21 जूनाक सूर्य ह्या नखेत्रांत प्रवेश करता. आर्द्र म्हळ्यार ओलें. हें पावसाचें म्हत्वाचें नखेत्र आशिल्ल्याकारणान ताका अशें नांव पडलां आसूंक जाय. हाचो आस्पाव मिथुन राशींत जाता. खंयचें नखेत्र आर्द्राचें मानचें हेविशीं वेगवेगळीं मतां आसात. कांय जाण ‘ कांक्षि ’ वी ‘ कक्ष ’ म्हळ्यार ‘ आल्फा ओरिऑनिस ’ (बेटलज्यूझ) हें, तर कांय जाण व्याधाचें नखेत्रूय आर्द्रा नखेत्राचें अशें मानतात. पूण कांक्षि हें मृगांतलें समजप बरोबर आनी व्याधाचोय मृगाकडेन संबंद आसताच. देखून, ‘ गॅमा जेमिनोरम ’ हेंच आर्द्राचें मानप बरोबर अशें शं. बा. दीक्षित हाचें मत आसा. ह्या नखेत्राची देवता रुद्र आनी आकृती मणी अशें मानतात.
आर्द्रेची मूर्त कशी करची तें हेमाद्रीन अशें सांगलाः श्वमुखी कृष्णवर्णा तु रक्तार्द्रा शूलपाणिनी नीलवस्त्रा वृषारुढा वाƧ स्थिमालाविभूषणा।
अर्थ- सुण्याचें तोंड, काळ्या रंगाची, रगताभशेन ओली, हातांत शूल, निळें लुगट, बैलाचें वाहन आनी हाडांच्या मणक्यांचे अलंकार धारण केल्ली अशी आर्द्रेची मूर्त करची.
- कों. वि. सं. मं.
आर्बर, वर्नरः (जल्मः 1929, ग्रॅनीचेन, स्विट्झर्लंड).
एक नामनेचो सूक्ष्मजीवशास्त्रज्ञ (Microbiologist). ताचें शिकप स्विस फेडरल इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी, झुरीच आनी जिनिवा विद्यापीठ तशेंच सदर्न कॅलिफोर्निया विद्यापीठांत जालें. जिनिवा विद्यापीठांत 1960 ते 1970 ह्या काळांत आनी उपरांत बेसल विद्यापीठांत सूक्ष्मजीवशास्त्र विशयाचेर ताणें काम केलें.
नोबेल पुरस्कार मेळयल्ल्या साल्वादोर ल्युरिया ह्या शास्त्रज्ञान लायिल्ल्या ‘Host induced variation ’ ह्या सोदाचेर ताणें फुडें संशोधन केलें. पर्याक्रमी विशाणूंच्या (infesting virus) DNA त बदल घडोवन हाडपी, सूक्ष्मजंतूंतल्या ‘ restriction enzymes ’ ह्या सुरक्षा एंझाइमचे क्रियेविशीं ताणें खोलायेन अभ्यास केलो. ताच्या ह्या सोदाखातीर आनी ताचेवरवीं रेणवीय आनुवंशिकताविज्ञानांतल्यो कांय समस्या सोडोवपाक उपेगाक येवपी ताच्या अनुप्रयोगांक लागून ताका 1978 त शरीरक्रियाविज्ञान आनी वैजकी विशयाखातीर आशिल्लो नोबेल पुरस्कार फाव जालो.
- कों. वि. सं. मं.
आर्बोरीकः झाडाच्या खंयच्याय भागाची कलात्मक नदरेन केल्ली सोबीत मांडावळ. सुकें मूळ, कांड, पानां, फुलां हे झाडाचे भाग एकठांय करुन ‘ आर्बोरीक ’ ही वस्त तयार करतात. लॅटीन भाशेंत झाडाक ‘ आर्बल ’ म्हणटात. ताचेवेल्यान ‘ आर्बोरीक ’ हो शब्द आयला आसुंये अशें जाणकार मानतात. आर्बोरीक हा मूळ कला भारताभायली. इकेबानु फ्लावर अॅरेंजमेंट हाचे वांगडा ती जपानांतल्यान आयली आनी उपरांत वेस्ट इंडीज, अमेरिका हांगाच्यान हेर देशांत पातळ्ळी.
बऱ्या झाडापसून आर्बोरीक जाताच. पूण बरीं झाडां कापचे परस, सुकिल्ल्या, मोडिल्ल्या आनी इबाडिल्ल्या झाडाचें आर्बोरीक बरे तरेन करूं येता. आर्बोरीक करता आसतना मूळां, पाळां, कांडां, सुकिल्लीं फळां, कोमऱ्यो, आंकऱ्यो, हांचे वांगडा जाय थंय तांतयांचीं कल्लां तण, शंख, शिपयो, बियो हांचो वापर करतात. एक झाड मरतकच जेन्ना ताच्या मुळासारक्या भागाचो कित्याकूच उपेग जायना तेन्ना ताचें आर्बोरीक करुं येता. तशेंच मुळाचे खूबशे कुडके जोडून जाय थंय कांड लावन आर्बोरीक करतात. मदेरा पसून मेजां, कदेलां ह्या सारकिल्यो जायत्यो वस्तू करुन जें भायलट उरता, ताचेपसून झाडां दवरपाचो ‘ स्टँड ’ वा ‘ वॉलपीस ’ असल्यो वस्तू करतात.
गोंयांत व्हडल्या घरांनी पोरन्या आर्बोरीकाचे नमुने पळोवंक मेळटात. देखीक- चांदर सारक्या आदली राजधानी आशिल्ल्या वाठारांत आर्बोरीक चड पळोवंक मेळटात. व्हडल्या चिनी मातयेचे बरणेंत घालून ही मांडावळ दवरतात.
आर्बर,वर्नर-आर्य
पूर्विल्ल्या काळांतल्या रामायण सारक्या पोरन्या पुस्तकांनी आशिल्ल्या चित्रांतल्या खोपींनी आर्बोरीकाचीं खूब चित्रां दिसतात. तेचपरी ऋषीमुनीचे दंडुके (हात दवरपाचे) वा कमंडूल म्हळ्यार आर्बोरीकाचोच एक प्रकार.
रत्नागिरी शारापसून 14 किमी. अंतराचेर आशिल्ल्या पावस ह्या वाठारांत 100 वर्सां पयलींचें एक झाड आसा. ताका सोंड, पोट, दोन खांदे अशा अवयवांचो आकार दाखोवपी खांदयो येवन गणपतीच्या रुपाची आकृती तयार जाल्या. हें झाड म्हळ्यार सैमान तयार केल्लो आर्बोरीकाचो एक नमुनो म्हणूंक जाय.
गोंयांत वाळपय, काणकोण ह्या सारक्या वाठारांनी बरींच रानां आसात. ह्या रानांन व्हड व्हड रुखांवांगडा ताच्या मुळांत ल्हान ल्हान झाडां आसतात. ह्या ल्हान झाडांचो उपेग आर्बोरीकाखातीर करूं येता. गोंयच्या सैमात माड खूब प्रमाणात जाता. माडापसून सोबीत आर्बोरीक वस्तू करतात. असल्या आर्बोरीकाचें प्रदर्शन मांडीत जाल्यार भोंवडेकाराकडल्यान खूब खप जावं येता. मुंबय सारक्या व्हड शारांत हाका खूब वाव आसा. माडापसून बगळो, म्हातारो, पेटूल, फुलां दवरपाचो व्हाज (फ्लावर पॉट), दवलो अशो जायत्यो वस्तू जातात. झाडाचें मूळ वा कांड जो भाग आमकां जाय तो एका बल्लांत सुमार चार कील मिठाच्या उदकांत भिजत दवरतात. अशें केल्यार झाडाक कीड लागना. दोन दिसां उपरांत तांच्यो साली काडटात आनी गुळगुळीत करतात. झाडाचो कुडको ओलो आसतना ताका आकार दिवप सोपें जाता. उपरांत तें चार-पांच दीस सुकयतात. बरो सुकल्या उपरांत तो भाग परत एक फावट तासून, गुळगुळीत करून पॉलीश करून एक दीस दवरतात. उपरांत ताका ‘ वूड टच ’ नांवाचें पॉलीश लायतात. फुडें जाय जाल्यार तातूंत रंग भरसून हलक्या हातान वेलेवयर परतें पॉलीश करतात.
हॉटेल सजोवप, सोबित वॉलपीस, फोन स्टँड, घरांतलीं सालां सजोवप हांच्याखातीर आर्बोरीकाचो उपेग करतात. तांच्यावरवीं तरेकवार प्राण्यांचे आकार करून सालांत (हॉलांत) दवरतात. झाडाच्या कांडाक सुंदर अळमी येतात. हें कांड सुकयल्या उपरांत एक सोबीत आर्बोरीक तयार जाता.
- सौ. गौरी आ. दलाल
आर्यः वैदिक साहित्याची निर्मणी करपी; इंद्र, अग्नि, मरुत, सोम आनी हेर देवांक भजपी; यज्ञधर्म आचरपी; सोमरसान देवाक संतुश्ट करपी; पितृप्रधान कुटुंबपध्दत चलोवपी अशी जमात, जी भारत देशांत पूर्विल्ल्या काळांत सगळ्यांत निमाणी भितर सरली तिका ‘ आर्य ’ म्हणटात. डॉ. दामोदर धर्मानंद कोसंबीच्या मतान मानवशास्त्राचे नदरेन ‘ आर्य ’ हो एक वंश नासून तो भाशीक गट जावन आसा. एका वंशाचे लोक एक भाशीक आसतात वा एकभाशीक लोक एका वंशाचे आसतात हें तत्व ताका मान्य ना. वेदांतल्यो देवता मानपी आनी आर्य भास उलोवपी म्हूण ते आर्य थारले. वेदाची निर्मणी करपी हे लोक स्वताक ‘ आर्य ’ म्हणटाले आनी हेरूय तांकां ‘ आर्य ’ म्हणून पाचारताले, देखून आर्य हे परंपरेन चलून जावन आसा. ‘ आर्य ’ ही संस्कृत भास उलोवपी लोकांची जमात आसून ती एकवंशी नासली अशें डॉ. केतकार हाचें मत आसा.
युरोपांत संस्कृत आनी हेर तुलनात्मक भाशाशास्त्राचो अभ्यास सुरू जालो तेन्ना पोरन्या भारतीय आनी युरोपीय लोकांमदीं एकवंशसंभत्वाचें नातें अस्तंतेच्या विद्वानांक दिसलें. हे मनीस वंशकुळयेक तांणी वैदिक संस्कृतांतलें ‘ आर्य ’ हें उतर दिलें. फुडें आर्याचें ‘ आर्यन ’ जावन हें उतर मानववंशवाचक वा भाशावंशवाचक म्हूण आपणायलें. कांय खाशेल्या मानववंशांक स्वताक आर्य म्हूण घेवपाक आडमेळें येवन लेगीत आर्य हें उतर सासणाचें सगून उरलें.
मॅक्सम्यूलर हाणें आर्यन हें उतर इंडो-जर्मन हाचें समानार्थक म्हूण उपेगांत हाडलां आनी त्यो भासो उलोवप्यांक तो ‘ आर्यन ’ म्हणटा. ताणें
