(पदˎमपुराण अध्याय १०६)
हिंदू-मुसलमान धर्मांक एकठांय हाडपी नवनाथ संप्रदायांत भस्माविशींचें बरेंच वर्णन आसा. गोरक्षनाथाचो जल्म गोबरांतल्यान जालो अशें मानतात. हाकाच लागून ताका गोरक्षनाथ म्हणटाले. रोग वा पीडा पयस जावचेखातीर ताचो मंत्र आसा तो असोः
ॐ नमः वज्रका कोठा जिसमे पिंड हमारा बैठा। ईश्वर कुंजी ब्रह्मा टाळा, मेरे आढो याम का यति हनुमंत रखवाला। हो मंत्र म्हणून उपरांत आंगारो दितात.
कर्नाटकांत वीरशैव पंथाचे लोक सदांच आपल्या कपलाक भस्म-आंगारो लायतात. तांच्यो बायलो कपलाक पयलीं भस्म-आंगारो लावन वयर कुकूम लायतात.
कांय देवस्थानांतल्यान भाविकांक प्रसादावांगडा आंगारोय दितात. गोंयांतल्या देवस्थानांनी आंगारो सर्रास सांपडटा. कांय कडेन देवाचे भगत हो आंगारो भाविकांक दितात.
– माधव गोविंद भुस्कुटे
संदर्भः १. गुरूचरित्र. २. बृहदस्तोत्र रत्नाकर, निर्णय सागर प्रेस. ३. जोशी, ल. भ., नवनाथ तत्वज्ञान/उपासना.
आंगोला: आफ्रिका खंडाचे नैऋत्य देगेवेलो देश. क्षेत्रफळ १२,४६,६९६ चौ. किमी. अक्षवृत्तीय विस्तार ६' ते १७° दक्षिण, रेखावृत्तीय विस्तार १२° ते २४° अस्तंत. आंगोलाचे उत्तर दिकेक झाइरे, उदेंतेक झाइरे आनी झांबिया, दक्षिणेक नैऋत्य आफ्रिका आनी अस्तंतेक अटलांटिक म्हासागर काबिंदा हो आंगोलाचो वाठार मुखेल भुंयेसावन उत्तरेक ४० किमी. वयर झाइरे ह्या देशान चोंयवशीन रेंवडायला. ह्या देशाक सुमार १,६५० किमी. लांबायेची दर्यादेग लाबल्या.
भूंयवर्णन:अस्तंतेवटेनची ३० ते १०० किमी. रुंदायेची दर्यादेग उत्तरेच्या वाठारांत पावतासर दोंगरी जाता. त्या मानान दक्षिणेवटेनचो वाठार सकयल आसा. उदेंतेवटेनचो १,००० ते २,००० मी. उंचायेचो दोंगरी वाठार फुडें काँगो, झांबेझी न्हंयांचेवटेन देंवत वता. काटुंबेला हें ह्या दोंगरांचें सगळ्यांत ऊंच म्हळ्यार २,६२० मी. उंचायेचें तेमक. दोंगरी वाठार खडपांचो आसा. बीए ह्या मदल्या दोंगरावयल्यान क्वांगो, क्विलू आनी कासाई ह्यो न्हंयो फुडें काँगो न्हंयक मेळटात. लुंग्वेबुंगु, लुआंगिंगा आनी क्वांडो ह्यो न्हंयो अस्तंतेक वचून झांबेझी न्हंयक मेळटात. कुबांगो, कुनेने सारक्यो न्हंयो अटलांटिक म्हासागराक मेळटात. कुआंझा न्हंय पुराय आंगोलांतूच व्हांवता.
हवामान:आंगोलांत दोन ऋतू आसात. जून ते सप्टेंबरमेरेनचो शिंयाळो आनी ऑक्टोबर ते मे मेरेनचो पावसाळो. विंगडविंगड वाठारांनी हवामान बदलता. उत्तरेवटेंतल्या वाठारांनी हवा उश्ण आनी ओलसाणीची आसता. लुआंदा ते मॉझेमीदीस ह्या वाठारांतली हवा सादारण उश्ण आसता. उत्तरेवटेन तापमान २४° ते २७° से. इतलें आसता. उंचेल्या वाठारांतली हवा थंड आनी सुखदिणी आसता. पावस सुमार १५० सेंमी. इतलो पडटा. एप्रिल म्हयन्यांत वादळां जातात आनी पावस चड पडटा.
वनस्पत आनी मोनजात:आग्नेय वाठारांत सॅव्हाना जातीचें तण सांपडटा. कुनेने न्हंयचे वाठारांत कांट्यांचीं झोपां आसात. बेंगेलाचे उत्तरे वटेन दर्यादेगेर ताड आसात; ह्या वाठारांत आनी काबिंदा वाठारांत दाट रानां आसात. ह्या रानानीं मेळपी लांकूड मदेराक वापरतात. मॅहॉगनी आनी रबराचीं झाडां बऱ्याच प्रमाणांत दिश्टी पडटात, पूण दीख चड प्रमाणांत काडिल्ल्यान रबराचीं झाडां सद्या उणीं जायत गेल्यांत. आंगोलांत शींव, हती, बिबटो वाग, पाणघोडो, गेंडो, रानरेडो, झेब्रा, जिराफ, तरातरांचीं हरणां, शहामृग, रानदुकर, बॅबून आनी हेर जातींचीं माकडां, मानगीं, कांसव आनी तरातरांचें नुस्तें सांपडटा.
इतिहास:१४८२ वर्सा आंगोलांतलो काँगो न्हंयच्या मुखाकडलो वाठार आनी दक्षिणेतलो केप ऑगस्टीनमेरेनचो वाठार सोडून थळाव्या सत्तांकडेन पोर्तुगेजांनी इश्टागत केली. पोर्तुगेज धर्मप्रसारकांनी थंय किरिस्तांव धर्माचो प्रसार केलो. १५७० मेरेन चडशी प्रजा किरिस्तांव जाली. सद्याची आंगोलाची राजधानी लुआंदाची थापणूक १५७५ वर्सा जाली. १६२७ सावंन लुआंदा हें धर्मप्रसाराचें मुखेल केंद्र जालें. १९ व्या शेंकड्याच्या शेवटामेरेन पोर्तुगेजांनी दर्यादेग सोडल्यार भितल्ल्या वाठारांनी शेक गाजोवपाचो यत्न केलोना. गुलामांचो वेपार व्हड प्रमाणांत जातालो; आनी होच पोर्तुगेजांचो मुखेल धंदो आशिल्लो. चडशे गुलाम मध्य आनी दक्षिण अमेरिकेंत व्हरून विकताले; हाचें कारण म्हळ्यार उंसाच्या मळ्यांनी काम करचेखातीर आंगोलांतले लोक बरेच उपेगी अशें मानताले. १८३० वर्सा गुलामांच्या धंद्याचेर बंदी आयल्याउपरांत पोर्तुगेजांनी भितल्ल्या वाठारांनी नदर मारुंक सुरवात केली. पूण आपली सत्ता वाडोवपाचे नदरेन तांणी व्हडलेशे यत्न केले नात. १८८० वर्सा सुमार, आफ्रिकेचेर शेक गाजोवचे खातीर युरोपीय देशांभितर सर्त सुरू जाली. ताका लागून दर्यादेगेवेल्यान चडांत चड भितर आनी पयसुल्ले वाठार जिखून घेवपाचो पोर्तुगेजांनी यत्न केलो आनी बाकीच्या राष्ट्रांक आपली सत्ता मानून घेवंक लायली. १८८५ ते १९०५ मेरेन फ्रांस, जर्मनी, काँगो फ्री स्टेट, ब्रिटन आनी १९२७ वर्सा बेल्जियमात आंगोलाच्यो शिमो मानून घेतल्यो.
आफ्रिकेंतल्या हेर देशांभशेन आंगोलाय बरोच काळ फाटीं उरलो. दुसऱ्या म्हाझुजांउपरांत फ्रेंच आनी ब्रिटनाचे सत्तेखाल आशिल्लीं आफ्रिकेंतलीं चडशीं राष्ट्रां स्वतंत्र जालीं पूण आंगोला स्वतंत्र जालो ना. १९५३ वर्सा पोर्तुगालान आंगोलाक स्वतंत्र प्रांताचो दर्जो दिलो, पूण पुराय अर्थान स्वतंत्र असो हो प्रांत नाशिल्लो. ताका पोर्तुगालाचोच एक प्रांत मानताले. लोकांक कांय प्रमाणांत ल्हान-सान अधिकार मेळ्ळे. आंगोलांतल्या लोकांनी स्वतंत्रतायेखातीर चळवळ चालू केली. १९६१ वर्सा आंगोलांत बऱ्याच वाठारांनी बंड जालें, पूण बंडाचे यत्न सफळ जाले नात. १९६२ त आंगोलांतल्या राष्ट्रवादी लोकांनी फिन्शासा हांगा प्रतिसरकाराची थापणूक केली. थंयसावन सशस्त्र उठाव करपाचे यत्न चालूच आशिल्ले. संयुक्त राष्ट्रांतल्या आशिया आनी आफ्रिका खंडांतल्या बऱ्याचशा देशांनी आंगोलाचे स्वतंत्रतायेक आदार दिलो. इतले मजगतीं स्वतंत्रताय मेळोवचेखातीर मुव्हिमेन्तु पोपुलार द लिबेर्तासांव द आंगोला, फ्रॉन्ति नासियोनाल द लिबेर्तासांव द आंगोला ह्यो संघटना नेटान वावुरताल्यो. २५ एप्रिल १९७४ वर्सा पोर्तुगालांत पोरने सरकार वचून नवें सरकार आयलें. ह्या सरकारान वसणुकींतल्यो लडायो सोंपोवपाचो निर्णय घेतलो. १९७५ वर्सा आंगोलाक पुराय स्वतंत्रताय मेळ्ळी. स्वतंत्रतायेउपरांत आंगोलाक पीपल्स रिपब्लिक ऑफ आंगोला ह्या नांवान वळखूंक लागले. १९७६ वर्सा आंगोला, ऑर्गनायझेशन ऑफ आफ्रिकन युनिटी आनी संयुक्त राष्ट्र संघटनेचो प्रतिनिधी जालो.
राज्यवेवस्था: आंगोला हें एक सार्वभौम राष्ट्र जावन आसा. ह्या राष्ट्राखातीर १९७५ त संविधान तयार जालें आनी फुडें ह्या संविधानांत १९७६ त कांय बदल घडयले. राज्यकारभाराचें फुडारपण एम्. पी. एल्. ए. म्हळ्यार मुव्हिमेन्तु पोपुलार द लिबेर्तासांव द आंगोला ह्या पक्षाकडेन आसा. राज्यकारभार मार्क्सवादी-लेनिनवादी विचारांवरवीं चलता. प्रशासन चलोवचेखातीर क्रांतिकारी मंडळ (रेव्होल्युशनरी काउन्सिल) आसा. ह्या मंडळाची बसका म्हयन्यांतल्यान एक फावट जाता. राजकी, प्रांतीय, तरणाटे आनी बायलां अशा विंगडविंगड पांवड्यावयले प्रतिनिधी ह्या मंडळांत आसात. पक्षाचे केंद्रीय समितीन घेतिल्ल्या निर्णयांचेर ह्या बसकांनी विचार जाता आनी हे निर्णय वेव्हारांत हाडटात. पक्षाचो अध्यक्ष होच देशाचो अध्यक्ष आसता.
थळावी राज्यवेवस्था बरेतरेन चलची हाचे खातीर देशाचे १० प्रांत केल्यात; ह्या प्रांताचेय फुडें गांवांचे आनी शारांचे परिस्थितीप्रमाण आनीक कुडके केल्यात. केंद्रीय लोकशायेच्या तत्वांचेर प्रा तांविशीं निर्णय घेतात.
आंगोला अलिप्त राष्ट्रपरिशदेचो सभासद जावन आसा. न्यायवेवस्था स्वतंत्रपणान कारभार चलयता. पीपल्स सुप्रीम कोर्ट हें सगळ्यांत उंचेल्या
