थंय ताका पोलिसांनी धरलो, बरोच मार दिलो आनी ११ वर्सां बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. साडेचार वर्सां बंदखणीची ख्यास्त भोगतकच ताची सुटका जाली. विष्णू आंगले, कमलाकर केणी, सदानंद कुंदो, श्यामसुंदर कुंदो, खुशाली नागू देसाय आनी शरद केणी हे ताचे सुटके झुजांतले वांगडी आशिल्ले. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केला.
-कों.वि.सं.मं.
आंगवण: स्वताच्या मनांतलो हेत पुरो जावंचो म्हूण देवदेवतेक पूजोपचाराच्या दिल्ल्या वचनाक वा एकाद्री वस्त अर्पण करपाखातीर दिल्ल्या उतराक ‘आंगवण’ अशें म्हणटात.
‘आंग’ म्हळ्यार शरीर वा कूड. आंगवण ही मनशाचे कुडीच्या हिताखातीर केल्लो संकल्प आसता.
कर्मा स तरांचीं आसतातः नित्य, नैमित्तिक, काम्य, निषिध्द, प्रायश्र्चित आनी उपासना मनांत इत्सा बाळगून केल्ल्या संकल्पांक ‘काम्यकर्म’ म्हणटात. आंगवण हो प्रकार काम्यकर्मांत आस्पावता. मात हेर काम्यकर्मां इत्सित हेत पुराय जावंचे आदीं करतात. आंगवणीचो संकल्प मनांतलें काम जातकच पावयतात.
‘आंगवण’ करपाची चाल पूर्विल्ल्या काळासावन चलत आयल्या. आंगवणींत देवान पयलीं भक्ताली इत्सा पुराय करप आनी उपरांत भक्तान देवाक आंगवण पावोवप असो क्रम आसता. आंगवणींत देवाच्या देवत्त्वाक आवाहन दिवपा वांगडा, आव्हानय आसता. धर्मीक श्रध्देंतल्यान देवतेकडे जाल्ली ‘आंगवण’ ही कबलात आसा. आंगवण पावोवन भक्त आपलें देवाविशींचें फारीकपण परगटायता. आंगवण देवाकच करतात अशें न्हय तर देंवचार, भूतयोनी आनी घराच्या मूळ पूरसाकय करतात. आंगवण कसल्याय कारणाची, कसल्याय स्वरूपाची आनी कोणाकूय केल्ली आसल्यार लेगीत, इत्सित फळ मेळटकच पावोवची पडटा. नाजाल्यार त्या दैवताचो कोप जाता असो समज आसा.
पुराणांत आंगवणीचे उल्लेख मेळटातः
सत्यनारायणाचे पूजेचे कथेंत साधुवाण्यान केल्ले आंगवणीची खबर वाचूंक मेळटा. साधुवाण्यान आपल्याक भुरगें जाल्यार आंगवण करीन अशें सांगून घेतलें. उपरांत ताका ‘कलावती’ ही चली जाली. बायलेन वाण्याक आंगवणीची याद केली. चलयेचें लग्न केलें तरी तो आंगवण करपाक विसरलो. हे आंगवणीक ते कथेंत ‘प्रतिज्ञा’ अशेंय म्हळां.
‘भ्रष्ट प्रतिज्ञा आलोक्य शापं तस्मै प्रदत्तवाना’ ।। असो देवान त्या साधुवाण्याक आंगवणीक चुकलो म्हूण श्राप दिलो.
आंगवणीचे प्रकार जायते आसातः व्रतां करप, नेम पाळप, वस्ती करप, कुडीक कश्ट दिवप. आंगवणी अश्योः
व्रतां: सत्यनारायण, वरदशंकर, सोळा सोमार, सोळा सुक्रार. वस्तीः मेणवाती, दागिने, खण-कापडां, तुळाभार, नाल्ल, साकर, धान्यां, आयदनां.
नेम पाळप वा कश्ट दिवपी-साष्टांग नमस्कार, प्रदक्षिणा, देवाच्या हुमऱ्यार नाका घांसप, हुमरे-सोंपणां धुवप, उपास करप.
मुसलमान धर्मांत आंगवणीक ‘मिन्नत मानत’ अशें म्हणटात. ह्या धर्मांत अल्लाक आंगवणेच्यो वस्ती म्हळ्यार रूप्या घोडे, हत्ती तर दितातच, ते भायर अल्लाच्या नांवान गरीब लोकांखातीर अन्न, कपडो ह्या सारकिल्यो वस्तू दिवन आंगवण फेडटात.
महाराष्ट्रांत खंडोबा आनी कर्नाटकांत रेणूका ह्या दैवतांक, भुरगीं ओंपपाची चाल कांय पंगडांभितर आसा. देवाक अशे तरेन ओंपिल्लीं भुरगीं घरा परतनासतना देवाचे सेवेक आपलें जिवीत सारतात. गोंयां आंगवणीचें रूप देवदेवतां प्रमाण बलदता. कांय आंगवणीचे प्रकार अशेः
१. सांतेर-सात तरेच्या (सात रंगांच्या) फुलांची माळ घालप. होंट दिवपाची-काजळ, कुकूम, खण, नाल्ल, तांदूळ दिवपाची आंगवण. २. फातर्पेची शांतादुर्गा-फुलांचें ताट दिवप. ३. गणपती-भुरगें जाल्यार तें माटोळेक बांदप. ४. म्हारु-देंवचार-सूर, रोंट, विडी, सांगोड दिवप. ५. बेताळ-जोतें, कोंबो, बोकडो दिवप. ६. खुंटी-होंट दिवप. ७. चंद्रेश्वर-नाल्ल-पड, फुलांचें ताट दिवप. ८. भूतनाथ-पायलेची खिचडी दिवप. ९. चंद्रेश्वर देवस्थान (पाड्डें)- एकाद्रे बायलमनशेचे केंस गळपाक लागल्यार आपले केंस गळपाचे थांबल्यार शेजदाराकडेन जीं पांच सोंपणां आसात तीं आपल्या केंसान झाडून घेतां अशी आंगवण करता. १०. सत्यनारायण-पांच घरां भीक मागून सत्यनारायणाची पूजा करपाची आंगवण करतात. ११. संत सां फ्रांसिश्कु शाव्हियर (ओल्ड गोवा-व्हेल्य गोवा) ह्या क्रिस्ती संताक, कुडीच्या खंयच्याय अवयवाक पिडा जाल्यार, ती निवारण जावची म्हूण आंगवण करतात. ही आंगवण पिडा सोंपतकच ज्या अवयवाखातीर आंगवण केल्ली त्या अवयवाची मेणाची आकृती करून ह्या संताचे कुडीक ओंपतात. कोलव्यां इगर्जींतूय अशी चाल चलता. १२. ओल्ड गोवा हांगा घरांनी भोंवन भीक मागून जें मेळटा त्या पैशांनी मीस करपाची आंगवण करतात.
-वासुदेव वझे
आंगारो: आंगारो ह्या उतराचो मूळ अर्थ म्हळ्यार, पेटिल्लो तांबडोगुंज जाल्लो कोळसो. पूण सद्या बिभूत, धूप, हुंवाळून उरिल्ल्या पेटिल्ल्या कोळशाचेर उदक घालून पालयल्लो गोबर वा कोळसो, वा पवित्र थळां आनी होमांचे सुवातेवयली बिभूत वा गोबर हाका ‘ आंगारो ’ म्हणटात.
चड करून दत्तात्रयाच्या, म्हादेवाच्या देवळांत आंगारो/बिभूत दवरपाची बरीच पोरनी प्रथा आसा. हो आंगारो भाविक आपल्या कपलाक वा हेर अवयवांचेर लायतात. आंगऱ्याक लागून भायली कसलीच पीडा वा बादा जायना हो ताचे फाटलो समज आसा.
हिंदू धर्माच्या बऱ्याचशा ग्रंथांनी आंगाऱ्याविशीं म्हत्वाची बरपावळ सांपडटा. बरेचकडेन आयजपसून कसलीय पीडा वा बादा जाल्ल्या मनशाक सुशेग मेळचो हे खातीर रामरक्षा, शिवकवच, मारुती स्तोत्र वा ‘ब्रह्मकर्मसमुच्चय’ हातूंतलो ‘शांतिपाठ’ म्हणून आंगारो मंत्रावन दिवपाची प्रथा आसा. बऱ्याच ग्रंथांनी कशे तरेन आंगाऱ्याचें महात्म्य आसता हाचेरय हरपावळ आसा. देखीकः
१. गुरूचरित्रः इहलोकीं अखिल सुख। होय आपण शतायुष। व्याधि न होय शरीरास। भस्म लाविता परियेसा ।।३३।। पूर्वजन्मसहस्त्रांती। आणिकही बहुत। भस्मधारणे पापे जाती। बेचाळीस वंशादि ।।३४।। (२९ वो अध्याय)
२. रामरक्षाः एतां राम बलो पेतां रक्षां यः सृकृती पठेत् स चिरायुः सुखी पुत्री विजयी विनयी भवेत्।। (बुधकौशिकविरचित रामरक्षा, श्र्लोक १०)
३. शिवकवचः पुनश्च भस्म संमंन्त्र्य तदंगंपरितोƧ स्पृशत्। गजानां षट्सहस्नस्थ व्दिगुणस्यबल देही ।।३७।। भस्मप्रभावात्संप्राप्त बलैश्वर्य धृतिस्मृतिः। स राजपुत्रः शुशुभे शरदर्क इव श्रिया ।।३८।। भस्मधारण सामर्थ्यात् शत्रुसैन्यं विजेष्यसि ।।४४।। (स्कंदपुराण ब्रह्मोत्तर खण्ड, शिवकवच)
४. वैष्णव पंथः तुझा दास शेषशायी। म्हणून लावी अंगारा।।
५. तुकाराम गाथाः तुका म्हणे पाहता घडि। जगा जोडी अंगारा।।(३९७६) कांय पुराणांनीलेगीत आंगाऱ्याचें म्हत्व देखींसयत स्पश्ट केलां. अरुंधती ही एका ऋषिची बायल अग्रिहोत्राच्या कुंडांतल्यान आंगारो काडुन एका मेल्ल्या ब्राह्मणाच्या कपलाक लायता आनी तो ब्राम्हण जिवो जाता.
