भारताच्या घुसपागोंदळाचें समाजीक, वास्तव चित्रण करपी दर्जेदार कादंबरी अशें जाणकारांचें मत आसा.
स्वतंत्रताये उपरांत काळाचे गरजे प्रमाण अँग्लो-इंडियन साहित्य वाडूंक शकलेंना, तरी पूण ब्रिटीश काळांतल्या भारताचें चित्रण करपी पुस्तकां पेनलस्कॉट आनी एम्. एम्. केय ह्या लेखकांनी बरयल्यांत.
-डॉ. विश्वास कानडे
अँडरसन, कार्ल डेव्हिड: (जल्मः ३ सप्टेंबर, १९०५, न्यूयॉर्क). नामनेचो अमेरिकन भौतिकी शास्त्रज्ञ. कॅलिफोर्निया इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजींत शिकप करून १९२७ त बी. एस्. आनी १९३० त पीएच्. डी ह्यो पदव्यो ताणें मेळयल्यो. १९३० सावन तो कॅलिफोर्निया विद्यापीठाचो सदस्य आसा. १९३९ त ताची प्राध्यापक म्हूण नेमणूक जाली.
१९३० त ताणें विश्वकिरणांक (cosmic rays) लागून वातावरणांत निर्माण जावपी आयनीकारक कणांचो तीव्र चुंबकीय क्षेत्रांत दवरिल्ल्या बाष्पकोठी वरवीं (magnetic cloud chamber) अभ्यास करपाक सुरवात केली. आयनकारक कणांक लागून बाष्पकोठींत तयार जाल्ल्या मार्गांचें चुंबकीय क्षेत्राक लागून जावपी विचलनाचे (deflection) दिशेचें निरीक्षण करून अँडरसन हाणें त्या कणावयल्या विद्युत् भाराचें चिन्न थारायलें. १९३२ च्या सुमाराक ताका विश्र्व किरणांत सद्च्या electron बगर धन विद्युत् भारित इलेक्ट्रॉन (positively charged electron) आसतात, हाचो निर्णायक पुरावे मेळ्ळो. ह्या नव्या कणाक, ताणें positron अशें नांव दिलें.
१९३६ त विश्र्व किरणांविशींचें संशोधन करीत आसतना ताणें आनी नेडरमेयर हाणें मेसन (meson) ह्या इलेक्ट्रॉन (electron) परस, २०७ पटींनी मोटो आशिल्ल्या मूलकणाचो सोद लायलो, पोझिट्रॉन (positron) आनी मेसन हे अल्पायुषी कण आसात. Positron आनी electron हांचे मजगतीं विक्रिया जातकच गॅमा किरणांच्या स्वरुपांत आनी आइन्स्टाइन हाच्या नामनेच्या E=mc2 त ह्या समीकरणाचेर आदारीत तितल्याच ताकदीची ऊर्जा गॅमा-किरणांच्या (Gamma Rays) जोडयांच्या रुपांत प्रगट जाता. धन विद्युत् भारीत (positively charged) मेसन फोडल्यार (positrons आनी Neutrinos मेळटात तशेंच ऋण विद्युत् भारीत (negatively charged) Meson फोडल्यार electrons आनी Neutrinos मेळटात. पॉझिट्रॉनच्या म्हत्वाच्या सोदाखातीर अँडरसन हाका १९३६त व्हिक्टर हेस ह्या विश्वकिरणां विशीं मुळावें संशोधन केल्ल्या दुसऱ्या एका शास्त्रज्ञावांगडा भौतिकशास्त्राखातीर आशिल्लो नोबेल पुरस्कार वांटून मेळ्ळो.
-कों. वि. सं. मं.
अँड्रिक, आयव्हो: (जल्मः १० ऑक्टोबर १८९२ ट्रॅवनिक, युगोस्लाविया; मरणः १३ मार्च १९७५ बेलग्रेड).
कथा आनी कादंबऱ्यो बरोवपी नामनेचो लेखक. ताचें शिकप झाग्रेब, क्रॅको, व्हिएना आनी ग्रात्स हांगा जालें. दुसऱ्या म्हाझुजावेळार ताणें बर्लिनांत युगोस्लाव्ह राजदूत म्हूण काम पळेलें. युगोस्लाव्हचो राजदूत म्हूण ताणें आनीकूय कांय देसांनी काम केलें.
३७ वर्सांच्या पिरायेचेर ताणें बरयल्लें पद्यात्मक पुस्तक ‘ Ex Ponto ’ (१९१९) हाका लागून ताका उपाट नामना मेळ्ळी. युगोस्लाव्ह राश्ट्रा खातीर झगडिल्ल्यान अँड्रिक हाका ऑस्ट्रो- हंगेरियन सत्ताधिकाऱ्यांनी बंदखणीत घालो, तेन्ना ताणें ही रचणूक केली. ते उपरांत ताणें ‘ Nemiri ’ (Turbulences) हें पुस्तक बरयलें. १९२४ त, ताणें ‘Pripovetke’ (stories) ह्या माथाळ्याखाल कथांचे ३ खंड उजवाडायले. ही साहित्य कृती युगोस्लाव्हच्या साहित्यीक वर्तुळांत तोखणायेक पात्र थारली. ‘ Travinicka hronika ’ (१९४५, Bosnian story, १९५९), ‘ Na Drini cuprija ’ (१९४५, The Bridge on the Drina, १९५९) आनी ‘ Gospodjica ’ (The Woman from Sarajevo, १९४५) हया ताच्या पुस्तकांत बोस्नियाचो इतिहास आयला. आपल्या राश्ट्राच्या इतिहासांतल्यान पूर्विल्ल्या काळांतल्या घडणुकांचेर आदारीत मानवी दैवाची कथा बेस बरी बरयल्ल्यान अँड्रिक हाका १९६१ त साहित्या खातीर आशिल्लो नोबेल पुरस्कार फाव जालो.
-कों. वि. सं. मं.
अँडोरा: पिरेनीज पर्वताचे दक्षिण देंवतेंवयलें, यूरोपांतलें एक ल्हान राज्य. विस्तार १° ३५’ ते १° ४८’ उदेंत आनी ४२° २६’ ते ४२° ३९’ उत्तर लोक संख्या ४६,००० (१९८६). हाचे उत्तरे वटेन फ्रांसचे आर्येझ आनी पिरेनीज ओरिएंटल्स प्रांत आनी दक्षिणेक स्पेनचो लेरिदा प्रांत आसा. अँडोरा ला व्हेल्य ही हांगाची राजधानी.
भूंयवर्णन, हवामान आनी वनस्पत:हो देश दोंगर आनी देगणांनी भरला. मळाचो वाठार साप उणो. समुद्रथरासावन देशाची उंचाय ९०० मी. ते ३,००० मी. आसा. हांगाचो शिंयाळो खर आसता. गिमांतय चडशे कडेन हवामान शीतळ आसता. वास्वेल, भालू, कोलो, सोसो ही मोनजात; गिदां, गरुड आदी सुकणीं जाल्यार ओक, अक्रोड, चेस्टनट, ऑलिव्ह हे रुख हांगा सांपडटात.
इतिहास आनी राज्यवेवस्था:शार्लमेल हाका मूर लोकां आड पालव दिल्ल्यान ताणें अँडोराचे स्वतंत्रतायेक मान्यताय दिली अशें इतिहासकार मानतात. १२७८ त फ्रांस आनी स्पेन हांगाच्या अधिकारीवर्गा मदीं कबलात जावन अँडोराचें प्रशासन दोगांयच्या प्रतिनिधीं वरवीं चलूंक लागलें. १९७६ त हांगा पयल्या राजकी पक्षाची थापणूक जाली.
अर्थीक स्थिती:शेतवड, नुस्तेमारी हे मुखेल उद्येग. रानांतल्या रुखां पसूनय बरेंच उत्पन्न मेळटा. तंबाखू, राय, बार्ली हीं हांगाचीं मुखेल पिकां. ऑलिव्ह आनी द्राक्षांचें उत्पादनय जाता. मेंढरां-गोरवां पोसपाचोय उद्येग चलता. पर्यटनांतल्यान ह्या देशाक बरेंच उत्पन्न मेळटा.
सामाजीक स्थिती:अँडोरांत येरादारी आनी संचारण वेवस्था सोपी अशी ना. फ्रांस आनी स्पेन ह्या देशां कडेन रस्त्याच्या मार्गा वयल्यान येरादारी चलता. पूण फ्रांसा कडेन जोडिल्लो रस्तो तीन चार म्हयन्यां-
