत्रांतलो खाशेलो अभ्यास घेवचो पडटा.सबंद स्पेनांत सुमार तीस विद्यापिठां आसात.थंय रोमन कॅथलीक आनी हेर खाजगी शिक्षणीक संस्थाय आसात.
बार्सेलोना,मॅडरीड,झारागोझा,वालेंसीआ,बिलबाओ,सेविल्ला,ओविदो,वालादोलीद,मालगा,कोर्दोबा,मुर्सीआ,विगो, ग्रानाडा,बुर्गास हीं स्पेनातलीं म्हत्वाचीं शारां.
