अठराव्या शेंकड्याच्या अखेरमेरेन अलेप्पी हें रानांमदीं एक व्हड मळ कशें आशिल्लें. त्या काळांत थंय डचांची वेपारीक आनी वेवसायीक सत्ता चलताली. डचांची ही सत्ता काबार करूंक महाराज रामवर्मान हांगा अलेप्पी बंदराची थापणूक केली. वेपारी नदरेन हांगाचे म्हत्व जाणून घेवन वेपारी लोक हांगा येवन आयात-निर्यात करूंक लागले. ह्या वाठारांत दुकांनां आनी गुदांव जावंक लागले. १९ व्या शेंकड्याचे सुर्वेक हें त्रावणकोर प्रदेशाचें मुखेल बंद जालें.
नाल्लाच्या काथ्यापसून तयार केल्ल्या शेदऱ्यांखातीर अलेप्पी शाराक खूब म्हत्व मेळ्ळां. हांगा नाल्ल, काथो, खोबरें, शेंदऱ्यो, मसाल्याचे पदार्थ आदींचो वेपार चलता. तादूंळ, मीठ, तंबाखू, धातू, कपडे आदी वस्तूंची हांगा आयात करची पडटा.
अलेप्पी शार कालव्यान त्रावणकोर शाराक जोडिल्लें आसा. तशेंच, रस्त्यान तें केरळांतल्या हेर मुखेल शारांक जोडलां. अलेप्पी शारांत कालव्यांचें व्हड जाळें पातळ्ळां. जाकालागून, अलेप्पीक ‘केरळाचें व्हेनिस’ म्हणटात.
कों. वि. सं. मं
अवतारः दैवी वा अतिमानवी शक्ती वा व्यक्ती, मनशाचें वा हेर प्राण्याचें रुप घेवन धर्तरेचेर येवन रावता आनी आपलें इत्सित कार्य पुराय करता, ह्या आदिकाळासावन चलत आयिल्ल्या धार्मिक समजुतीक ‘अवतार’ अशें म्हणटात.
‘अवतार’ ह्या उतरांत ‘अव’ + ‘तृ’ ही दोन उतरां आसून ताचो अर्थ वयले सुवातेवेल्यान सकयले सुवातेर देंवप असो जाता. संवसारांतल्या चडशा धर्मांत ह्या ना त्या प्रकारान अवतार कल्पना मानिल्ली दिसता.
भारतांत, हिंदू धर्मीयांमदीं दोन अडेच वर्सां आदींसावन ‘अवतार’ ही कल्पना अस्तित्वांत आशिल्ली. वेदकालांत ही कल्पना वयर सरली अशें मानतात. भगवद्गीतेच्या फुडल्या दोन श्लोकांत ‘अवतार’ कल्पनेचें सगळ्यांत पयली स्पश्टीकरण केल्लें मेळटाः
-
यदा यदा हि धर्मस्य ग्लानिर्भवति भारत।
अभ्युत्थानमधर्मस्य तदात्मानं सृजाम्यहम्।।
परित्राणाय साधूनां विनाशाय च दुष्कृताम् ।
धर्मसंस्थापनार्थाय संभवामि युगे युगे।।
(भगवद्गीताः ४.७-८)
अर्थ- हे भरतकुळांतल्या अर्जुना, जेन्ना जेन्ना धर्म मोडावता आनी अधर्म मातता, तेन्ना तेन्ना हांव म्हाका जल्माक घालतां.
बरे तरेन चलतल्यांक सगळे वशीन राखूंक, वायट रितीन चलतल्यांक ना करूंक आनी धर्म बरेन थापूंक, हांव काळानकाळ जल्मतां. (हो उपदेश कृष्ण अर्जुनाक करता).
इतिहासीक नदरेन अवताराची मूळ कल्पना विष्णूच्या वासुदेवभक्तिसंप्रदाया सावन सुरू जाता. डॉ. रा. गो. भांडारकार हाच्या मतान ह्या संप्रदायाचो काळ इ. स. पयली चवथेंशतमान इतलो फाटीं वता. इ. स. पयलीं सव्या शतमानांतय वासुदेव हाका पुजनीय मानताले. त्यावेल्यान हो संप्रदाय ह्या आदीं लेगीत अस्तित्वांत आसलो अशें म्हणू येता. वासुदेव हो नारायण म्हळ्यार विष्णूचें मनीसरुप ह्या अर्थान ‘विष्णूचो अवतार’ ह्या स्वरुपांत पूज्य जालो.
पूर्विल्लीं पुराणां विष्णू अवतारांत बुध्द आनी कल्की ह्या अवताराचो आस्पाव करीनात. वैष्णव पुराण आनी महाभारत ग्रंथांत विष्णू अवताराच्यो कथा तर शैव पुराण आनी महाभारत ग्रंथांत शिव अवताराच्यो कथा येतात. शैव आनी वैष्णव नाशिल्ल्या मार्कंडेय पुराणांत लेगीत शिव आनी विष्णूचेंच न्हय तर गणेश आनी हेर देव, ऋषिमुनी, गंधर्व, अप्सरा आनी हेरांचे अवतार वर्णिल्ले मेळटात. महाभारताचें शांतिपर्व विष्णू अवतारांचो आंकडो णव तर हरिवंश आठ मानता.
जैनांचो पयलो तीर्थंकर ऋषभदेव (आदिनाथ) हाचो भारत, भागवत, स्कंद पुराणांनी आदितीर्थंकराचो अवतार म्हूण आस्पाव केला. गौतम बुध्दाक विष्णूचो अवतार म्हूण मत्स्यपुराण (४७.२४७), अग्निपुराण (१६.१-७), नृसिंहपुराण (३६.९), पद्मपुराण (३.२५७) आनी मभ्दागवत ह्या ग्रंथांत मान्यताय मेळ्ळ्या. महायान पंथाच्या प्रसारा उपरांत तिसऱ्या वा चवथ्या शतमानाच्या अदमासाक ही मान्यताय बुध्दाक मेळ्ळी आसूंये अशें मानतात.
धर्मसंस्थापक म्हळ्यार अवतार हें तत्व आपणावन सगळ्या धर्मसंस्थापकाचो हिंदू धर्मांत आस्पाव करपाची प्रवृत्ती पूर्विल्ल्या काळांत भारतांत आसली. ताचो परिणाम जावन आसा.
बाराव्या शतमानांत संस्कृत कवी जयदेव हो आपल्या गीतगोविंद हातूंत दशावताराचें वर्णन करता.(१.१-१२). निमाणें, रामदास आनी तुकाराम ह्या संताच्या काळामेरेन (१५ वें आनी १६ वें शतमान) अवताराची कल्पना चलणुकेंत आशिल्ल्याचें मेळटा. समर्थ रामदासान दासबोधांत अवताराविशीं फुडलो श्लोक बरयलाः
‘धर्मस्थापनेचे जे नर। ते ईश्वराचो अवतार। झाले आहेत पुढे होणार। देणे ईश्वराचे।’
अर्थः धर्मथापणूक करपी पुरूश इश्वराचे अवतार आसात. अशे पुरुष जाल्यात आनी फुडेंय जातले हें ईश्वराचें देणें आसा. धर्माची थापणूक करचेपासत आमी ऋषिमुनी परतून परतून जल्म घेतात अशें तुकाराम म्हणटा. अवतार कल्पने फाटले सिध्दांतः १. ईश्वर नित्य स्वरुपांत आपले सुवातेर आसाच, पूण त्याच वांगडा तो हेर रुपांत , धर्तरेर रावन इतिहासीक कार्यकरता. २. अवतारामदीं असामान्य गूण आनी विस्मित करपी चमत्काराची तांक आसता. ३. अवतारी मनशाची कूड सदांच तेजीश्ट आसता. ४. अवतार, माया वा आभास नासून तो सत्य आसता. ५. ईश्वराच्या सगळ्या अवतारांत, ईश्वराचे सगळे वा थोडेतरी गूण आसतात.
अवतारांचे प्रकारः कार्य सोंपतकच जो अवतार अंतर्धान पावता ताका अंशावतार म्हणटात. कार्य सोंपतकच लेगीत जो अवतार कांय काळ ह्या संवसारांत रावता ताका पूर्णावतार म्हणटात. अंशावतारः बलराम आनी रामाचो भाव लक्ष्मण शेषाचे अवतार, तांकां अंशावतार म्हणटात. पूर्णावतारः राम आनी कृष्ण हे पूर्णावतार आसले. नित्यावतारः ईश्वराचे गूण आनी आदर्श हांची थापणूक करचेपास जो जल्म घेता ताका नित्यावतार म्हणटात. गुणावतारः ब्रह्मा, शिव, मनु, प्रजापति, ऋषि आनी संत हांकां गुणावतार समजतात. विभावावतारः हांचे आंकडो ३९ आसून तातूंत ध्रूव, कपिल, मधुसूदन, पद्मनाथ हांचो आस्पाव जाता. सात्वावतार हातूंत काल, सभाव, कार्य, कारण, मन, पंचंभूतां, अहंकार, त्रिगुण, इंद्रियां, ब्रह्मायुशरीर आनी स्थावरजंगम जीव हांचो आस्पाव जाता. अर्चावतारः प्राणप्रतिष्ठा केल्ल्यो आनी भक्ताकडल्यान पूजिल्ल्यो देवाच्यो मूर्ती हातूंत येतात. अंतर्यामी- अवतारः प्राण्याच्या काळजांत आपली सुवात जोडून रावपी, ताच्या सगळ्या वेव्हाराचें नियमन करपी परमात्मा (गीता १८.६१.) लीलावतारः सनत्कुमार, सनंदन, सनातन, नारद, वराह, मत्स्य, यज्ञ, नर-नारायण, कपिल, दत्तात्रेय, हयग्रीव, हंस, पृष्णिग, ऋषभ, पृथु, नृसिंह, कूर्म, धन्वंतरि, मोहिनी, वामन, परशुराम, राम, व्यास, बलदेव, कृष्ण, बुध्द आनी कल्कि. प्रत्येक कल्पांत हे अवतार घडत आशिल्ल्यान तांकां कल्पावतारय म्हणटात. मन्वंतरावतारः यज्ञ, विभु, सत्यसेन, परि, वैकुंठ, अजित, वामन, सार्वभौम, ऋषभ, विष्वकंसेन, धर्मसेतु, सुददामा, योगेश्वर आनी बृह्दभानु. युगावतारशुक्ल, रक्त, श्याम, आनी कृष्ण हे कृतयुगादि क्रमान चार
