कांय फावट वेल्या चारुय वर्णांक आपली थारावीक कामां करप शक्य जायनासलें. ही अडचण पारखून अशा प्रसंगार हेर वर्णाचो वेव्हार आनी कामां आडवाद म्हूण आपणावपाक हरकत ना अशी सोय शास्त्रकारांनी करून दवरिल्ली. ह्या नेमाक ‘ आपध्दर्म ’ अशें म्हणटात.
आपध्दर्म ह्या उतराची व्याख्या ‘ आपदि कर्तव्यो धर्मः ’ म्हळ्यार संकश्टावेळार आपणावपाचो धर्म अशी करतात.
चातुर्वर्ण्य पध्दतींत ब्राह्मणांक षट्कर्मां, क्षत्रियांक झुजाविशींची कृत्यां, वैश्यांक शेत, उद्देग, गोरवां राखप तर शुद्रांक वेल्या तीन वर्णांची सेवा हीं कामां वांटून दिल्लीं.
आपध्दर्म म्हूण ब्राह्मण आनी क्षत्रिय हांणी फुडल्यो गजाली आचरपाक हरकत ना अशें मनू सांगताः
विद्या शिल्पं भृतिः सेवा गोरक्ष्यं विपणिःकृषिः।
धृतिर्भैक्ष्यं कुसीदं च दश जीवनहेतवः।। (10.116)
अर्थः गिन्यान, कलाकुसरीचीं कामां, नेकरी, सेवा, गोरवां पोसप, विक्रय, शेत रोवप, राखण, भीक मागप, सावकारी हे धा वेव्हार ब्राह्मण जांव क्षत्रिय वर्णान करचे.
बैलगाडी चलोवप, दोंगरावेल्यान तण वा जळणाचें लांकूड हाडून विकप हे वेवसाय ब्राह्मण आनी क्षत्रियांनी करपाक हरकत ना अशें याज्ञवल्क्य म्हणटा. संकश्टावेळार लेगीत ब्राह्मणांनी शुद्रांक आनी शूद्र आनी सकयल्या पांवड्यावेल्या वर्णांनी उंचेल्या पांवड्यावेल्या वर्णांक आलाशिरो दिवचो न्हय अशें वसिष्ठ सांगता. क्षत्रिय आनी वैश्य ह्या दोन वर्णाचो वेवसाय संकश्टावेळार कोणेय आपणावपाचो. पूण संकश्ट वा आडमेळीं सोंपतकच आपध्दर्म म्हूण आपणायिल्लो उणाक वर्णाचो वेवसाय सोडून प्रायश्र्चित घेवंचें. उपरांत आपल्या वर्णाचो वेवसाय आपणावपाक हरकत ना अशें चडशा धर्मशास्त्रकारांचें मत आसा. ब्राह्मणाक वैश्याचो वेवसाय आपणावचो पडल्यार ताणें वटणां, तेल, कात, गायचें पाडूक, गायचें दूद, फळां-फुलां, सोरो-मांस, तण, उदक हांचो वेपार करचो न्हय अशें गौतमधर्मसुत्र (7.15) सांगता. आपस्तंबान ब्राह्मण वर्णाक जे वस्तूंचो वेपार करूंक नाका अशें म्हळां, तातूंतल्यो कांय वस्तू आडवाद म्हूण कुशीक काडून हेर वस्तूचो वेव्हार करपाक मान्यताय दिल्या, अशें आपद्धर्मूसुत्र (1.20.16; 1.21.1-2) सांगता. ब्राहमणान अशा संकश्टावेळार धर्मशास्त्रांतले सगळे नेम कडेक सारून आपली दिसपट्टी जीण सारची पूण सेवा-वृत्ती आचरची न्हय अशें गौतम (7.22) सांगता. त्याचवांगडा सेवा-वृत्ती आपणावपाक हरकत ना अशें म्हणपी हेर शास्त्रकारांचीं मतां गौतमान सांगल्यांत. वैश्य आनी शूद्र हांणी संकश्टावेळार खंयच्या नेमाक पाळो दिवपाक जाय हेविशीं खंयचीच बंधनां धर्मशास्त्रान घालूंक ना. त्यावेल्यान वैश्य, शूद्र आनी क्षत्रियांक आपल्या परस उंचेल्या वर्णाचो वेवसाय सोडून हेर वेवसाय करपाक मेकळीक आसली अशें दिसता.
- कों. वि. सं. मं.
आफोंसु, आल्फेद: (जल्मः 11 मार्च 1928, गालजीबाग-काणकोण; मरणः 10 सप्टेंबर 1986).
गोंयचो सुटके झुजारी. ताणें सिनीयर कॅम्ब्रीज मेरेन शिक्षण घेतिल्लें. 1946 वर्सा सावन तो मुंबय, जंय गोंयकार एकठांय येतात थंय ताच्या मनांत गोंयचे सुटकेविशीं जाग हाडपाचो वावर करूंक लागलो. 1951 वर्सा पोर्तुगेज पोलिसांनी ताका धरपाविशीं फर्मान काडिल्लें. 1952 वर्सा तो ‘ नॅशनल काँग्रेस गोंय ’ हे संघटनेचे मुंबय शाखेचो अध्यक्ष आशिल्लो. उपरांत तो कार्यकारी संघटनेचो वांगडी जालो. 1954 वर्सा ताणें आपले नोकरेक सोडचीठ दिली. 15 ऑगस्ट 1954 दिसा ताणें चवदा सत्याग्रही लोकाचो एक पंगड तेरेखोल किल्ल्याचेर व्हेलो. थंय पावतकच तांणी थंय तिरंगी बावटो लायलो आनी पुराय एक दीस ते त्या किल्ल्याचेर रावले. तेन्ना पोलिसांनी हेर सत्याग्रहीं वांगडा ताका धरलो. 31 मार्च 1955 दिसा प्रादेशिक लश्करी दंडाधिकाऱ्यामुखार (Territorial, Military Tribunal) जाल्ले चवकशे उपरांत ताका आठ वर्सां खर बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. उपरांत 17 मे 1959 वर्सा ताची आग्वाद बंदखणीतल्यान सुटका जाली.
गोंयचे ‘ नॅशनल ट्रेड युनीयन काँग्रेस ’ हे संघटनेचो तो एक संस्थापक आशिल्लो. तशेंच राश्ट्रीय खण कामगार संघटनेचो चिटणीस म्हूण ताणें काम केलां. 18 जून 1981 दिसा गोंय सरकारान ताच्या सुटकेझुजांतल्या वावराचो भोवमान केलो.
- कों. वि. सं. मं.
आफ्रिका खंड: क्षेत्रफळान आशिया फाटोफाट संवसारांत दुसरो व्हडलो खंड. जुंव्यासयत क्षेत्रफळ 3,02,77,135 चौ.किमी. ह्या खंडांतल्यान विषुववृत्त, कर्कवृत्त आनी मकरवृत्त तिनूय पासार जातात. उत्तर दिकेक भूंयमध्यसागर, अस्तंतेक अटलांटिक म्हासागर, उदेंतेक तांबडो समुद्र, अरबी समुद्र आनी हिंदी म्हासागाराचो कांय वांटो.
ह्या खंडांत आल्जेरिया, आंगोला, बेनिन, बोटस्वाना, बुरुंडी, कॅमरून, केप वेर्दे, मध्य आफ्रिकन संघराज्य, चॅड, काँगो, जिबावती, ईजिप्त, विषुववृत्तीय गिनी, इथिओपिया, गॅबॉन, गांबिया, घाना, गिनी, गिनी-बिसाउ, आयव्हरी कोस्ट, केनिया, लेसोथो, लायबेरीया, लिबीया, मादागास्कार, मालावी, माली, मॉरिटानीया, मॉरिशस, मोरोक्को, मोझांबिक, नायजर, नायजेरिया, रॅवांडा, आंबाटोमे, प्रिन्सीपी, सेनेगल, सेशल्स, सिएर्रा लिऑने, सोमालिया, दक्षिण आफ्रिका, सुदान, स्वाझीलँड, टांझानिया, टोगो, ट्यूनिशिया, युगांडा, अपर व्होल्टा, झाइरे, झांबीया, झिंबाब्वे हे स्वतंत्र देश आसात.
नैऋत्य आफ्रिका हो वाठार दक्षिण आफ्रिकेच्या सत्तेखाला आसा. हाका संयुक्त राश्ट्रसंघान 1980 वर्सा स्वतंत्र राश्ट्र जाहीर करून नामिबीया हें नांव दिलें, पूण दक्षिण आफ्रिकेन अजून ताच्यावेली सत्ता सोडूंक ना, तेभायर ट्रान्सकेई, बोफुदॅटस्वाना, बँडा, आनी किस्केई हांच्या स्वतंत्रतायेक आंतरराश्ट्रीय थराचेर मान्यताय ना.
भूंयवर्णनः हो खंड चडसो पोरन्या घटमूट आनी विस्तीर्ण फातरांपसून तयार जाला. हाचे उत्तरेक अॅटलास दोंगर आनी दक्षिणेक केप दोंगराच्यो वळी आसात. हांचे मदीं ऊंच सकयल अशे ल्हान व्हड दोंगर आनी फातरांचे वाठार आसात. विस्ताराच्या मानान हांगा ऊंच दोंगर आनी चड सकयल्लीं मळां उणीं आसात. 2,500 मी. परस ऊंचायेचे वाठार चड नात पूण जे आसात ते ज्वालामुखीच्यो तेंगश्यो नाजाल्यार कडक आनी घट आसात. 150 मी. परस उण्या उंचायेची भूंय दर्यादेगेवेल्यान 800 किमी. परस भितर आसा.
हांगा रुक्का, टांगानिका, किवू, एडवर्ड, आल्बर्ट, म्वेरु, उपेम्बा, व्हिक्टोरिया हीं नामनेचीं तळीं आसात. दर्यादेगांवेले ल्हान सान आनी कांय काळापुरतेच व्हांवपी कांय प्रवाह सोडले जाल्यार, खंडांत फकत 9 व्हडल्यो न्हंयो आनी तांचे जाळे पातळ्ळां. ते पैकी चॅड न्हंय दर्याक वचून मेळना. कितल्याशाच न्हंयांचीं पात्रां चड खोल नात. वाठाराच्या उंच सकयलपणाक लागून न्हंयो व्हांवतात ते वाटेंत तरेतरेचे धबधबे तयार जाल्यात.
काँगो न्हंयचो विस्तार सगळ्यांत चड म्हळ्यार 36,90,700 चौ. किमी. मेरेन आसा. तिची लांबाय 4,371 किमी. आसा. नायल न्हंयचो विस्तार सुमार 28,75,000 चौ. किमी. आसा आनी लांबाय सुमार 6,690 किमी. ही न्हंय जगांत सगळ्यांत चड लांबायेची आसा. एका वाळवंटांतल्यान पासार जावनय तिचें उदक उणें जायना. तिची मुखेल उपन्हंय नील नायल ही आसा. नायजर ही न्हंय सुमार 3,185 किमी. लांबायेची आसा. झांबेझी 3,541 किमी., ऑरेंज 2,092 किमी. लांबायेच्यो आसात. तेभायर लिंपोपो, मौलूया, चेलिफ, मेजेर्दो ह्या सारक्यो न्हंयोय आफ्रिका खंडांत आसात.
हवामानः ह्या खंडाच्या विस्ताराक लागून हांगाचें हवामान विंगडविंगड तरांचें आसा. 37° उत्तर आनी 35° दक्षिण ह्या अक्षवृत्तीय विस्ताराक लागून दक्षिण आनी उत्तर ह्या दोनूय वाठारांतलें हवामान थंय आसा.
