Jump to content

Page:Konkani Viswakosh Vol1.pdf/185

From Wikisource
This page has not been proofread.
Atlantic islands-Konkani Vishwakosh.png

फेब्रुवारी हे चड शिंयाचे म्हयने. ह्या वेळार तापमान 4˚ से. ते 7˚ से. मेरेन आसता. जुलय-ऑगस्ट सगळ्यांत उश्ण म्हयने, तेन्ना तापमान 14˚ से. ते 16˚ से. मेरेन आसता. पावस सगळे कडेन सारकोच पडटा. अस्तंतेकडल्यान व्हांवपी वाऱ्यांक लागून वर्साक सुमार 200-225 दीस इल्लो इल्लो पावस पडत आसता. देशाच्या उत्तर आनी उदेंतेच्या वाठारांनी वर्साक 70-75 सेंमी. आनी नैऋत्येवटेन 120-125 सेंमी. पावसाची नोंद जाता.

वनस्पत आनी मोनजातः निमण्या हिमयुगाच्या काळांत आयर्लंड युरोपीय भुंयेकडल्यान वेगळें जाले, पूण युरोपांत वावुरपी जनावरां आनी वाडपी वनस्पत उत्तर युरोपांतल्यान आयर्लंडांत पावली. इंग्लंडांत सांपडपी बरीचशी मोनजात आनी वनस्पत हांगा मेळना. पूर्विल्ल्या काळांत आयर्लंडच्या मळांच्या वाठारांत दाट रान आशिल्लें, तें आतां ना जालें आसलें तरी ओक, पायन, बर्च ह्या सारके रुख आजूय सांपडटात. हांगाच्या हवामानाक लागून तरातरांचीं तणां हांगा वाडटात.

आयरीश घोडो, कुत्रो, गाय, अानी हेर पोसपाचीं जनांवरां लोकप्रिय आसात. कॉनेमारा हे शिंगरु, वुल्फहाउंड, ब्लू टेरियर ह्या सारके कुत्रे चड प्रमाणांत आसात. ब्रॅजर, ऑटर, स्टोट, सोसो हे प्राणी; ससाणो, भांगराकोराचो गरुड हे पक्षी आनी गोबराकोराचो शेड्डो, बेबो, गोगलगाय ह्या सारके ल्हानसान प्राणी दिश्टी पडटात.

इतिहासः नवएश्मयुगांत आयर्लंडांत मनीस रावताले अशें स्पश्टपणान दिसता. केल्ट लोकांची वस्ती जाल्याउपरांत, नवअश्मयुगांतल्या जमातींकडेन तांचो संबंद आयलो. गोयडेल, ब्रायथोल अश्या नांवांचे कितलेशेच केल्टिक जमातीचे पंगड हांगा वावुरताले. क्रिस्त शेंकड्याचे सुर्वेक सावन स्कॉटलंडच्यान पिक्ट लोक हांगा आयले अस्तंतेच्या वाठारांनी लोकांची चड वस्ती जाली. त्या काळावेले राजा जरी बळीश्ट आसले तरीपूण कोणाच्यानच आयर्लंडाचेर आपलो शेक चड काळ गाजोवंक जालो ना. कॅनॉट वंशांतल्या राजाक ‘ ऑर्डरी ’ (ordery) म्हळ्यार म्हान राजा अशें म्हणटाले. ह्या काळांत आयर्लंडचे लोक मूर्तिपूजक आशिल्ले.

पांचव्या शेंकड्यांत बऱ्याच किरिस्तांव धर्मप्रसारकांनी आयर्लंडांत किरिस्तांव धर्म हाडलो. तातूंतल्या पॅट्रीक ह्या धर्मगुरुन पयलींची ‘ ओगॅम ’ (ogam) ही लिपी काडून उडोवन थंय रोमन लिपिचो प्रसार केलो. पॅट्रीकाच्या वावराक लागून रोमन कॅथलिक धर्मपंथ थंय बरोच पातळ्ळो.

आठव्या शेंकड्याच्या दुसऱ्या अर्दांत उत्तर युरोपांतल्यान व्हायकिंग जमातींचे पंगड आयर्लंडांत पावले. लुटालूट करून तांणी बरेच गांव भूंयभरवण केले. डब्लिन, पॉटरफर्ड, लिमरीक सारक्या नव्या गांवांची थापणूक केली. 1001 वर्सा ब्रिअन बोरु आयर्लंडाचो राजा जालो. ताणें सगळ्यांक संघटित करून 1014 वर्सा व्हायकिंगांचो पराभव केलो. पूण हे लडायेंत ब्रिअर बोरुक मर्ण आयलें.

बाराव्या शेंकड्यांत अल्स्टर, लिन्स्टर, मन्स्टर आनी कॅनॉट हीं राज्यां म्हत्वाचीं आशिल्लीं. देशभर शांतताय आशिल्ली. ह्या वेळार चवथो पोप अॅड्रियन हाणें इंग्लंडचो दुसरो हेनरी हाका आयर्लंडचो मुखेल नेमलो. 1971 त हेनरी थंय येवन राजा जालो. तेन्नासावन हेनरी घराण्याची सत्ता आयर्लंडांत आयली. हे सत्तेच्या काळांत आयर्लंडची सगळी संपत्ती इंग्लंडाक पावंक लागली. आठवो हेनरी हाणें आयर्लंड इंग्लीश इगर्जीच्या मुखेलपणाखाला हाडून 1541 वर्सा हांगाचे कॅथलिक मठ जप्त केले आनी आपलेवटेन आशिल्ल्या सरदारांक आयर्लंडांत जमीन जुमले दिले. इंग्लीश राजांकडल्यान जावपी अत्याचारांआड झुजपाखातीर शेन ओनील, ह्यू ओनील, डेस्मंड हांगाचो अर्ल ह्या सारक्या देशभक्तांनी बरींच बंडां केलीं. हांगाची राज्यसत्ता पुरायपणान इंग्लंडाच्या राजघराण्याच्या हातांत आशिल्ली. सोळाव्या, सतराव्या आनी अठराव्या