आत्मो आनी कूड ह्यो दोन गजाली लागींच्यो आनी आत्मो हो कुडीचो आकार अशें मानूंक लागलो.
५. सौदर्यशास्त्र: [Aesthetics] ह्या विशयाचेर अॅरिस्टॉटलान ‘ पोएटिका ’ हें स्वतंत्र पुस्तक बरयलां. ह्या पुस्तकांत कलेचीं मुळावीं तत्वां, तांचों पद्य, नाट्य हांच्यावरवीं जावपी आविश्कार हाचो ताणें नियाळ केला. उतरां आनी ताल हांच्या वरवीं काव्य तयार जाता. अॅरिस्टॉटलाच्या मतान काव्याचो जल्म दैवी शक्तींत ना. तो मनशाचे अनुकरण करपाचे जल्मजात प्रवृत्तींतल्यान आनी बऱ्या अणभवाच्या बौध्दिक खोशयेंत आसता. अॅरिस्टॉटलच्या काव्यशास्त्रांत सौंदर्यवादी तत्वगिन्यानाचो अभ्यास आनी सविस्तर नियाळ सांपडटा.
- कों. वि. सं. मं.
अॅरो, केनेथ जे (जल्मः २३ ऑगस्ट १९२१, न्यूयॉर्क.) नामनेचो अर्थशास्त्रज्ञ. ताणें १९४० त न्यूयॉर्कच्या सिटी कॉलेजांतसून समाजविज्ञानातली बी. एस् सी. पदवी मेळयली; तशेंच कोलंबिया विद्यापीठांतल्यान १९४१ त एम्. ए. आनी १९५१ त पीएच्.डी. पदवी मेळयली. अर्थशास्त्रांतल्या संशोधनाखातीर नेमिल्ल्या काउल्स कमिशनचेर ताणें संशोधन वांगडी म्हूण काम केलें. १९४९-६८ ह्या काळांत ताणें स्टॅनफर्ड विद्यापीठांत आनी १९६८-१९७९ ह्या काळांत हार्वर्ड विद्यापीठांत प्राध्यापक म्हूण काम केलें. १९७९ सावन तो स्टॅनफर्ड विद्यापीठांत अर्थशास्त्राच्या प्राध्यापकपदाचेर काम करीत आसा. चर्चिल कॉलेज, केब्रिज हाचो तो १९६३-६४, १९७० आनी १९७३ त सदस्य (fellow) आशिल्लो. जायत्या संस्थांनी आनी अकादेमीनीं वांगडी आनी fellow म्हूण ताणें काम केलां. ‘सादारण अर्थशास्त्रीय संतुलन सिध्दांत आनी कल्याणकारी सिध्दांत’ (General Economic Theory & Welfare Theory) ह्या विशयांतल्या ताच्या म्हत्वाच्या योगदानाखातीर ताका १९७२ त, अर्थशास्त्र ह्या विशयाखातीर आशिल्लो नोबेल पुरस्कार फाव जालो. ‘सादारण अर्थशास्त्रीय संतुलन सिध्दांत आनी कल्याणकारी सिध्दांत’ तेचप्रमाण ‘वाढ सिध्दांत आनी निर्णय सिध्दांत’ (Growth Theory and Decision Theory) ह्या अर्थशास्त्रांतल्या ताच्या म्हत्वाच्या योगदानाखातीर स्विडीश अकादेमी ऑफ सायन्सेस हे संस्थेन ताचो खासा उल्लेख केला.
- कों. वि. सं. मं.
अॅलिटिस, ओडिसीयस (जल्मः २ नोव्हेंबर १९११, इरकलियन-क्रिट).
एक नामनेचो कवी. मुळावें शिकप जातकच ताणें अथेन्स विद्यापीठाच्या कायद्याच्या विद्यालयांत प्रवेश घेतलो पूण शिकप अर्द्यारूच सोडलें. अँड्रियास अँब्रिकोस हांचीं व्याख्यांनां आयकून १९३५ सावन ताणें बरोवपाक आनी ‘कॉलेजां’ (फ्रेंच चित्रकलेचो एक प्रकार) करपाक सुरवात केली. १९३५ त अथेन्स हांगा भरिल्ल्या International Surrealist प्रदर्शनांत ताणें आपलीं कॉलेजां मांडलीं. First Poems, Orientations (1936) हे ताचे सुरवातीचे कवितां झेले. ताची हेर बरपावळ अशीः Hourglass of the Unknown (1937), In service of Summer and Sun the first, together with Variation on Sunbeam (1943). पदांचो झेलो The Ro Eros (1972), कलेची समीक्षा करून बरयल्लें The Painter Theophilos (1973), निबंदां झेलो Open Book (1974). नाझी लोकांनी जेन्ना ग्रीस घेतलें, तेन्ना तो आल्बानियांतल्या इटालियनाआड आशिल्ल्या फॅसिस्ट विरोधक पंगडाक वचून मेळ्ळो. झुजाउपरांत १५५९ त ताणें To Axion Esteᶺ हें पुस्तक बरयलें. ग्रीक परंपरेचे फाटभुंयेआड स्वतंत्रतायेखातीर आनी सर्जनशीलतेखातीर चलिल्लो आर्विल्ल्या मनशाचो संघर्श दाखोवपी ताची नितळ बुध्दिवादी नदर आनी संवेदनक्षमतेचें चित्रण दाखोवपी काव्यलेखनाखातीर ताका १९७९ त साहित्याखातीर आशिल्लो नोबेल पुरस्कार फाव जालो.
- कों. वि. सं. मं.
अॅसर, टोबियास मायकेल कॅरल(जल्मः २८ एप्रील १८३८, अॅमस्टरडम; मरणः २९ जुलै १९१३).
एक नामनेचो डच न्यायवेत्तो (Jurist). तो अॅमस्टरडम विद्यापिठांत वेवसायिक आनी खाजगी आंसरराष्ट्रीय कायद्याचो प्राध्यापक आशिल्लो. १८६९ त, ताणें आपल्या दोन वांगड्यांक घेवन Revue de Droit International et de Legislation Compare’e’ (Review of International Law and of comparative Legislation) हो नियाळ केलो. Institute de Droit International (Institute of International Law) हे संस्थेचो तो संस्थापक.
१८९१ त, ताणें डच सरकाराक सुचोवणी करून आंतरराष्ट्रीय खाजगी कायद्याचें एकसूत्रीकरण जावचें म्हूण हेग हांगा परिशद घडोवन हाडपाक लायली. परिशदेची बसका पयले फावट १८९३ त भरली आनी ही बसका म्हळ्यार हेग कुटुंबीक कायद्याविशीं हेग कबलातीची सासणाखातीर संस्था कायद्याविशीं हेग कबलातीची सासणाखातीर संस्था थारली. १९११-१२ त आंतरराष्ट्रीय हुंडी (Bills of Exchange) कायद्याच्या एकसुत्रीकरणाखातीर घडोवन हाडिल्ल्या परिशदेचें अध्यक्षपद ताका फाव जालें. १८९३ त तो डच Road Van State (Council of State) चो वांगडी जालो. १८९९ ते १९०७ ह्या काळांत भरिल्ल्या हेग शांतताय परिशदांनी डच प्रतिनिधी म्हुण ताणें वांटो घेतलो.
पयले हेग शांतताय परिशदेंत सासणाचें लवाद न्यायालय (Permanany Court of Arbitration) करपाखातीर ताणें केल्ल्या मोलादिक वावराखातीर १९११ त, शांततायेखातीर आशिल्लो नोबेल पुरस्कार ताका आल्फ्रेड हरमान फ्राईड हाच्यावांगडा वांटून मेळ्ळो.
- कों. वि. सं. मं.
अॅस्टन, फ्रान्सिस विल्यम (जल्मः १ सप्टेंबर १८७७, हारबोर्न बर्मिगहॅम; मरणः २० नोव्हेंबर १९४५ केंब्रिज).
नामनेचो ब्रिटीश रसायन आनी भौतिकीशात्रज्ञ. ताचें शिकप मालव्हर्न कॉलेज, बर्मिगहॅम आनी केंब्रिज विद्यापीठांत जालें. १९१० पसून जे. जे. थॉमसन हाचो सहाय्यक म्हूण ताणें कॅव्हेंडिश प्रयोगशाळेंत काम केलें. १९२० त ट्रिनिटी कॉलेजचो फेलो म्हणून ताची वेंचणूक जाली. थॉमसन हाणें समस्थानिकांचो (Isotopes) सोद लायतकच अॅस्टर हाणें समस्थानिक आशिल्ल्या मूलद्रव्यांचे भितरले रचणुकेविशीं संशोधन करपाखातीर आनीकय बऱ्यो आनी नव्यो पध्दती सोदून काडपाखातीर उपाट संशोधन केलें. पयलो द्रव्यमान वर्णपटलेखक (Mass Spectrograph) ताणें तयार केलो आनी ताचे वरवीं समस्थानिक आशिल्लीं कितलींशींच मूलद्रव्यां सोदून काडलीं.
द्रव्यमान वर्णपटलेखकावरवीं कितल्याशाच मूल्यद्रव्यांच्या समस्थानिकांचो सोद लायिल्ल्याखातीर आनी Wholenumber Rule ह्या ताच्या सिध्दांताखातीर ताका १९२२ त, रसायनशास्त्र विशयाखातीर आशिल्लो नोबेल पुरस्कार फाव जालो.
रॉयल सोसायटीन १९२१ त ताची फेलो म्हूण वेंचणूक केली. मॅकेंझी डॅव्हिडसन पदक (१९२०), ह्यूझ पदक (१९२२), जॉन स्कॉट आनी पॅटरनो पदक (१९२३), रॉयल पदक (१९३८) आनी डडेल पदक (१९४१) अशीं कितलींशींच पदकां ताणें मेळयलीं.
ताणें बरयल्लीं म्हत्वाचीं पुस्तकां अशीः Isotopes (1922), Structural Units of Material Universe (1925), Mass Spectra and Isotopes (1933).
- कों. वि. सं. मं.
आंगले, श्रीकांत वासू पै (जल्मः २० फेब्रुवारी १९३४, मडगांव-सालसेत).
गोंयचो सुटके झुजारी. नॅशनल काँग्रेस गोंय संघटनेचो तो वांगडी आसलो. ६ एप्रिल १९५५ त ताणें मडगांव सत्याग्रहांत वांटो घेतिल्लो.
