ययति हीं नाटकां जायत्या भाशांनी रुपांतरीत जाल्यांत. आधुनीक कन्नड रंगभूमिवयलीं लक्ष आडून घेवपी नाटकां म्हणून ताचो भोवमान जाला. तशेंच आद्य रंगाचार्यांचें सुनो जनमेजय, चंद्रशेखर कंबार हाचें जोकुमार स्लामी, पी.लंकेश हाचें गोकर्णद संक्रांती, चंद्रशेखर पाटील हाचें गोकर्णद गोडशानी, एच्.एम्.चन्नया हाचें यल्लवरंथबनल नन गंड हीं नाटकां कन्नड रंगभूमिची गुणवत्ता वाडोवपी आसात. भरपूर प्रमाणांत आनी सातत्यान नाटयलिखाण करपी म्हणून श्रीरंग हाचो उल्लेख करुंक जाय. ताणें १९३०-८४ ह्या काळांत ४२ नाटकां आनी १०० एकांकिका बरयल्यो. आर्विल्ल्या काळांत, कन्नड रंगभूमिचेर अस्तंती रंगभूमिचो प्रभाव दिसून येता. ब्रेख्त ह्या नाटककाराच्या नाटकांचीं रुपांतरां, अणकार हे रंगभूमिचेर व्हड प्रमाणांत जाले. मराठी, हिंदी, बंगाली भाशांतलीं आधुनिक नाटकांय आयलीं. ‘यक्षगान’ हो जानपद नाटयप्रकार प्रभावी आसपी ही रंगभूमि पयलीं इतकी आजूय प्रभावी आसा.
तमिळ रंगभूमिः ही खूब प्राचीन रंगभूमि. पयलीं नाटकाचो उल्लेख ‘कू-तू’ ह्या शब्दान जातालो. त्या शब्दाचो दुसरो उल्लेख नृत्यकण असोय करताले. प्राचीन काळांत तमिळरंगभूमिचे दोन प्रकार आशिल्ले-
(१) कू-तम्बलम् (२) कू-तुप्पलिल. देवळालागसरचे उक्ते रंगभूमिक ‘कू-तम्बलम्’ तर राजवाडयांतले रंगमाचयेक ‘तुप्पलिल्’ म्हण्टाले. जानपद रंगभूमिचेर जावपी सगळ्यांत पोरनो नाटयप्रकार म्हळ्यार ‘नेरकू-तू’ हो आशिल्लो. ह्या नाटयाचे १२ प्रकार आशिल्ले ते १० भाव आनी २४ हस्तमुद्रा हांच्या आदारान सादर करताले. प्राचीन काळांत तजावर हें तमिळ रंगभूमिचें म्हत्वाचें केंद्रस्थान आशिल्लें. थंयच्या चोल राजांनी नृत्य-नाटय आनी संगिताचे प्रगतीखातीर खूब प्रोत्साहन दिलें. ताकालागून ‘कालक्षेपम्’, ‘मुक्कूडरकुरवंजी’ हे नृत्य-संगीतमय नाटयप्रकार तिगून उरले आनी सतराव्या शेंकडयांत हे रंगभूमिक एक नवी दिका मेळ्ळी. राजे सरफोजी भोसले हाणें दरबारचे रंगभूमिचेर मराठी नाटकांचे प्रयोग केले. तंजावरी नाटकां ह्या नांवान त्या नाटकांचो उल्लेख जाता. अठराव्या शेंकडयांत रामायण, महाभारत, नंदचरित्रम्, हरिश्र्चंद्र आनी निरूविळ्याडर पुराण (शिवपुराण) हातूंतल्या कथानकांचेर आदारीत संगितिकांक लागून हे रंगभूमिक खूब लोकप्रियता मेळ्ळी. ह्याच काळांत कवी अरूणाचल कविरायर हो गीतिकालेखक जावन गेलो. १८६६ वर्सा पाँडिचेरी हांगा शारंग नाटकाचो प्रयोग जालो. १८७० ते १८८० ह्या काळांत वल्ली, कोवलन ह्या नाटकांक खूब नामना मेळ्ळी. ह्या शेंकडया उपरांत ल्हव ल्हव इंग्लीश रंगभूमिचो परिणाम जावंक लागलो.
एकुणिसाव्या शेंकडयांत सूर्यनारायणशास्त्री हाणें तमिळ भाशांतल्या नाटकांक आधुनिक रूप दिलें आनी उपरांत आधुनिक तंत्राक अनुरूप नाटकाचें लिखाण सुरू जालें. हाचें श्रेय सुंदरम् पिल्ले हाका वता. रावबहादूर पम्मल संबंधमुदलियार हाणें ‘सगुणविलास सभा’ नांवाची तमिळ नाटक मंडळी स्थापन केली. ती कंपनी पौराणिक, अर्दपौराणिक स्वरूपाचे प्रयोग करताली. उपरांत कृष्णस्वामी पावलर हाचीं पतिभक्ती, गव्हर्नसंपक, बंबई मेल, पंजाब केसरी हीं समाजीक नाटकां रंगभूमिचेर आयलीं. समाजीक नाटकां येतकच पौराणिक नाटकांचें प्रमाण उणें जालें. समाजीक नाटकांचें श्रेय शंकरदास स्वामी हाका दिवंक जाय. हे विशीं शंकरदास स्वामी आनी कंदस्वामी हांणी आपली शिश्य परंपरा निर्माण केली. शंकरदास स्वामीचे परंपरेत टी.के.एस्.ब्रदर्स, नवाब टी.इ.एस्., राजमणिवकम्, पी.टी.संबंधम्, टी.पी.पुन्नुस्वामी पिल्ले के.सारंगपाणी, एम्.एस्.मुत्तकृष्णन्, टी.बालसुब्रमण्यम्, एम्.व्ही.मणी, एस्.व्ही.व्यंकटरामन् ह्या कलावंतांचो आस्पाव जाता. तर एन्.एस्.व्ही.कृष्णन्, कोंळी एन्.रत्नम, के.पी.केशवन, पी.यू.चिन्नप्पा, एम्.व्ही.सहस्त्रनामम्, एस्.के.राधा, एमछ्.जी.रामचंद्रन् हे कलावंत कंदस्वामीचे परंपरेत येतात. हाचेभायर एस्.जी.किट्टाप्पा, के.एस्.अनंत नारायण, के.बी.सुंदरम्बाळ (अभिनेत्री) हांचो उल्लेख तमिळ रंगभूमिच्या कार्यांत करप खूब गरजेचो. बालमीना रंजनी संगीत सभा, मीनलोचनी विन्दत सभा, लक्ष्मी शारदा कंपनी, मद्रास बोंयज कंपनी, कुमार लक्ष्मी गान सभा, रामानुकूल सभा, मद्रास ड्रॅमँटिक सोसायटी, मदुराई श्रीबाल षण्मुखानंद सभा, मदुराई देवी बालविनोद सभा ह्या नाटक मंडळयांनी तमिळ नाटकांचे प्रयोग करून रंगभूमिक खूब नामना मेळोवन दिली.
तेलुगु रंगभूमिः ही आंध्र प्रदेशांतली रंगभूमि आसा. प्राचीन नाटयप्रयोग राजदरबाराखातीर जाताले. उपरांत ते सामान्य लोकांखातीर जावंक लागले. १८७० वर्सा लिखीत नाटक निर्माण जालें. लिखीत तेलुगू नाटकाचो जनक म्हणून व्यंकट कृष्णम्मा चारूलु ह्या नाटककाराक वळखतात. चित्र नलियम् हें ताचें म्हत्वाचें नाटक. प्राचीन काळापासून थंय यक्षगान, बुईकथा, हरिकथा, वीयिनाटकम् आनी समवेत गान हे लोकनाटयप्रकार चलत आयल्यात. कूचिपूडी हो नृत्यनाटयप्रकारूय ह्याच प्रांतांतलो आसा.
उपरांत गोपाल चारूलु हाचें रामदास; लक्ष्मीकांतम् हाचें सत्य हरिश्र्चंद्र, व्यंकट पार्वतश्र्वर कावुल हाचें पांडव उद्योग विजयमुलु, प्रभाकर शास्त्रीचें प्रतिमा हीं नाटकां रंगभूमिचेर आयलीं. पूण तीं अनुवादात्मक आशिल्लीं. कांय काळा उपरांत त्या काळांतल्यो समाजीक, राजकीय अडचणी हे रंगभूमिवयल्या नाटकांनी दिसूंक लागल्यो. ह्या नाटकांतली भास पुस्तकी रुपान उरनासतना बोलीस्वरूपाची जाली. हातूंत राजमन्नार हाचें थाप्पू एकरिथि हें म्हत्वाचें नाटक आसा. उपरांत शंकर सत्य नारायणाचें मुंदादुगु आनी रेड्डी भास्करराव हाचें मा भूमि हीं नवविचारवादी नाटकां रंगभूमिचेर आयलीं. हीं नाटकां बेझवाडयाच्या ‘आध्र प्रजा नाटक मंडळी’ हांचे वतीन जातालीं. ‘मा भूमि’ ह्या नाटकान तेलुगू रंगभूमिचेर नवयुग निर्माण केलें अशें मानतात.
