खातीर बर्फाक लागून बंद आसता. स्पेन आनी फ्रांस ह्या दोनूय देशांचें चलन हांगा चलता.
हांगाचे लोक कॅटेलन वंशाचे आनी सुमार ९५% रोमन कॅथलिक आसता. कॅटेलन ही हांगाची राज्यभास. शिक्षणाचें प्रमाण सुमार १००% आसा. मुखेल म्हत्वांचीं थळां म्हळ्यार राजधानी अँडोरा ला व्हेल्य, लेस अॅस्काल्देश आनी अॅनकॅम्प.
-कों. वि. सं. मं.
अॅक्सलरॉड, ज्यूल्यस: (जल्मः ३० मे १९१२, न्यूयॉर्क). नामनेचो शास्त्रज्ञ. न्यूयॉर्क हांगाच्या सिटी कॉलेज आनी विद्यापीठांतल्यान शिक्षण घेतकच १५ वर्सां जीवरसायनशास्त्रज्ञ म्हूण ताणें काम केलें. वैजकी शिक्षण घेवपाची आवड आसून लेगीत अर्थीक परिस्थितीक लागून ताची ही इत्सा पुराय जाली ना. न्यूयॉर्क युनिव्हर्सिटी मॅडिकल स्कूलाच्या Department of Bacteriology ह्या विभागांत प्रयोगशाळा सहाय्यक म्हूण ताणें काम केलें. १९४५ च्या सुमाराक अमोनियाची बाटली फुटून जाल्ल्या अपघातांत तो एका दोळ्यान कुड्डो जालो. १९४६ त, न्यूयॉर्कच्या गोल्डवॉटर मेमोरियल हॉस्पिटलांत संशोधक म्हूण ताची नेमणूक जाली. हांगा डॉ. बर्नार्ड ब्रूडी हाच्या हाता सकयल काम करतना तो संशोधन कार्यांत फिशाल जालो. १९४६ त बेथेस्डा हांगाचे काळजाविकार संस्थेंत ताची नेमणूक जाली आनी १९५५ त तो थंयचे ‘ नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ मेंटल हेल्थ ’ हे संस्थेच्या वखदी-विज्ञानाचो मुखेल जालो. १९५५ त ताणें जॉर्ज वॉशिंग्टन विद्यापीठाची पीएच्. डी. मेळयली.
तंत्रिका कोशिकांतल्यान (Nerve cell) आवेग वतकच तातूंतल्यान Noradreline हो पदार्थ निश्क्रिय कसो जाता, हाचे विशींचे यंत्रणे विशीं ताणें मोलादीक संशोधन केलें. हे यंत्रणेचेर हेर वखदी द्रव्यांचो किचें परिणाम जाता, हाचोय ताणें अभ्यास केलो; ताका लागून कांय मनोविकृती बऱ्यो जावपाचो संभव निर्माण जाला; Amphetamines, ephedrine, adrenergic blocking agents आनी घुंवळीचीं वखदां हांच्या चयापचय (Metabolic) क्रिये विशीं ताणें खोलायेन संशोधन केलें. १९५३ त, वखदांची चयापचय-क्रिया घडोवन हाडपाक वावुरपी Liver Microsome हातूंतल्या enzyme चो सोद लायलो. डॉ. स्ट्रॉमिंजर आनी डॉ. काल्कर हांच्या वांगडा ताणें Uridinediphosphate glucose हाचें रुपांतर Uridinediphosphate glucuronic acid हातूंत करपी enzymes चो सोद लायलो. १९५७ त catecholamines च्या संशोधनांत ताणें लक्ष घालें.
तंत्रिका अग्रांतले द्रव प्रक्षेपक (Humoral transmitters in the nerve terminals) आनी तांचो संचय, मोचन आनी निश्क्रियता (storage, release and inactivation) हाच्या यंत्रणे विशींच्या संशोधनाक लागून ताका १९७० चो वैजकी विशयाचो नोबेल पुरस्कार उल्फ फॉन ऑयलर आनी सर बर्नार्ड काट्झ हांच्या वांगडा वांटून मेळ्ळो.
-कों. वि. सं. मं.
अॅगमार्क (AGMARK - Agricultural Marketing)
शेतमाल, फळां आनी प्राणिज जिनसांचो पांवडो आनी विशुध्दता हांच्या खातीर वापरतात तें चिन्ह. भारत सरकारान वयर सांगिल्ल्या जिनसांचो पांवडो आनी उच्च प्रत हांचे खातीर ‘शेतमाल (ग्रेडिंग अँड मार्केटिंग) कायदो’ १९३७ त लागू केलो. ह्या कायद्या वरवीं ज्या वस्तूंचो, जिनसांचो दर्जो आनी प्रतवारी थारायतात, तांचेर ‘अॅगमार्क’ (AGMARK) हें चिन्ह लायतात. लेबलाचेर अनुक्रमांक, सीलबंद करतल्याचें नांव, माल भरला ती तारीख आनी ठिकाण हे निर्देश आशिल्ल्यान गिरायकाक लेबलावयल्या पांवड्या प्रमाण भितल्लो माल पारखप सोपें जाता.
अँगमार्क लेबलाफाटल्यान व्हडली यंत्रणां आसता. तातूंत सरकारान खास नियुक्त केल्ले वैज्ञानीक आनी तंत्रज्ञ आसतात. हें लेबल फकत अधिकृत संस्थांकूच लावपाक मेळटा. तेखातीर तांकां प्रयोगशाळा आनी सरकारी रसायनशास्त्रज्ञ दवरचे पडटात आनी भारत सरकारच्या शेतमाल-वेपार विभागाच्या सल्लागारांकडसून अधिकारपत्रां मेळोवंचीं पडटात. हे सल्लागार असलीं अधिकारपत्रां त्या त्या कारखान्यांची आनी प्रयोग शाळेची तपासणी करून कारखानदारांक दितात. मालाचो पांवडो थारायतकूच मोट्या प्रमाणाचेर माल तयार करप चालू आसतना गुणवत्ता नियंत्रण (Quality Control) जतनायेन पाळटात. कारखानदार, घाऊक आनी किरकोळ व्यापारी हांच्या कडल्यान नमुनो म्हूण मेळिल्ले जिनस सीलबंद करून तपासपा खातीर नियंत्रित प्रयोगशाळां कडेन धाडटात. थंय तांची सविस्तर रसायनीक विस्कटावणी जाता. पांवडो थारावन दिल्लो जिनस तापसणेंत कमी प्रतीचो आसा अशें मेळ्ळ्यार ताच्या वयलीं ‘ अॅगमार्क ’ लेबलां काडून उडयतात.
‘ अॅगमार्क ’ चो सुदारीत कायदो १९४३ त आयलो. ताचो आवांठ वाडयलो आनी तातूंत फुडल्या वस्तूंचो आस्पाव केलोः भाजीपालो, फळां, चामडी, दुदाचे जिनस, तंबाखू, कॉफी, डबोबंद फळां, तीळ, तेल, कापूस, तांदूळ, गंव, सनताग (सॅन हेम्प), गोड, लोकर, रेझीन, टर्पेटायन, सुपारी.
निर्यातीच्या मालाचेर ‘ अॅगमार्क ’ लेबल लावपाची सक्ती १९४२ त केली. तेन्ना सावन वस्तूंची प्रतवारी आनी संवेश्टन (packing) करपाच्या म्हत्वाच्या सगळ्या केंद्रांचेर निरीक्षक अधिकारी दवरतात. वस्तूंचें संवेश्टन, वर्गवारी आनी पांवडो थारावचे आदीं ह्यो वस्तू ते तपासतात.
तंबाखू खातीर गुंतूर, राठ केंसां खातीर कानपूर, सनतागाखातीर कलकत्ता, वासाच्या तेलाखातीर कोचीन, कानपूर, लोकरीखातीर मुंबय आनी राजकोट ह्या शारांत आनी हेरकडे १६ प्रयोगशाळा उबारल्यात. केंद्रीय प्रयोगशाळा नागपूर हांगा आसा. मिरयां, वेलची, काजू, आलें, वासाचें तेल, लाख आनी तेफळां ह्या निर्यातीच्या ३८ वस्तूंची सक्तीन प्रतवारी करतात.
-कों. वि. सं. मं.
अॅग्नन, शॅम्युएल योसेफ (जल्मः १७ जुलय १८८८, बुकझॅक-गॅलिसिया-पोलंड; मरणः १७ फेब्रुवारी १९७०, जेरूसलेम).
सगळ्यांत व्हड आर्विल्लो हिब्रू कादंबरीकार आनी कथाकार. पोलीश ज्यू वेपारी आनी पंडितांच्या एका घराण्यांत ताचो जल्म जालो. ताणें सुरवातीक (१९०३-०६) यीडीश आनी हिब्रू भाशेंत आपल्या स्वताच्या नांवान आनी हेर कांय टोपण नांवांनी बरोवपाक सुरवात केली. १९०७ त पॅलेस्टायनांत रावपाक वतकच ताणें ‘ अॅग्नन ’ ह्या आडनांवान बरोवपाक सुरवात केली आनी आपलीं नाटकां, दिश्टाव्याच्या रुपांतलें बरोवप आनी कथा-कादंबरी हांचे खातीर पोरनी बायबलासारकी शैली आपणायली. ‘Agunut’ (१९०८, Forsaken Wives) ही पॅलेस्टायन कथा बरोवन ताणें आपल्या साहित्यीक जिविताची सुरवात केली. ताची पयली व्हडली कादंबरी म्हळ्यार Hallkhnasat Kallah (२ खंड, १९२२, The Bridal Canopy, १९५७). हे कादंबरींत झारीस्ट आनी ऑस्ट्रो-हंगेरीयन राजेशाहींतल्या घेटोंत रावपी भोंवडेकार ज्यूंचें वर्णन केलां. Oreach Nata Lalun (१९३८, A Guest for the Night, १९६८) हे ताचे दुसरे कादंबरींत पयल्या म्हाझुजा उपरांत युरोपियन ज्यूंचें नीतीधैर्य कशें खचलें हाचें वर्णन आयलां. ताची तिसरी आनी सगळ्यांत व्हड कादंबरी, Tmol Shilshom (१९४५, The Day Before Yesterday) हातूंत अस्तंत्या ज्यूंचें आनी तांचें इस्राएलच्या मानसिक, नैतिक आनी वेव्हारीक वातावरणा वांगडा जावपी संवकळीचें वर्णन आयलां. ताणें १९५८ॊ त आत्मचरित्रपर कादंबरी आनी खंडरुपांत कितल्योशोच कथा बरयल्यो. १९५८ त जेरूसलेम विद्यापीठान ताचो भोवमान करून ताका डॉक्टरेट दिली. ज्यू लोकांचे जीणेचें अभ्यासपूर्ण वर्णन करपाच्या ताच्या व्हड साहित्यिक वावरा खातीर ताका १९६६ तलो साहित्या खातीर आशिल्लो नोबेल पुरस्कार फाव जालो. हो
