लांबायेचे जलमार्ग आसात. देशांत सात मुखेल आनी हेर 20 बंदरां आसात. आयात- निर्यातीचे सगळे वेव्हार चडशे ह्या बंदरांतल्यान जातात. बंदरां येरादारीचो 75% वांटो उखलता.
आएरोलिन्यास आर्जेन्टिना ही विमान येरादारी सांबाळपी मुखेल संस्था. राश्ट्रीय आनी आंतरराश्ट्रीय मार्गांचेर येरादारी करपी हे संस्थेकडेन तीस विमानांचो ताफो आसा. हे भायर ऑस्ट्रल लिन्यास आयेरियास, लिन्यास आयेरीयास देल एस्तादो, त्रांसपोर्तेस आयेरियास बुएनॉस आयरेस ह्यो संस्था देशाभितरल्या विमान येरादारीचो भार सांबाळटात.
हांगाच्यान उजवाडाक येवपी खबरांपत्रां आसात. हांचो वट्ट खप 26,82,000 परस चड आसा. रेडिओ आनी दूरदर्शन क्षेत्र बरेंच फुडारिल्लें आसा. 66% परस चड लोक दूरदर्शनाचो लाव घेतात. संचारण क्षेत्रांत आर्जेन्टिना सुदारिल्ल्या देशांकडेन सर्त करपाइतलो फुडें पावला.
लोक आनी समाजजीणः 1986 वर्सामेरेन आर्जेन्टिनाची लोकसंख्या 3,10,30,000 इतली आशिल्ली. शारांच्या वाठारांनी रावपी लोकांची संख्या 2,22,69,000. लोकसंख्या देशभर समान ना. बुएनॉस आयरेस वाठार चड गर्देचो जाल्यार पॅटागोनिया सारकील्या वाठारांत लोकसंख्या सामकीच उणी आसा.
चडशे लोक युरोपीय वंशाचे आसात. आर्जेन्टिनांत जे पयलीं युरोपियांआदीं लोक रावताले तांकां काबार करूंक युरोपियनांक चड वेळ लागलो ना. आतां इंडियन्स बरेच उणे आसात. स्पॅनिश आनी इंडियन हांची भरसण ह्या देशांत कमी जाल्ल्यान ‘ मॅस्तिझो ’ (मिश्रवंशीय) ची संख्या सामकीच उणी आसा आनी ती लेगीत अँडीज दोंगराच्या वाठारापुरती मर्यादित आसा. लॅटीन अमेरिका उपखंडांतलो सगळ्यांत चड गोऱ्या लोकांचो हो देश. हांगा शेतांचेर काम करच्याखातीर आनी ल्हान सान हेर कामांखातीर गरीब मेस्तिझोंक वापरून घेतले. वयर मळब, न्हिदपाखातीर जमीन, फिरपाक घोडो, आंगार जीन्स, खावंक गायचें मास आनी पिवपाक तांबडो सोरो अशे परिस्थितींत जगपी ‘ गाउचो ’ (Gaucho) वर्ग हांगा तयार जालो. हांची जीण आनी जीणेविशींच्यो काव्यकथा आर्जेन्टिनाचे संस्कृतायेचो एक वांटो जावन आसा.
आज मेस्तिझो उणे आसले तरी 19 व्या शेंकड्यांच्या मध्यामेरेन तांचें प्रमाण बरेंच आशिल्लें. तें कमी करपाचो यत्न जाणून बुजून जालो. सारमिएन्तो, मित्रे आनी आलेबर्दी हांचे राजवटींत हजारांनी युरोपीयांक फुसलावन ह्या देशांत हाडले आनी तांकां हांगा वाडूंक मदत केली. 1852 वर्सा गोऱ्या लोकांचे प्रमाण 2.75% आशिल्लें, तें 1947 त 89% जालें. लोकसंख्येत जाणून बुजून केल्ल्या ह्या बदलांक लागून हांगा जाती-जमातींभीतर झगडीं जालीं नात. पूण युरोपीयनांमदीं अटालियन, स्पॅनिश, फ्रेंच, इंग्लीश, जर्मन, स्वीस, ऑस्ट्रियन, पोल, स्कँडिनेव्हीयन, स्लाव अशे ल्हान व्हड वांटे जाल्यात. समाजीक आनी राजकी जीणेचेर ह्या विंगड विंगड पगडांचो प्रभाव दिसता. इटालियन चड आशिल्ल्यान देशांतल्या चडशा वाठारांभितर अटालियन नांवां सहज वळखून मेळटात. देखीकः पॅरोन हो मूळ इटालियन. विंगड विंगड वांशिक, भाशीक आनी सांस्कृतिक संस्कार घेवन येवपी ह्या लोकांचेर स्पॅनिश भाशा आनी हांगाची एक खाशेली संस्कृताय हांचो परिणाम जावन एक नवोच समाज हांगा जल्माक आयला.
कॅथलिक धर्म हो हांगाच्या राज्याचो धर्म, पूण बाकिच्या धर्मांक आनी पंथांक स्वातंत्र्य आसा. कॅथलिक धर्मपीठाच्या मळार हांगाच्या राश्ट्रपतीक खास अधिकार आसात. बिशपासारक्या धर्मगुरूंची नेमणूक राश्ट्रपती करता आनी पोप जे आदेश दिता ते राश्ट्रपतीच्या मान्यतायेबगर हांगा लागू जायनात.
चडशे लोक कॅथलिक आसल्याकारणान तांचे सण आनी परबो देशभर दबाजान मनयतात. इटली देशांत दिश्टी पडपी विंगड विंगड देव-दवतांचीं ल्हान व्हड देवळांय हांगा दिसतात.
आर्जेन्टिनातल्या लोकांक मांस खावपाची चड आवड. मांस खवपाच्या बाबतींत ह्या देशांचें प्रमाण जगांत सगळ्यांत चड आसा. तांबडो सोरो हे सगळ्या लोकांचें आवडीचें पेय. चडशे लोक निरोगी, उमेदी आनी उत्सवप्रिय आसात. नाचगाण्याचो शौक सगळ्या लोकांमदीं दिसून येता. गाउचो आनी स्पॅनिश ह्या नांचांच्या भरसणींतल्यान बरेच नवे नवे नाचाचे प्रकार तयार जाल्यात. फुटबॉलचो खेळ हांगा सामको लोकप्रिय. ह्या खेळाक लागून आर्जेन्टिनान संवसारांत नामना जोडल्या.
कुटुंबपध्दत भारतीय पध्दतीक बरीच लागीं आसा. व्हड एकठांय रावपी कुटुंबां, जाण्ट्यांक मान आनी अधिकार, बायलांची सुवात ह्यो गजाली हांगाच्या लोकांभितर भारतांतल्या लोकांभाशेन आसात. इव्हा पॅरॉन सारके बायलेच्या कर्तुपांतल्यान देख घेवन बऱ्योच बायलो दादल्यांवांगडा वावुरतना दिसतात. कला कुसरीचेर युरोपीय पध्दतीचो प्रभाव स्पश्ट दिसता.
शिक्षणः राश्ट्रीय साक्षरतेचें प्रमाण 93% आसा. जगांत हे गजालींत आर्जेन्टिनाचो क्रमांक 26 वो लागता. 6 ते 14 वर्सां मेरेनचें सात वर्सांचें शिक्षण फुकट, समान आनी सक्तीचें आसता. ताच्या उपरांत पांच वर्सांचें उच्च माध्यमिक शिक्षण आसता. मार्च ते डिसेंबर मेरेन एक शिक्षणीक वर्स आसता. पूण थंडेच्या वाठारांनी हें सप्टेंबर ते मे मेरेन आसता. स्पॅनिश ही शिक्षणाची भास, पूण मुळाव्या आनी माध्यमिक पांवड्यांचेर इंग्लीश आनी फ्रेंच भाशांतल्यानय शिक्षण दितात.
नागरी सेवेंतल्या काम करप्यांमदीं सगळ्यांत चड वांटो म्हळ्यार शिक्षकांचो. शिक्षणाच्या मळार शिक्षकांची परिस्थिती बरी आसा. प्रौढ साक्षरतेचें काम बऱ्याच मोट्या प्रमाणांत चालू आसा.
सरकारी शाळांभायर हांगा खाजगी शाळाय बऱ्योच आसात. आर्जेन्टिनांत 13 राश्ट्रीय, चार प्रांतीय आनी 23 खाजगी विश्र्वनिद्यालयां आसात. शिक्षणाच्या मळार हो देश सुदारिल्ल्या देशांपरस चड वेगळो ना. हांगा सगळे तरेचें शिक्षण दिवपाची वेवस्था आसा. आर्जेन्टिनातले बरेचशे विद्यार्थी शिक्षण घेवंक अमेरिका, फ्रांस, कॅनडा, अस्तंत जर्मनी, ब्रिटन, इटली, स्पेन, उरुग्वाय आनी चिली ह्या देशांनी वचून रावल्यात. विज्ञान आनी तंत्रगिन्यानाच्या शिक्षणाक हांगा चड म्हत्व दितात आनी सरकारी पालवान ह्या शिक्षणाची उदरगत करपाचे यत्न नेटान चालू आसात.
भाशा आनी साहित्यः आर्जेन्टिनाची भाशा स्पॅनिश, पूण मूळ इटालियन लोकांच्या संख्येक लागून तांचे भाशेचो आनी उच्चारांचो परिणाम जावन ती मात्शी वेगळे तरेची जाल्या. बुएनॉस आयरेस शारांतल्यान उजवाडायल्ले ग्रंथ सगळ्या लॅटीन अमेरिकेंत पावतात.
साहित्याचो प्रसार हांगा शिक्षणाचें प्रमाण चड आसल्या कारणान बऱ्याच नेटान जाला. एचेव्हेर्रीआ (1905-51), लूगानेस लेओपाल्दो (1874-1938), बॉर्जेस, ऑकांपो, मित्रे (1829-1906), सारमिएंतो (1811-1888), आर्नांदेझ (1834-86), रॉमेरो, माएआ ह्यासारके लेखक आनी कवी नामनेचे जावन आसात. सावेद्रा लामास (1936), आवसाय (1947) हांकां नोबेल इनाम मेळ्ळां पूण तें साहित्यांत न्हय. रवींद्रनाथ टागोराचें साहित्य हांगा एका काळार बरेंच लोकप्रिय आशिल्लें.
म्हत्वाचीं थळाः दक्षिण अटलांटिकाच्या लागचें मार देर प्लाता, अँडीज वाठारांतले सान कार्लोस दे बारीलोचे, नायगारा परस ऊंच आनी रुंद आशिल्लो इग्वासा धबधबो, पँपास हीं थळां आपल्या सैमीक सोबीतकायेन सगळ्यांक लागीं हाडटात. मेंदोंसा, कोर्दोबा आनी तुकुमान हीं इतिहासीक शारां तशेंच बुएनॉस आयरेस हें राजधानीचें शार पळोवपासारकें आसा.
- कों. वि. सं. मं.
आर्द्राः भारतीय सत्तावीस नखेत्रांतलें सवें नखेत्र. हातूंत एकूच नखेत्र आसा अशें मानतात. ह्या नखेत्राचें नांव गॅमा जेमिनोरम (अॅल्हेना) अशें आसून ताचे विषुवांश 6 ता. 34 मि. क्रांती 16˚ 27’ प्रत 1.93. सुमार
